Modern ve Geleneksel Yabancılaşmanın önüne nasıl geçebiliriz?

"Yabancılaşmanın önüne geçmenin yolu" denilince aklıma anadili koruma faktörü geliyor. Yabancı dilleri, kültürleri, kimlikleri bilmek evrensellik adına çok çok çok önemli ama bu öğrendiklerimizi bulunduğumuz topluma entegre etmek, yabancılaşma sorununu beraberinde getiriyor ki bunu son on yılda Türkiye üzerinde acı bir şekilde görüyoruz. İnsan karakteri üzerine etkisi konusunda şahsi yorumum şu, yabancılaşmanın aldığı korkunç vaziyeti görüp fark eden insanlar, yabancılaşmayı gerçekleştiren kişilere nefret gütme aşamasına kadar geliyorlar, bu da şiddet potansiyeli yüksek bireyleri var ediyor. Şahsi yorumum bu şekildedir.

Merhaba,

Yabancılaşmayı tehlike olarak görmemiz, bu sürece kendi yüklediğimiz anlamların(sosyal konstrüktivizm) yanı sıra kültürümüzden de kaynaklanır. Kültürel görelilik prensibine göre; benim yabancılaşmayı tehlike olarak görmemi, sadece benim kültürümden başka biri anlayabileceği için, düşünceme yargılama o kişi aracılığıyla yapılmalıdır. Kültürler eşittir, üstünlük yoktur.

Çok kültürlü toplumlarda gruplar arası tolerans daha fazla olduğu için, yabancılaşma daha farklı algılanabilir. Genelleme yapmadan, bir Alman ile bir Türkün yabancılaşma karşısında tutumları kültür farkından dolayı çok farklı olabilir ama, bu iki kişi aynı kültüre mensup olmadıkları için tutumlarını yargılayamazlar.

Yukardaki prensibin tersini savunan ise; kültürel evrenselliktir(üniversallik). Bu prensibe göre her kültürün barındırması gereken bazı şeyler vardır(kadın erkek eşitliği gibi). Bu şeyleri barındırmayan kültürler barındıranlardan daha değersizdir ve aşağıdadır. Bu prensiple düşünen birine göre insanın milliyetine, kimliğine yabancılaşması, kaybetmesi kötüdür çünkü, bu birey, her kültürün “kimliğini koru” ilkesini barındırması gerektiğine inanır mesela. Bana göre, kültür konusunda bu iki prensipten birini seçmekte, bireyin kafa yapısı, sosyal inşası büyük rol oynar. Örneğin milliyetçi bir ortamda yetişen kimse, kendi kültürünü önde tutmaya eğilimli olabilir. Yabancılaşmayı tehlike görmeyen kültürleri eleştirerek, milliyetini korumanın gerekli olduğunu savunarak, kendi kültürünü diğer kültürden üstün tutar.

Kendi fikrime gelince, bir muhafazakar olarak, dediğiniz gibi bunun önüne geçilmesi gerektiğine inanıyorum. İki ve ya birden fazla kültür arasında bulunan kişiler, mensup oldukları gruptan sürekli uzaklaşarak yabancılaşma sürecine girerler. Bu da bireyi meşakkatli bir, “kimlik arama” sürecine itebilir. Kafasında kesin fikirler ve çerçeveler olmayan bireyin de fikri olmaz.

Küreselleşen dünyada, kültürü katıksız tutmak da hayli zorlaşıyor. Bana kalırsa yabancılaşmanın önüne geçmek için, dominant kültür mensupları arasında sosyal uyumun arttırılması gerekiyor. Sosyal uyum üç şey ile sağlanır;

-Ortak değer ve normlar(aynı kültüre mensup olanların sosyal uyum içinde olmaları)

-Karşılıklı bağımlılık/muhtaçlık(öğretmen mesleğini sürdürebilmek için öğrenciye, öğrenci de eğitim için öğretmene muhtaç)

-Zorlama ya da güç(mesela devlet tarafından).

Yabancılaşmadan anladığımız nedir bu konu Osmanlının son döneminde başlayan ve günümüze kadar devam eden bir tartışma olagelmiştir. Bir insanın ya da topluluğun kendi kültürel kimliğini oluşturan değerlerden uzaklaşması yabancılaşma ise buna sebep olan etmenler üzerinde durulmalıdır. Osmanlının son döneminde Batılılaşma modern dünyaya uyum sağlamak için dünyaya kapalı bir toplumun Tanzimatla beraber dış dünyayı tanıma modern hayatın gereklerini yaşama arzusuyla Batının yaşam tarzını taklitle başladı. Özellikle o dönemdeki Faransız kültürü hayranlığı tüm dünyada modernleşmenin gereği olarak görülüyordu. Fransızlar gibi giyinmek, yemek içmek, sanatta edebiyatta onlar gibi olmak ve Fransızca öğrenip Türkçe cümlelerin arasında Faransızca kelimeler kullanmak moda olmuştu. Daha sonraları tüm dünyada İngiliz hegemonyası ile İngiliz kültürü, yaşam tazı ve dili etkin oldu. Sonraları ise Amerikan kültürü filmler ve müzik kullanılarak dünyaya pompalanmaya başlandı ve çok başarılı olundu. Şimdi ise internetin kendi mecrasında ilerleyen yine Amerikan ağırlıklı globalleşen kültür söz konusu.

Açık söyleyeyim eğer konumuz yabancılaşma ise biz çoktan kendi kültürümüze yabancılaştık. Kültürden kastım Türklere has sanat, müzik, mutfak ya da kullanılan eşyalar gibi şeyler değil bunlar modernleşen dünyada gerekli olduğu kadar yaşar. Kültürümüz milli benliğimizi oluşturan davranış tarzı olmalıdır. Müsafirperverlik, kibarlık, incelik, başka insanlarla empati kurabilme, hayvanlara hatta cansız varlıklara karşı bile narin olma, temizlik, kamu hakkına riayet, konuşurken dikkatli olma gibi şu an aklıma gelmeyen fakat bir insanı medeni yapan her davranış atalarımızın bir zamanlar alamet-i farikası olmuş. Şu an bu özelliklerden uzaklaşmış bir toplumda yaşıyoruz. Bencilliğin ve kabalığın hat safhada olduğu bir toplum. Bu saydığımız medeni özellikleri batılı deyip hor gördüğümüz toplumlar yaşarken; yeni gelen nesiller de hem kültür olarak hem teknoloji olarak hem de medeniyet olarak gelişmişliği Batılı ülkelerde görürken kendi kültürümüze karşı yabancılaşmanın önüne nasıl geçeceğiz?