Her fizik yasasını ya da birbirleri arasındaki ilişkiyi ölçen cihaz farklı haliyle. Ben bir elektronikçi olarak kolay ve yaygın bulunan avometre önerebilirim. Ama bakınca basit bir tartı bile senin kilonu ölçerken aslında Dünya'nın kütleçekiminden ne kadar etkilendiğini ölçer.
Avometre ise Amper, Volt ve Ohm (direnç)leri ölçen bir cihazdır.
Bununla mesela ohm kanunu test edebilirsin. Kuracağın bir elektrik devresinde kullanacağın bir direnç ile ne kadar elektrik düştüğünü önce kağıtta hesaplarsın sonra avometre ile ölçersin. Böylece ohm kanunu sınayabilirsin.
Veya ardı ardına seri led bağlarsın. Her ledden sonra ne kadar elektrik düştüğünü sınayabilirsin. Mesela 12 volt DC elektriğe 3 adet led bağladığında ortalama bir ledin 3.2 volt çektiğini varsayarsın. Bu 3.2 volt değeri eğer beyaz, yeşil, mavi, sarı tonlarında ise olur ortalama. Eğer kırmızı, turuncu veya amber yani kızıl renklerde ise 2.2 volt olduğunu varsayarsın. Ama bunlar 0.2 volt artı eksi oynar. Biz beyaz led taktığımızı düşünelim. 12 volt bağladığımda 3 adet led bağlabilirim. O da 3.2 volt x 3 = 9.6 volt eder. Peki 12-9.6= 2.4 voltu nasıl yok edeceğiz? Bunu da ledlerin önüne bir seri direnç kullanarak yaparız. Zaten piyasada satılan esnek şerit ledlere bakarsan bu dirençleri görebilirsin. Peki 2.4 voltu yok etmek için ne kadarlık bir direnç kullanacağınız. Eğer özel bir led kullanmıyorsan bir led 20 miliamper ile çalışır.
İşte bu noktada bir kanundan faydalanacağız. Ohm kanunu. Ohm kanunu bize der ki direnç = Gerilim / Akım. Düşürmek istediğim gerilim 2.4 volt. Ledler ve dirençlerim seri bağlı olduğunda ise kirşofun akımlar kanunu devreye girer. Kirşofun akımlar kanunu der ki devreye seri bağlanan elemanlardan geçen akım aynıdır. Bu demek oluyor ki benim ledlerim seri devre boyunca 20 miliamper çeker. Şimdi de birimleri eşitleyelim. 20 miliamper = 0.020 amper. Akımım belli, gerilimim de belli.
Hadi hesaplayalım. R (direnç) = 2.4 volt / 0.020 Bu da eşittir 120 ohm.
Ben kirşofun akımlar kanununu kullanarak seri bir devreden geçen akımın aynı olduğunu öngerebildim. Bu sayede 20 miliamper parametresini bütün devrede varsaydım. Bu 20 miliamperi ise kafadan uydurmuş gibi görünebilirim ama öyle değil. Ben mesleğim olduğu için biliyorum ama seri bir üretimde kullandığım ledin kaç miliamper ile çalıştığını o ledi üreten firmanın yayınladığı datasheetine bakarak öğreniyorum. Tabii ki bunun için elimdeki ledin marka ve modelini bilmem gerekli. Marka ve modeli internete bakarak kolayca bulabilirsin pdf dökümanı.
Ben kirshoff'un gerilimler kanununu ile seri bir devrede bağlanan her Led ve direncin ayrı ayrı gerilim çektiğini öngördüm. Ledler 3.2 volt x 3 = 9.6 volt. 120 ohm direnç = 2.4 volt. 9.6 + 2.4 = 12 volt. Her şey yolunda gibi. :)
Ben bağlamam gereken direncin kaç ohm olması gerektiğini ohm kanunu ile hesaplayarak öngörebildim. R= V/I
Bilerek detaylı anlattım ki eline basit bir esnek şerit led veya grup led geçerse avometre ya da piyasa adıyla ölçü aleti geçerse o devreyi ölçtüğünde neden o rakamları görüyorsun ölçebilesin. Mesela ledleri tek tek volt kademesine alıp ölçtüğünde 3.2 veya 3 volt civarı bir gerilim ölçeceksin. Oradaki siyah direnci, ölçü aletini ohm kademesine aldığında ölçebileceksin. Hatta direnç üzerindeki rakamla ölçtüğün değeri karşılaştırabilirsin. Sadece amper kademesinde dikkat etmen gerekli. Çünkü volt ve ohm ölçerken probları ledin artı ve eksi uçlarına değdirmen yeterli iken akım ölçmek için ölçü aletini led devresine seri bağlaman gerekli. Ve çoğunlukla 10 amper konumuna alman gerekli.
Burada da kirshoff'un akımlar kanunu devreye giriyor. Led grupları çoğunlukla 5 cm de bir birbirine paralel bağlanarak gider. Paralel bağlandığında ise gerilim aynı kalır ama akım artarak gider.
Elinde standart bir 1 metrelik ya da sıfır paket alırsan genellike 5 metrelik bir esnek led çıkar. Esnek ya da şerit led diye adlandırılır. 5 cmde bir 3 ledlik grup olsa. 1 metrede 20 grup, 5 metrede 100 grup olacaktır. 5 metrelik bir şerit led ise her bir grup 0.020 amperden 0.020 x 100 = 2 amper eder.
Ölçü aletinin sigortasını attırıp bozmamak için ölçü aleti 10 amper kademesine alınır. Daha sonra problar da 10 amper kademesinin yuvalarına sokulur. Ölçü aleti devreye seri bağlanır. Burada seri bağlamaktan kasıt ölçü aletinin bir anahtar gibi güç kaynağı ile ledler arasına girilmesidir. Böylece çeşitli kanunların hesaplamasını kullanarak bir öngörüde bulunabilir ve bunları akım, gerilim ve direnç olarak sınayabilirsin. Artı eksi yüzde 5'e kadar oynayabilir ölçü aletinde gördüğün değerler.
