İnsanları doğrudan davranış bozukluğuna sahip şekilde etiketlemek doğru değildir. Bir davranışın bozukluk olarak nitelenebilmesi için sürekli olması, zarar verici yönde olması, yaşa uygun olmaması ya da yaygın toplumsal değerlerle örtüşmeyecek şekilde davranılması gibi kriterlere sahiptir ve de tanısal özellik taşımaktadır.
'Şu davranış sende, bu davranış bende var' cümlesinin rahatsızlık verdiği görülmektedir. Bunun hangi bağlamda kurulduğu, rahatsızlık verenin ne olduğu tam anlaşılmamıştır. Ancak rahatsızlık duyduğunuz bir durum var ise karşı tarafa 'ben dili' kullanarak duygu ve düşüncelerinizi aktarmanız iletişim kanallarını açmanıza yardımcı olur. Kendinizi ifade etmenize karşın anlaşılmadığınızı düşünüyorsanız, ilgili kişi ile sınırlarınızı tekrar gözden geçirmeyi düşünebilirsiniz.
Konuya dönersek, sosyal psikolojide 'aktör-gözlemci hatası' adı verilen gözlem hatasına bakmak, belki sorulan soruya farklı bir açıdan bakılmasına ve anlaşılmasına olanak sağlayabilir.
Kişilerin davranışlarının anlamlandırılmasında içsel ve dışsal atıflar yapılır. İçsel süreçlere yönelik (kişilik, yetenek, ilgi, tutum, ihtiyaç vb) anlam yüklemeleri "içsel atıf"tır. Kişi dışında kalan şans, koşullar, diğer insanlar vb'ye atıf yapmak ise "dışsal atıftır". Bir kişinin davranışının anlamına, keyfi şekilde içsel atıfın yapılması ancak ilgili kişinin kendisini ise dışsal atıf yapıyor oluşu ile 'aktör-gözlemci hatası' meydana gelir. Kısaca gözlenen kişi ile gözlemci yorumları çatışmaktadır, uyuşmamaktadır. Örneğin: A kişisi taşı toprağı çok güzel diye il dışına çıktığını söylerken (dışsal atıf) B kişisi ise aslında bu durumun hava atmak için (içsel atıf) yapıldığına bağlar. İlgili durumda da anladığım kadarıyla böyle bir çatışma yaşanmış. Soru kökünden çıkarsadığım budur.
İlgili durumun yorumlanmasına yardımcı olabilecek bir diğer kavram 'Uyuşan Çıkarsamalar Kuramıdır.' Kişilerin tek bir davranışlarından yola çıkılarak o davranışın kişilikleri ile ne kadar uyuştuğu şeklinde yorumlama yapılmasıdır. Örneğin: Öyle olmadığı bilindiği halde tek bir sefere mahsus uygunsuz söz söyleyen kişiye 'patavatsız' denmesi.
Umarım cevap soruya cevap olmuş, farklı şekilde bakılmasına olanak sağlamıştır.
