2020 yılı boyunca bu konuda yapılan tüm çalışmaları inceleyen Amerikan Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (CDC), konuyla ilgili olarak, insanların aşina olduğu ve temas ettiği cansız yüzeylerde SARS-CoV-2'nin ortalama 3 gün (72 saat) yaşayabildiğini söylemektedir.[1]
Bu, yüzeylerden virüsü kapabilmek için yeterli bir süredir; ancak epidemiyolojik veriler ve çevresel bulaş faktörleri üzerine yapılan çalışmalar, SARS-CoV-2'nin ana bulaşma mekanizmasının kontamine olmuş yüzeyler (fomitler) olmadığını göstermektedir. Dolayısıyla fomitler yoluyla bulaş riski düşüktür. Sadece şüpheli veya onaylanmış COVID-19 hastalarının dokunduğu yüzeyleri sabun veya deterjan ile temizlemek yeterli olacaktır. Ayrıca maske takarak ve hijyen kurallarına özen göstererek fomitler yoluyla yayılımı azaltabilirsiniz.
SARS-CoV-2'nin aktif kalabilme süresi, yüzeyin porlu (delikli) olup olmamasına bağlı olarak değişmektedir: Virüs, porlu yüzeylerde birkaç dakika ila birkaç saat kadar, porsuz yüzeylerde ise birkaç gün ila birkaç hafta kadar tespit edilebilmektedir.[2][3][4][5][6][7][8] Bu farkın nedeninin, porlar içerisinde kapiler etkiler ve daha hızlı aerosol buharlaşması olduğu düşünülmektedir.[2]
Bu çalışmaların bu kadar uzun süreli etki tespit edebilmesi, yukarıda da izah edildiği üzere, çalışmaların amacının virüsü tespit edecek şekilde sınırları zorlamak olmasıdır. Gerçekçi şartlar altında çoğu zaman koronavirüsün haftalarca yüzeylerde varlığını sürdürebilmesi beklenmemektedir. 72 saat süresi genel bir fikir ve bir ortalama olarak verilmektedir; bundan kısa sürede virüsün dağıldığı birçok durum olacaktır, bu süreden uzun süre virüsün tespit edilebileceği yüzeyler ve durumlar da olacaktır. Temas ettiğiniz yüzeyleri dezenfekte etmeniz ve riskli temaslar sonrası ellerinizi sabunlu suyla yıkamanız halinde, virüsü saniyeler içinde yok etmeniz mümkündür.[4][9][10][11][12]
Buna karşılık, CDC'nin de vurguladığı üzere yeni koronavirüsün ana bulaşma modu aerosoller ve damlacıklar yoluyladır; yüzeyden virüs kapma ihtimali oldukça düşüktür. Yüzeyler (fomit) aracılığıyla hastalığın bulaşma ihtimali birkaç faktörden etkilenmektedir:
- Komünite içindeki enfeksiyon görülme sıklığı,
- Enfekte olan insanların virüs saçma miktarı (bu, maske takarak büyük oranda elimine edilebilir),
- Fırlayan virüs parçacıklarının yüzeylere birikme (fomitleşme) oranı (bu da havalandırma ve hava akışıyla iyileştirilebilir),
- Isı ve buharlaşma gibi çevresel faktörlerle etkileşme sonucu virüs parçacıklarının havada veya fomitlerde parçalanma hızı,
- Yüzeyin kontamine olması ile bireyin yüzeye dokunması arasında geçen süre,
- Fomit yüzeylerdeki virüs parçacıklarının ellere ve ellerden de yüzümüzdeki mukuslu yüzeylere (burun, ağız ve gözler) aktarılma başarısı,
- Mukuslu zar rotasında enfeksiyona neden olabilecek virüs dozu
İşte bu basamakların fazlalığı ve her birinin düşük olasılıklı olmasından ötürü fomit yoluyla bulaşma oranları, aerosol veya damlacık rotasına nazaran daha az görülmektedir.[13][14] Fomit yoluyla bulaşmanın olmadığını söylemek çok zor olduğu için, yabancı ve ortak kullanılan yüzeylere dokunulduktan sonra el hijyenine özen gösterilmesi önerilmektedir.
