Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
4

Evrim rastgele bir süreç mi?

Evrim düzensizliği sağlayan düzen değil midir? Böyleyse düzensizlik olduğu için rastgelelik olması gerekmez mi? Ama adapte olurken onun özelliklerine göre evrimleşiriz. Mesela soğuk fazlaysa üşümemek için kıllarımız daha uzun olur. Bu soruyu kendim soruyorum.
1,645 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
4 Cevap

Evrimde rastgelelik, "rastgele" veya "tesadüf" sözcüğünden ne anladığınızla ilgilidir.

Eğer rastgelelikten anladığınız, içerisinde hiçbir örüntü olmayan ve hiçbir şekilde çalışılamayacak bir karman çormanlık hali ise, hayır, evrim rastgele değildir. Örneğin mutasyonlar gibi çeşitlilik yaratan mekanizmalar büyük oranda rastgele meydana gelir, yani hangi anda hangi genin ne şekilde değişeceğini kestirmek çok zordur (veya imkânsızdır). Bunun nedeni, mutasyonlara neden olan radyoaktif ışınımın veya mutajenler gibi kimyasalların genlerle nasıl etkileşeceğini öngörmenin çok zor (veya imkânsız) olmasıdır. Benzer şekilde, genlerin tam olarak nasıl karışacağını, hangi spermin hangi yumurtayla birleşeceğini kestirmek de çok güçtür (veya imkânsızdır) - bu nedenle gen havuzunun zamanla nasıl değişeceğini kesin olarak bilemeyiz.

Tüm Reklamları Kapat

Ama evrim, sadece mutasyon geçirmek, genleri karıştırmak, üremek demek değildir. O mutasyonun fayda veya zarar sağlaması sonucunda (veya genetik sürüklenme gibi birtakım rastgele süreçlerle) popülasyon içinde sayıca artması veya azalması gerekir. Eğer bir çeşitlilik üzerine seçilim etki ediyorsa, orada rastgelelik yoktur; çünkü seçilen veya elenen genler tamamen rasyonel ve araştırılabilir gerekçelerle seçilmekte veya elenmektedir. Örneğin mutasyon sonucu edinilen yeni bir gen, canlının bulunduğu ortama renk bakımından daha iyi uyum sağlamasını mümkün kılabilir ve üreme başarısını artırabilir. Burada herhangi bir rastgelelik yoktur: Çevrenin yarattığı hayatta kalma ve üreme baskıları her neyse, son derece öngörülebilir şekilde onlar seçilmekte veya elenmektedir. Yani seçilim mekanizmaları, çeşitlilik mekanizmalarındaki rastgeleliği elimine etmekte, evrimi rastgele-olmayan bir süreç yapmaktadır.

Öte yandan çevrenin ne yönde ve nasıl değişeceğini kestirmek çok zordur; hele ki yüz binlerce veya milyonlarca yıllık süreçlerde... Hava durumunu 2-3 gün sonrası için iyi bir şekilde kestirebilmekteyiz; ama 5 yıl sonra bugün havanın ne olacağını bilememekteyiz, çünkü atmosferik süreçler kaotiktir. Yani başlangıç koşullarına çok hassastır ve en ufak farklılıklar bambaşka sonuçlar yaratabilir. İşte evrim de böyledir: Çevrenin ne tür gereksinimleri şart koşacak şekilde değişeceğini bilemediğimiz için, evrimi de öngörmekte zorlanırız. Ama ola ki bir canlının bütün gen havuzunu ve nasıl değiştiğini bilirsek, aynı zamanda çevrenin de tam olarak nasıl değişeceğini bilirsek, türün ne yöne evrimleşeceğini bilebiliriz. Yani rastgelelik ve belirsizlik, evrimin kendisinden değil, Evren'deki diğer süreçlerin rastgeleliği ve belirsizliğinden kaynaklanır. Bu dış bilim dallarındaki rastgeleliği ve öngörülemezliği çözdüğünüz anda, evrimi de bir topun düşeceği yeri kestiren fizik kadar keskin bir şekilde öngörebilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Eğer bir şeyin rastgele olmaması için sadece insan bilinci gibi bir bilinç tarafından yönetilmesi gerektiğini düşünüyorsanız, evet, evrim rastgeledir. Çünkü evrimi yöneten bir bilinç yoktur veya evrimin kendisi bilinçli ve öngörülü değildir.

Evrim tesadüfidir; ancak bunun sebebi "tesadüf" sözcüğünün "bilimsel olmayan karmaşıklık" demek olmamasıdır. Tesadüf, gerçekleşme olasılığını öngörmekte zorlandığımız veya olasılık vermediğimiz olayların bir arada yaşanmasına verilen isimdir. Tesadüf, matematikte olasılık kavramına karşılık gelir. Her canlı neslinin evrim sürecinde evrimleşebileceği sayısız yolak vardır ve bunlardan hangisi veya hangilerinin yaşanacağını öngörmek, yukarıda izah edilen nedenlerle zordur. Bu nedenle o yolaklardan biri yaşandığında, "tesadüfen olduğunu" söyleriz. Bu, kıtaların neden o yöne değil de bu yöne kaydığını veya nasıl olup da iki zarı üst üste 5 kez çift attığımızı anlamlandıramadığımızda söylediğimiz "tesadüf" gibidir. Bu olayların hepsinin olasılık matematiği çalışılabilir, her birinde yeterince deneme yapılırsa düşük olasılıklı durumların bir veya birkaç kez yaşandığı görülür; ama bize karmaşık veya düşük olasılıklı geldiği için bundan kaçınırız ve basitçe "tesadüf" deriz. Evrimsel biyologlar ve matematiksel evrim bilimciler, evrimin matematiği üzerine uzmanlaşan bilim insanlarıdır.

