Güneş ile gezegenler arasında kalan bölge gezegenlerarası ortam adıyla anılmaktadır. Bu ortam çoğunlukla mükemmel bir boşluk gibi düşünülse de, Güneş rüzgarının etkisi altında oldukça çalkantılı bir bölgedir. Güneş rüzgarı gezegenlerarası ortamda saniyede 250-1000 km'ye ulaşan hızlarda akmaktadır. Güneş yüzeyi üzerinde büyük lekeler görülmeye, Güneş patlamalarının, aktif prominansların, koronal deliklerin, koronal kütle atımlarının sayısı artmaya başladığında Güneş rüzgarının kimyasal bileşimi, yoğunluğu ve manyetik alan şiddeti artmaktadır. Gezegenler arasında akan Güneş rüzgarıyla gezegenlerin manyetik alanları farklı biçimlerde etkileşmektedirler. Dünya'nın manyetik alanı, bir mıknatıs çubuğunu demir tozlarının içine bıraktığımızda bu tozların aldığı biçime benzemektedir.
Dünya'yı sarmalayan manyetik alan çizgileri Güneş yönünde Güneş rüzgarının etkisiyle bastırılmış, ters yönde ise gezegenlerarası ortama doğru uzanmıştır. Bu yapı gezegenimizin manyetosferini oluşturmaktadır. Van Allen radyasyon kuşakları ve atmosferin üst katmanlarından İyonosfer bu yapının içerisinde yer almaktadır. Güneş'ten gelen X-ışınlarının ve EUV ışınımlarının neden olduğu fotoiyonizasyon sürekli olarak bu katmanda serbest elektronlar yaratmaktadır. Öte yandan Dünya'nın manyetik alanı Güneş rüzgarının manyetik alanının, yoğunluğunun ve hızının artışlarına da duyarlıdır. Güneş rüzgarındaki bu değişimler de Güneş aktivitesinin değişimlerine bağlıdır. Aktivitenin düşük olduğu yıllarda Manyetosfer, gezegenlerarası ortamda Güneş'e doğru 10 Dünya yarıçapı kadar uzanmakta, oysa Güneş aktivitesinin arttığı yıllarda Güneş rüzgarının Manyetosfer'i bastırmasıyla Manyetosfer sıkışmakta, bu mesafe ancak 6.6 Dünya yarıçapı kadar olmaktadır.Görüldüğü gibi Manyetosfer dinamik bir yapıya sahiptir. Güneş'ten gelen Güneş rüzgarıyla enerji kazanan Magnetosfer'in içerisinde dinamizmi harekete geçiren süreçler başlamaktadır. Bu sürecin Dünya'da gözlenen sonucu manyetik fırtınalardır. Ayrıca Güneş aktivitesinin değişimine bağımlı olarak kutup ışıması (Aurora) ve proton olayları da gözlenen sonuçlardandır.
Proton Olayları
Büyük Güneş patlamalarının ardından 30 dakika içerisinde enerji yüklü protonlar Dünya'ya ulaşmaktadır. Enerji yüklü parçacıkların (çoğunlukla protonlar) sağanağı altına giren Manyetosfer bu parçacıkların bir kısmını yakalayarak daha da hızlanmalarına yol açmaktadır. Hızlanan bu protonlar atmosferin üst katmanlarına kadar sızmaktadırlar.[1]
Samanyolu Gökadasında tahmin edilen yaklaşık 200 milyar yıldızdan birisi olan Güneş'in kütlesi sıcak gazlardan oluşur ve çevresine ısı ve ışık şeklinde radyasyon yayar. Güneş, yaklaşık olarak, Dünya'nın çapının 109 katına (1,5 milyon km), hacminin 1,3 milyon katına ve kütlesinin 333 bin katına sahiptir.[2]
Kaynaklar
- Astronomi Laboratuvarı. Astronomi Laboratuvarı | Güneş’in Dünya’ya Etkileri. Alındığı Tarih: 9 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Astronomo Lab | Arşiv Bağlantısı
- Wikiwand. Güneş. Alındığı Tarih: 9 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Wikiwand | Arşiv Bağlantısı