Konu hakkında daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.
Kaynaklar
- CDC. Coronavirus Disease 2019 (Covid-19). (7 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Centers for Disease Control and Prevention | Arşiv Bağlantısı
- S. Chatterjee, et al. (2021). Why Coronavirus Survives Longer On Impermeable Than Porous Surfaces. Physics of Fluids, sf: 021701. doi: 10.1063/5.0037924. | Arşiv Bağlantısı
- J. Biryukov, et al. (2020). Increasing Temperature And Relative Humidity Accelerates Inactivation Of Sars-Cov-2 On Surfaces. American Society for Microbiology. doi: 10.1128/mSphere.00441-20. | Arşiv Bağlantısı
- A. W. H. Chin, et al. (2020). Stability Of Sars-Cov-2 In Different Environmental Conditions. The Lancet Microbe, sf: e10. doi: 10.1016/S2666-5247(20)30003-3. | Arşiv Bağlantısı
- A. Kratzel, et al. (2020). Temperature-Dependent Surface Stability Of Sars-Cov-2. Journal of Infection, sf: 452-482. doi: 10.1016/j.jinf.2020.05.074. | Arşiv Bağlantısı
- Y. Liu, et al. (2021). Stability Of Sars-Cov-2 On Environmental Surfaces And In Human Excreta. Journal of Hospital Infection, sf: 105-107. doi: 10.1016/j.jhin.2020.10.021. | Arşiv Bağlantısı
- S. Riddell, et al. (2020). The Effect Of Temperature On Persistence Of Sars-Cov-2 On Common Surfaces. Virology Journal, sf: 1-7. doi: 10.1186/s12985-020-01418-7. | Arşiv Bağlantısı
- N. V. Doremalen, et al. (2020). Aerosol And Surface Stability Of Sars-Cov-2 As Compared With Sars-Cov-1. New England Journal of Medicine, sf: 1564-1567. doi: 10.1056/NEJMc2004973. | Arşiv Bağlantısı
- L. Delhalle, et al. (2020). Evaluation Of Enzymatic Cleaning On Food Processing Installations And Food Products Bacterial Microflora. Frontiers in Microbiology. doi: 10.3389/fmicb.2020.01827. | Arşiv Bağlantısı
- H. Gibson, et al. (1999). Effectiveness Of Cleaning Techniques Used In The Food Industry In Terms Of The Removal Of Bacterial Biofilms. Journal of Applied Microbiology, sf: 41-48. doi: 10.1046/j.1365-2672.1999.00790.x. | Arşiv Bağlantısı
- R. Jahromi, et al. (2020). Synergistic Effects Of Anionic Surfactants On Coronavirus (Sars-Cov-2) Virucidal Efficiency Of Sanitizing Fluids To Fight Covid-19. Food and Chemical Toxicology, sf: 111702. doi: 10.1016/j.fct.2020.111702. | Arşiv Bağlantısı
- M. Gerlach, et al. (2020). Rapid Sars-Cov-2 Inactivation By Commonly Available Chemicals On Inanimate Surfaces. Journal of Hospital Infection, sf: 633-634. doi: 10.1016/j.jhin.2020.09.001. | Arşiv Bağlantısı
- E. A. Meyerowitz, et al. (2020). Transmission Of Sars-Cov-2: A Review Of Viral, Host, And Environmental Factors. Annals of Internal Medicine, sf: 69-79. doi: 10.7326/M20-5008. | Arşiv Bağlantısı
- G. Kampf, et al. (2020). Potential Sources, Modes Of Transmission And Effectiveness Of Prevention Measures Against Sars-Cov-2. Journal of Hospital Infection, sf: 678-697. doi: 10.1016/j.jhin.2020.09.022. | Arşiv Bağlantısı
