Hesaplayamadığımız şeyi neden kaotik veya rassal olarak tanımlıyoruz, biz hesaplayamasak da sistemler ve evren hep determinist olarak işlemiyor mu?

Öncelikle Evrende bir kaos vardır .

Fen bilimlerinin en önemli yasası her şeyin yıprandığını söyleyen yasadır. Canlılar yaşlanır ve ölür, otomobiller paslanır ve evrendeki düzensizlik artar. Bilim insanları düzensizliği Entropi adı verilen nicelik ile ölçerler. Sistemlerdeki düzensizlik arttıkça, entropi de artar. Bu durum da faydalı (iş yapabilir) enerji miktarını azaltır. Faydasız enerjiyi (entropi) arttırır.

Eğer bir sistem tamamı ile düzenli ise entropisi sıfır olabilir. Entropi, enerji gibi korunan bir özellik değildir. Bütün enerji değişimlerinde çevre ile sistemin entropi değişimlerinin toplamı daima pozitiftir. Bu da evrendeki toplam entropinin sürekli artmasına sebep olur. Mesela Dünya'daki yaşam Güneş'ten gelen Entropiyle beslenir. Bitkiler büyümeleri için gerekli enerjiyi güneş ışığından aldıkları zaman evrene bir miktar düzen katılır ve bu nedenle entropi azalır. Fakat Dünya'daki bu entropi(belirsizlik) azalması, bütün bir evrendeki entropi artışı yanında küçücük kalır. Güneş'in yıpranma oranı, dünyamıza kattığı düzene göre çok büyüktür. Bir diğer örnek olarak yapboz verilebilir. Yapbozdaki resim, bilgiler birer birer yerine konulup entropi azaltılarak tekrar bir araya getirilebilir ancak resimde yeniden sağlanan düzen, yapbozu yapan kişiyi hayatta tutmak için evrenin başka bir yerinde ortaya çıkan düzensizlikten her zaman daha azdır. Kendimizi düşünürsek, yaşamak için gerekli enerjiyi gıdalardan alırız, bu enerjinin kaynağı ise Güneş'teki yıpranma sonucu çıkan güneş ışığıdır. Bir sistemin -273.15 Centigrad derecede (0 Kelvin) entropisi sıfır olarak kabul edilir. Bu nokta referans noktası olarak alınır ve entropinin sıfır olduğu bu noktaya mutlak entropi denir ve termodinamiğin üçüncü yasası olarak ifade edilir. Evrenin sıcaklığı Big Bang'den günümüze dogru geldikce -273.15 Centigrad dereceye yaklaşma eğilimindedir. Big Bang den günümüze doğru oluşan bu değişimi, şu örnek çok iyi açıklar. Bir kadeh masadan düşüp kırıldığında, kadeh ve içindeki sıvının başlangıçtaki düzenliliği(simetrisi) bozulur. Yere düşüp parçalanan kadehin(asimetrik durum) zamanda, masanın üstüne tekrar zıplayamaz, yani daha fazla düzensizlik daima sonraki zamandadır.

Termodinamiğin ikinci yasasına göre entropi ile ilgili olarak şu bağıntı verilmiştir.

dS=dQ/T (Buradaki q tersinir sistemler içindir. Tersinmez olaylar için q'yu tersinir q'ya dönüştürmek gerekir. Yani tersinir durumlarda entropi 0'a eşitken tersinmez durumlarda entropi 0'dan büyüktür. Ancak gerçek hayatta tersinir sistem yoktur, gerçek olan tersinmez işlemlerin ideallikten ne kadar uzak olduğunu refere etmek için oluşturulmuş hayali bir işlemdir.)

Bundan başka S<0 olma durumu imkânsızdır. Termodinamiğin ikinci yasasının değişik (ama eşdeğer) ifadelerinden birinde, izole bir sistemin entropisinin hiçbir zaman azalamayacağı belirtilir. "İzole" deyimi dışarıyla madde veya enerji alışverişinde bulunmayan sistem anlamına gelmektedir.

Klasik termodinamikte hacim, basınç, sıcaklık, enerji, ve entropi gibi kavramlar temel alınır. Diğer yandan termodinamik aynı zamanda istatistiksel kavramlar kullanılarak da ifade edilebilir. Mekanik (klasik veya kuantum) yasalarının istatistikle birleştirilerek kullanılması sayesinde geliştirilen "istatistiksel mekanik" veya "istatistiksel termodinamik", klasik termodinamiğin tarif ettiği ancak açıklayamadığı bazı olgulara derin açıklamalar getirmiştir. Bunlardan biri de entropi yasasıdır.

Öyüzden Evrende Kaos hakimdir . Kuantum mekaniğini okursan bunu ap açık görürsün . Evrende düzensizlik vardır Ve Determinist bir şekilde zorunlu fizik yasalarına göre hareket etmez . Sadece o ona o oluşuma göre hareket eder . Nasıl bizim evrenimizin fizik yasası farklı ise . Eğer çoklu evrenler varsa Teller sayesinde farklı frekanslarla titreşerek Farklı evrenler farklı fizik yasaları olabilir Öyüzden Determinist bir şekilde ilerlemek zorunda değildir .

Bu arada evren doğal seçimle hareket eder Biz ona Kuantum Darwinizm adını veririz . Determinizm ile değil .

Hesaplayamadığımız bir şeyi kaotik ya da rassal olarak tanımlanıyoruz, Bu ikisi de bizim hesaplayabildiğimiz süreçler ya da hesaplarımız sonucu ortaya çıkabilen şeyler. Fizikte hesaplamanın konusu yapamadığınız şeyler aslında fizikle incelemeyecek olan şeylerdir. Kaos da rastlantısal süreçler de fiziğin konusudur.

Rassal süreçler ve hesaplama arasındaki en güzel ilişkiyi gözler önüne seren bir aracımız var: Monte Carlo simülasyonları. Bu simülasyonlar ile temelinde rastlantısallık olan süreçleri modelleyip gerçeğe çok yakın sonuçlar elde edebiliyoruz. Yani rastlantısal süreçleri hesaplayabiliyoruz ve hesaplarımız sonucu rastlantısal süreçler ortaya çıkabiliyor.

Kaos ve hesaplama arasındaki ilişki zaten yazıda anlatılmış durumda.

Determinizm meselesi ise birazcık çetrefilli. Aslında fizikte bu meseleyi sorgulanır hale getiren şey kaos teorisinden çok kuantum fiziği. Klasik anlamdaki determinizmin fizikteki çöküşünü kuantum fiziğinin doğuşunda ve sonrasındaki kavramsal tartışmalarda aramak gerekiyor. Tartışmaların hala devam ettiğini söylemeye bile gerek yok..