İnsanların dikkat süreleri gerçekten azalıyor mu?

İnsanların dikkat süresinin her geçen gün azaldığını düşünüyorum çünkü günümüzde ekran bağımlılığı artıyor. (tv, akıllı telefonlar,pc, tabletler) Bu teknolojik ürünler insanların düşünmesini gerektirmiyor ve çalışma prensipleri kaydır devam et şeklinde.

Evet, insanların dikkat sürelerinin azaldığına dair yaygın bir görüş mevcut. Bu konuda yapılan pek çok çalışma da var ancak dikkat süresinin azalmasını kesin bir şekilde ölçmek ve bunun tüm insanlar için geçerli olduğunu belirlemek kolay değildir. Belki dikkat süremiz tamamen veya kalıcı olarak kısalmamıştır. Sadece çevremizdeki artan dikkat dağıtıcı unsurların etkisinden muzdarip olamaz mıyız?

Dijital Teknolojiler ve Dikkat Süresi

Nicholas G. Carr, “The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains” adlı kitabında internetin ve dijital teknolojilerin beynimizin çalışma şeklini değiştirdiğini öne sürdü. İnternetin sunduğu sürekli uyarıcıların ve bilgi akışının odaklanma becerilerimizi zayıflattığını iddia etti.

Rosen ve arkadaşları 2013 yılında sosyal medya kullanımının dikkat süresi üzerindeki etkilerini araştırdılar. Katılımcıların bilgisayarları ve telefonları ile etkileşim halindeyken daha az dikkatli olduklarını buldular. Sosyal medyayla sık sık etkileşim kurmak “bölünmüş dikkat”e yol açarak uzun süreli odaklanmayı zorlaştırıyordu.^[1]

Multitasking ve Dikkat

2009’da Ophir, Nass ve Wagner; multitasking (çoklu görev yapma) davranışının dikkat ve bilişsel kontrol üzerinde olumsuz etkilere yol açtığını gösteren önemli bir çalışma yaptılar. Araştırmaya göre sık sık birden fazla işi aynı anda yapmaya alışkın insanlar, daha düşük bilişsel performansa sahip oluyordu. Bu durum da dikkatin dağılmasına ve uzun süreli odaklanmanın zorlaşmasına yol açıyordu.^[2]

Zihinsel Yük ve “Cognitive Overload”

Sweller(1988) ve Kalyuga(2009) geliştirdikleri bilişsel yük teorileriyle bir kişinin zihinsel kapasitesinin sınırlı olduğunu ve aşırı bilgi yüklemenin dikkat süresini etkileyebileceğini öne sürdüler.

Beyindeki Değişiklikler

Small ve arkadaşları 2009 yılında, uzun süre bilgisayar kullanan bireylerin beynindeki nöroplastik değişimlerin özellikle dikkat ve hafızayı zayıflatabileceği sonucuna vardılar. İnternetle etkileşimimiz bazı beyin bölümlerimizin daha fazla aktive olmasına neden olurken bazı beyin bölümlerimizde aktivite azalmasına yol açıyordu.^[3]

Sonuç

İnternet ve maruz kaldığımız uyaranlar, multitasking, aşırı bilgi yüklemesi gibi etkenlerin dikkatimizi olumsuz etkilediği açık. Bunların dikkat süremiz üzerinde “kalıcı” etkiler bırakıp bırakmamaları bir yana uzun vadede derin odaklanma yeteneğimizi elimizden aldıkları ortada. Bill Gates’in arada bir inzivaya çekilerek kitaplarıyla baş başa kalması boşuna değil :)

Sayısız, Ham, Manipülatif Uyaran ve 50 Tilki Meselesi!

Böyle olunca da zihin , kendisi için neyin öncelikli ve önemli olduğunu, neyi nasıl ayıklayacağını belirleyebilmek için harcaması gereken enerjinin misli mislini harcamak zorunda kalıyor, çabuk yoruluyor ve esas olana yönelik dikkat dağılıp gidiyor.

Üstüne üstlük teknolojinin gelişim seyrine uygun olarak artı zamanın yaratılmasının aksine ve kapitalizmin sağlıklı düşünmeyi kendine bir tehdit olarak görmesi üzerine ve tercihi ile, bireylerin zaman mefhumunu köreltecek denli yaşam koşuşturması içinde boğulması; değil zihnini boşaltma, dinlendirme, yoğunlaşma sürelerini işletmesi, aksine temel yaşamsal zorunluluklara dahi zaman bulamaması, bu durumu artık bir halk sağlığı sorununa dönüştürüyor.

Kafasında, kuyrukları birbirine dolanan elli tilki ile yaşamaya mahkum mekanik zihinler. Bu zihinlerin yoksulluktan ve yokluktan kaynaklı yeteri kadar besini alamaması, dinlenememesi, uyuyamaması ve buna bağlı nice bedensel ve ruhsal ek sorun cabası.

Gürültü, çevre kirliliği, toplumsal karmaşa ve iradi olarak kamusal alanlarda, yol, alt yapı, ulaşım, kent kültürü, estetik, aydınlanma, barınma vb. nice şeyde, alışılıp daha fazlası istenmesin, verilene şükredilsin hesabı ile iradi olarak düşürülen ve dayatılan düşük standartlar cabasının cabası…Sevgiyle…

Genel kalıpta dış uyaranların dikkati dağıtacağı konusunda yapılan araştırmaları genelgeçer araştırmalar olarak görüyorum aslında bir yerde. Zira içinde bulunduğumuz dijitalleşme kuşağında hem konsantre olmamızı gerektiren hem de çoğu dikkati dağıttığına inanılmış olan "dış uyaranları" kullandığımız işlerle meşgulüz. Bence dikkatin dağılmasına ilişkin bir doğrudan aforizmalara yer vermektense yahut garip süreler üzerine konuşmaktansa dikkatin verimli kullanılmasıyla ilgili bir bilgi eksiğimiz olduğunu düşünmekteyim. Güzel bir kaynak kitaptır konuya ilişkin zamanında "Çalınan Dikkat" isimli eserinde yazar Johann Kari^[1] çok güzel işlemiş.

Ciddi bir sosyal medya bağımlılığım vardı. Günde en az 6 saat sadece reels kaydırıyordum. Bazı şeylerden böyle kaçıyordum. Ve bu 3 hafta süren bir şey değildi. Yıllarca bu durumum devam etti. Ve bariz belli ki artık bir makale, kitap okumayı geçtim film bile izleyemeyecek hale geldim. Uzun süre böyle yaşadım. Dikkatimi arttırmak amacıyla hala bazı ilaçlar kullanıyorum. Aylarca hayatımın akıp gittiğini fark etmeme rağmen iradem adeta yok olmuş vaziyetde beni engelliyordu. Eminim başka sebeplerlede dikkat sürelerimiz azalıyordur. Bunun en büyük kanıtı şarkı süreleri bence. Eskiden 3 dk intro olurdu. Şimdi ise 3 dk müzik yok. https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/odaklanma-sorunu-nedir