Evrimsel süreçte her basamak bir öncekinden daha avantajlı olmak zorunda mıdır? Sadece son basamağın avantajlı olduğu bir özellik evrimleşebilir mi?

Evrimsel süreci, doğal seçilim yöntemleri ile açıkladığımızda; yeni popülasyonların mevcut adaptasyonda her zaman daha avantajlı kalıtsal özellikler edindiğini görürürüz. Aslında çevremizde de olduğu gibi, ihtiyaçlarımız doğrultusundaki başarılarımız cebimizdeki telefonlarda dahi her zaman yükselen ivmeli gelisim özellikler edinir.

Doğal seçilim, canlı organizma popülasyonlarının adapte olduğu ve değiştiği süreçtir. Bir popülasyondaki bireyler doğal olarak değişkendir, yani hepsinin bazı yönlerden farklı olduğu anlamına gelir. Bu varyasyon, bazı bireylerin çevreye diğerlerinden daha uygun özelliklere sahip olduğu anlamına gelir. Uyarlanabilir özelliklere sahip bireylerin -kendilerine bazı avantajlar sağlayan özellikler- hayatta kalma ve üreme olasılıkları daha yüksektir. Bu bireyler daha sonra adaptif özellikleri yavrularına aktarırlar. Zamanla, bu avantajlı özellikler popülasyonda daha yaygın hale gelir. Bu doğal seçilim süreci sayesinde, olumlu özellikler nesiller boyunca aktarılır.

Darwin, doğal seçilim adını, "yapay seçilim" veya insanlar tarafından kontrol edilen seçici üreme ile çelişmek için seçti. Yapay seçilime bir örnek olarak, zamanının popüler bir hobisi olan güvercin yetiştirme eğlencesine işaret etti. Hobiciler, hangi güvercinlerin diğerleriyle çiftleşeceğini seçerek, vahşi güvercinlerden farklı, süslü tüyleri veya akrobatik uçuşları olan farklı güvercin ırkları yarattılar.

Darwin ve onun zamanının diğer bilim adamları, yapay seçilime çok benzeyen bir sürecin doğada herhangi bir insan müdahalesi olmadan gerçekleştiğini savundular. Doğal seçilimin, çok çeşitli yaşam formlarının zaman içinde tek bir ortak atadan nasıl geliştiğini açıkladığını savundu.

''Evrimsel süreçte her basamak bir öncekinden daha avantajlı olmak zorunda mıdır? Sadece son basamağın avantajlı olduğu bir özellik evrimleşebilir mi?''

Soruyu tam olarak anladığımdan emin değilim. Basamakları bugünden bakarak düşünüyoruz, kuruyoruz ve anlatım kolaylığı açısından kullanıyoruz. O an veya nesil için canlıda basamaklar yok. Avantajlı ve dezavantajlı genler var. Neyin avantaj veya dezavantaj olduğunu da üreyebilmek belirliyor. Her genetik özelliğin üreme ihtimaline pozitif veya nötr katkı yapması gerekiyor. Negatif etkisi olursa uzun vadede popülasyan içinde yok olacağı(ya da epey azalacağı) öngörülür. Üreme ihtimalini etkileyen faktörler değişir. Bazen tür içi rekabet adına birey için avantajlı özellik tür için dezavantaj yaratabilir(örneğin ağaçların uzama yönünde evrimleşerek birbirlerini gölgelemeleri). Dezavantaj yaratan bir özellik, daha büyük bir dezavantajdan dolayı avantajlı olabilir(orak hücre anemisi, fillerde dişsizlik vs.). Bazen hemen hemen bir faydası olmayan özellikler daha sonra önemli bir fayda getirebiliyor(mesela Türkiye'de A rh+ kan grubuna sahip olmak). Yapay seçilim işin içine girince işler daha da ilginçleşir. Aslında çok zararlı özelikler insanların işine yaraması veyahut hoşlanmasından dolayı hayvanın üremesini kolaylaştırabilir(taklacı güvercinler, ipek böcekleri vs.).

Basamaklar şeklindeki tasvirler, anlatımı kolaylaştırsa da evrimsel süreci tasavvur etmeye çalışırken yanlış bir yöntemdir. Bir türün içindeki tüm soy hatları aynı macerayı yaşamazlar. Tür içindeki evrim süreci bilinçli ve tek yönlü değildir. Bir çok kez popülasyonlara ayrılıp birleşebilirler(neandertaller ve homo sapienler gibi). Farklı soy hatları oluşabilir. Farklı noktalarda soyları kuruyabilir. Bu soy hatları arasında bazen ufak tefek, bazen daha yoğun karışmalar olabilir. Tek yönde bir gelişim şeklinde ilerlemeyebilir(mesela balinaların ataları sudan çıkıp karaya sonra tekrar suda yaşama adapte olmuştur). Sitenin ismi gibi, evrimi bazen yakın dalların yeniden kaynaşabildiği bir birlerini aşılayabildikleri bir ağaç gibi düşünmek daha doğru.