Merhaba,
Akraba ilişkilerinden kaynaklanan sağlık sorunları sadece insanlarda görünmez, diğer bütün hayvanlarda da akraba ilişkileri doğacak yavruların hastalık risklerini artırır. Bu riske sebep olan durum anne ve baba bireylerden alınan genlerdeki çekinik genlerin homozigot hale gelmesidir.
Bunu bir kedi örneği üzerinden açıklayayım, örneğin anneden alınan tüy rengi geni A, babadan alınan ise a olsun. Anne bireyin tüy renginin beyaz, babanın ise siyah olduğunu varsayalım. Ayrıca büyük a harfi baskın geni, küçük a harfi ise çekinik geni ifade etsin. Bildiğiniz gibi genotipteki bir bilginin fenotipte görünmesi için o genin baskın gen olması gerekir. Bunun diğer bir alternatifi ise anne ve babanın ikisinden de çekinik gen alınmasıdır yani çekinik genlerin homozigot hale gelmesidir.
Aynı örnek üzerinden ilerliyorum. Anneden alınan beyaz tüy özelliğine ait genetik bilgi A, babadan alınan ise a idi. Bu durumda doğacak yavrunun tüyüne ait genetik bilgisi Aa olur, yani baskın tüy geni anneden alınır ve tüy rengi beyaz olur. Ancak, her zaman bir baskın bir de çekinik gen bulunmaz. Örneğin anneden ve babadan alınan genlerin her ikisi de çekinik olabilir. Annenin tüy rengini belirleyen genetik kodun Aa (baskın beyaz ve çekinik siyah renk), babanınkisini belirleyenin ise aa (baskın siyah renk) olduğunu varsayalım. Bu durumda yavrunun tüy rengi hakkında 2 olasılıktan bahsedebiliriz:
- Yavru, anneden A, babadan a allellerini alabilir. Bu durumda genetik bilgi Aa olur ve yavru kedimizin tüy rengi beyaz olur.
- Yavru, anneden a, babadan a allellerini alabilir. Bu durumda genetik bilgi aa olur ve yavru kedimizin tüy rengi siyah olur.
Daha önce bahsettiğim çekinik genlerin homozigot hale gelmesi durumu biraz önceki örneğimdeki 2. olasılıkla ifade edilebilir. Hem anneden hem de babadan alınan çekinik genler bir araya gelir ve bu, bu özelliklerin fenotipte görünmesini sağlar.
***
Akraba evlilikleri olarak tanımladığınız akrabalar arasındaki ilişkiler tehlikelidir. Çünkü genlerimizde, varlıklarından haberdar bile olmadığımız hastalıklar çekinik halde bulunabilir ve genetik çeşitlilik bu anlamda çok önemlidir. Hastalıklı doğan yavruların hastalıkları eğer genetikse sebebi hem anneden hem de babadan alınan çekinik genlerdir. Yani ikisinin de genleri birbirine yakın olduğu için genlerde bulunan çekinik durumdaki hastalıklar bir araya gelebilir ve yavru bireylerde hastalıklara yol açabilir. Bu hastalıkların sadece çekinik genlerden kaynaklanmadığını belirtmek önemlidir. Örneğin annenin baskın genleri körlüğe sebep oluyor olsun. Bu durumda şu ihtimaller geçerlidir:
- Annenin allelleri AA, babanın allelleri de AA ise, doğacak yavru kesinlikle (%100) kör olacaktır.
- Annenin allelleri Aa, babanın allelleri de AA ise, doğacak yavru kesinlikle (%100) kör olacaktır.
- Annenin allelleri Aa, babanın allelleri de Aa ise, doğacak yavrunun AA, Aa, Aa ve aa allellerine sahip olabileceğini söyleyebilirim. Bu durumda yavrunun kör olma ihtimali %75 olur.
Yani hastalıklar hem baskın hem de çekinik genlerle taşınabilir.
Sonuç olarak, sorunuzun cevabı şudur: insan harici hayvanlarda da akraba ilişkileri doğacak yavru için büyük bir risk teşkil eder.
Hoşça kalın. :)
