İnsanlar evrime yön verebilir mi?

Elbette, insanlar evrime keyfine göre yön veriyor; sanki atomu parçalamak yetmemiş gibi, bir de canlıların genleriyle oynuyoruz. Binlerce yıldır yapay seçilimle 'ideal' mısırımsı bir şeyden bugünkü GDO'suz etiketli 😂 mısırı, kurtlardan da Chihuahua'dan Danua'ya uzanan akıl almaz morfolojilerde köpek ırklarını tasarladık; hep istediğimiz fenotipleri yansıtan alelleri kayırdık. Şimdilerde ise laboratuvarda yönlendirilmiş evrimle fanteziye kaçıyoruz: epPCR, DNA shuffling gibi sihirli değneklerle proteinlere, nükleik asitlere 'ışık hızında' yeni marifetler kazandırıyoruz. Devasa genetik kütüphaneler ve amansız seçilim baskılarıyla 'süper' moleküller yaratma peşindeyiz; evrimin doğal hızına pek tahammülümüz yok anlaşılan.

Ama dahası var. Bir de 'yan etki' olarak, yani istemeden de evrim yazıyoruz. Gündelik rutinlerimizle sayısız tür üzerinde öyle antropojenik seçilim baskıları kuruyoruz ki, Darwin görse şapkasını ters giyerdi. Mesela, biz dev Atlantik morinalarını mideye indirirken, balıklar da 'küçük ve erken olgunlaşan kazanır' oyununu öğrendi.^[1] Sanayi dumanıyla islenen ağaçlarda kamufle olmak için gardırobunu yenileyen biberli güveler de cabası; resmen evrimsel moda ikonu. Londra'nın metropoliten sivrisinekleri (Culex molestus) bile yer üstündeki kuzenlerinden sıkılıp kendi sirkadiyen ritimlerini ve kan zevklerini geliştirdi. Pestisitlere nanik yapan süper böcekler, antibiyotiklere kafa tutan bakteriler de bizim hızlandırılmış evrim derslerimizin eseri.^[2] Canlılar hayatta kalmak için olağanüstü fenotipik plastisite ve hızlı adaptif evrimle bize ayak uydurmaya çalışıyor; biz de sanki 'Acaba daha ne kadarını bozabiliriz?' diye bir deneydeyiz.