Dayanıklılığın artışı temel olarak orta veya uzun süreli yüklenmelere bağlı olsa da, spesifik olarak bir çok faktörün gelişimiyle gerçekleşir. Kapilarizasyon, mitokondriyal biyogenez, mitokondri enzimi, hipertrofi, kardiyovasküler ve nöromüsküler adaptasyonlar, hormon ve enzim aktiviteleri, koordinasyon... Bu adaptasyonlar, birbirlerinin etkinliğini olumlu veya olumsuz yönde sınırlayan bir zincirin halkaları gibidir.
Dayanıklılığı istatistiksel olarak ölçmemizi sağlayan ve metabolik anlamda dayanıklılığın 2 temel kavramı olan Vo2Max ve laktat eşiği, bu zincirin halkalarına bağlıdır. Daha fazla detay için bu iki kavram araştırılabilir.
Kapilarizasyon, bilenin aksine kılcal damarların uzamasını sağlamaz. Zaten hali hazırda var olan, aktif olarak kullanılmayan kılcal damarları aktifleştirir ve (vazodilatasyon) genişletir. Bu da damarlar üzerinde daha az basınç oluşumu sağlar. Kaslara daha fazla kan akışı, yani besin ve oksijen taşınımı ve atık madde çıkışı demektir.
Mitokondriyal biyogonez, dokuların enerji kaynağı olan mitokondri organelinin sayısında ve genişliğinde artışı ifade eder.
Mitokondri enzimi, mitokondrinin içerisinde enerji üretmeye yarayan enzimlerin verimliliğindeki artıştır.
Kas hipertroifisi, kasların hacmindeki artıştır. Bu adaptasyon, kasların daha az enerjiyle daha fazla kuvvet üretmesini ve daha fazla enerji depolamasını sağlar.
Kardiyovasküler adaptasyonlar, kalp-damar sistemine ait bir dizi adaptasyonu ifade eder. Kapilarizasyon da bunun içerisinde olmakla birlikte en çok bilnen adaptasyon kalbin sol kulakcık kısmının büyümesi ve kalp kasının kuvvetlenmesidir. Sonucunda daha yavaş çalışarak daha çok iş yapan bir kalp gelişir.
Nöromüsküler adaptasyonlar, sinir-kas sistemine ait bir dizi adaptasyonu ifade eder. En bilinenleri bir branşın tekniği üzerine kazanılan kooridnasyon ve sinir hücrelerinin kaslara daha şiddetli uyaranlar göndermesidir.[1][2]
Dayanıklılık sporcuları bu adaptasyonlara sahip olduğu için dayanıklılık sporcusudur. Elit sporcularda belirli kan değerlerinin sedanter bireylere kıyasla daha yüksek çıkması beklenebilir fakat normal kan değerlerine sahip elit bir sporcu da aynı performansı gösterebilir.
Kaynaklar
- Michael J Joyner, et al. (2007). Endurance Exercise Performance: The Physiology Of Champions. The Journal of Physiology. | Arşiv Bağlantısı
- Jianzhong Hu, et al. (2023). Effects Of Long-Term Endurance Exercise On Cardiac Morphology, Function, And Injury Indicators Among Amateur Marathon Runners. International Journal of Environmental Research and Public Health. | Arşiv Bağlantısı
