İnsanlar diğer kuzenleri gibi (şempanze, goril vs.) güçlü bir şekilde evrimleşmedi mi? Neden?

Sitede bu tarz sorulara pek çok kez rastladım ve bundan sonra da rastlarız diye düşünüyorum. Aslında kendi içinde oldukça tutarlı ve mantıklı bir soru. Ortak ataya sahip olduğumuz kuyruksuz maymunların neden bizim gibi gelişmiş bir beyinleri yok ve medeniyet kurabilecek kadar gelişemediler.

Öncelikle şunu unutmayalım; kuyruksuz maymunlar da, ilk dik yürüyen insansıların ortaya çıktığı dönemden beri çevre şartları ve diğer etkenlere göre evrimleşiyorlar. Yani onların evrimleşmesi bir noktada durmuş ve sadece bizim türümüzün ataları evrim sürecine devam etmiş değil ve bu durum bugün için de geçerli. Bunu bir kenara not ettikten sonra konumuza dönebiliriz.

Evrim süreçlerini tetikleyen ve yön veren pek çok bilinen ve hatta o dönemin koşulları tam olarak anlaşılamadığından bilinmeyen etken vardır. Şimdi konuyu günümüze göre değerlendirecek çok basit bir örnek vererek anlamaya çalışalım. Orta Afrika'da yaşayan şempanzeler ve bonobolar var; İlk bakışta aynı bölgeyi paylaştıkları ve aynı çevre şartlarına maruz kaldıkları halde ortak atalarından neden ayrıştıkları pek anlaşılmıyor gibi görünebilir. Oysa biraz dikkatli incelerseniz; şempanzeler ve bonoboların arasında Kongo Nehri gibi doğal bir sınırın olduğunu fark edersiniz. Nehrin sağ ve sol (aşağı ve yukarı olarak da denebilir) tarafında iklimin az da olsa farklılaştığını ve bu duruma uyum sağlamış farklı bitki faunaları dikkat çeker. Çok dikkate değer bir durum gibi gözükmeyen ufak çevre şartları bile canlıları türleştirip evrime bambaşka bir yön verebiliyor.

Dik yürüyen insansıların ortaya çıkmasından hemen önce, Orta Afrika'nın sağ tarafında ciddi bir iklim değişikli olmuş ve yağmur ormanları yerini geniş savanalara bırakmıştır. Bu bölgede yaşayan kuyruksuz maymunlar için değişen çevre şartları bazı türlerin yok olmasına neden olurken, uyum sağlamayı başaranlar başkaca türlere evrilmiştir. Biz insanların ortaya çıkmasına neden olan türleşmelerin tetikleyici unsuru; bu iklim değişikliği ve değişen çevre şartları olabilir.

Yaklaşık 1,5 milyon yıl önce oluşmaya başladığı düşünülen Kongo Nehri'nin varlığı bile, artık birbirleri ile çiftleşemeyen, etkileşime giremeyen bir türü, iki farklı tür haline gelmesine neden olmuştur. Ekli kaynakta sevgili Çağrı beyin çok güzel bir makalesini ekliyorum. Dikkatli bir şekilde okuyup anlamaya çalışın. ^[1]

Sorunuzu yanlış anlamaktan kaynaklı tekrar cevap verme gereği oluştu, kusuruma bakmayın.

Erken dönem insansıların vahşi hayvanlara karşı kendilerini savunabilmeleri için; hızlı koşma, daha güçlü olma gibi gereksinimlere ihtiyaç duymamış olabilirler. Bu tarz fiziksel değişimler için; türün uzun bir süre ve sürekli bu etkileri tetikleyen fiziksel zorlamalara maruz kalması gerekir ve süreç oldukça uzundur.

Savana yaşamına uyum sağlamaya çalışan primatların kendilerine has çok daha hızlı avantaj sağlayan özellikleri mevcuttu:

-Sosyal canlılar olmaları: Vahşi hayvanlara karşı kendilerini uyarabilirler, onlardan kurtulmak için organize olabilir, yapılan uyarılar sayesinde; sınırlı sayıda da olsa varlıklarını devam ettiren bazı ağaç türlerine kaçabilirler.

-Basit aletler kullanabilmeleri: İlk alet kullanan tür olarak Homo Habilis bilinir ancak, bu tür aslında aleti ilk kendi avantajına göre şekillendirendir, normalde önceki türler de aleti şekillendirmeden (taş, sopa gibi) kullanabiliyordu. Yapılan bir araştırmaya göre vahşi kedilerin iri dikenli bitkilerden çok korktuklarını ve bölgeden uzaklaşmalarına neden olduğunu göstermektedir. İlk insansılar bu durumu avantajına çevirmiş olabilir; büyük dikenli bitkiler ile kendilerini savunmuş veya tehlike anında bu bitkilerin içine sığınmış olabilirler, neticede bu dikenler kendilerine batsa bile çıkarabilecekleri bir elleri mevcuttu ve vahşi kedilerin burunları gibi çok can yakıcı hassas burunları da yoktu.

-Ateşin kullanımı: Yaklaşık 2 milyon yıl önce ortaya çıkan Homo Erectus'un ateşi kullandığını biliyoruz. Muhtemeldir ki vahşi hayvanları korkutmak için de kullanmışlardır.

Son dönemlerde yapılan bazı araştırmalar; insansı türlerin vahşi hayvanlardan sakınmak bir yana, onları takip ederek avladıkları hayvanları ellerinden almak veya arta kalanlardan beslenmek gibi eylemlerin olabileceğini ortaya koymuştur. Yani ilk türler avlanma becerilerinin yetersizliğini (hızlı koşamamak, hayvana öldürücü darbeyi vuracak pençe ve dişlerin olmayışı) leşçilik yaparak kapatmaya çalışmış gibi görünüyorlar. Bir kaç milyon yıl öncesine ait avlanmaya maruz kalmış hayvan fosillerinin kafataslarını taş veya benzeri sert bir cisimle parçalanarak beyinlerinin çıkarıldığı veya kol ve bacak kemiklerinin kırılarak iliklerine ulaşıldığını gösteren güçlü kanıtlar vardır. Üstelik bu kemikler muhtemelen görece daha güvenli alanlara taşınarak yapılmış gibi görünüyor.^[1]