Bir diğer deyişle, rastgelelik konusunda evrimi diğer bilimlerden ayıklamak adil bir değerlendirme değildir. Evrimde rastgelelik vardır ama bu rastgelelik, herhangi bir diğer biyolojik, kimyasal, psikolojik, kuantum mekaniksel, iklimbilimsel, jeolojik veya sosyolojik süreçte olandan daha fazla değildir.

809 görüntülenme
Bu cevabın içeriği ve doğruluğu, Evrim Ağacı editörleri tarafından kontrol edilmiş ve onaylanmıştır. Ayrıca bu cevap, Kısa Sorularla Evrim soru dizisi içinde yer almaktadır.
10
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ufuk Derin
Öğrenci-Okur

Evet. Evrimde rastgelelik vardır. Ama sanıldığı gibi bir hurdalıkta rastgele esen bir rüzgarın parçaları rastgele birleştirip bir uçak yaratması gibi değildir. Çeşitlilik rastgele oluşur, doğal seçilim gibi mekanizmalar ise rastgele değildir.

Sürecin bütün detaylarını bilemediğimiz için rastgele diyoruz. Örneğin çevre "rastgele" bir şekilde değişiyor. Birkaç günü öngörebiliyoruz, ki o da bazen tutmuyor. Çok uzun zaman dilimlerinde olan çevresel değişimleri bilemiyoruz, o yüzden rastgele diyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Çeşitlilik de rastgele oluşur. Örneğin koltuğunuzda o değil de bu şekilde oturmanız bile size gelen güneş ışığını değiştirecek ve mutasyonlar değişecek. Bu sadece bir örnek. Buna etki eden birçok faktör var ve hepsini bilemiyoruz. Crossing-over ile de genler çok kaotik şekilde karışıyor. Onu da bilemediğimiz için anne ve babanın bütün genlerini bilsek bile çocuğun nasıl olacağını yani çeşitliliği öngöremiyoruz. . Bunda pek rastgelelik yok gibi, değil mi? Evet rastgelelik yok ama "oluşan çevre şartları" kısmı da başta dediğim gibi çevre de rastgele değişiyor. Çevre şartları, kişilerin çeşitliliği cinsel seçimleri gibi bir dolu faktör var ve bunları da bilemiyoruz.

Yani kısacası rastgele dememizin sebebi bütün atomların, tüm hareketlerini bilemiyoruz, bütün faktörleri bilemiyoruz, o yüzden rastgele diyoruz. Ama bu evrim tamamen rastgele demek değildir. Burada rastgeleden kastedileni anlamak büyük önem taşıyor. Seçilim mekanizmaları işin içine girince çevreyi biliyorsak gayet de öngörülebilir.

372 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Kaynak 1. (20 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 20 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  2. Yazar Yok. Kaynak 2. (20 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 20 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  3. Yazar Yok. Kaynak 3. (20 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 20 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
  4. Yazar Yok. Kaynak 4. (20 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 20 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
7
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Görkem Öge
Kozmoloji meraklısı.
Orijinal Soru: Evrimsel süreç kaotik midir? Öyleyse neden?

Bu tip sorular hep gündemde ve ne yazık ki bir türlü anlaşılamıyor, ne kadar anlatılsa da evrimin temel dinamikleri insanların zihninde netleşmiyor.

Bu konuda elbette binlerce kaynak var. Ama sorunuzu gayet açık ve belirgin sormuşsunuz. Cevap beklediğiniz kişiyi, evrim üzerine uzun açıklamalar yapmak zorunda bırakmamışsınız.

Tüm Reklamları Kapat

Ben de lafı uzatmadan direk ve net cevap vereyim:

Evrimsel süreç kaotik midir? Cevap: Evet, kaotiktir.

Tüm Reklamları Kapat

Öyleyse neden? Cevap: Canlıların evrimi, çevresel şartlara bağlı olduğu ve çevresel şartların zaman içinde nasıl değişeceği de önceden bilinmediği için.

Bu cevap sizin için yeterli olmalı. Daha ayrıntılı bilgi için gerçekten sayısız kaynak var. Zaten kaynakları içeren bir sitedeyiz şu an. :)

Kaynaklar

  1. Evrim Ağacı. Evrim Nedir. (25 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 25 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
1
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Neşe Selimoğlu
Akıl ve bilim yolcusu

Evrimin temel hareket noktası rastgelelikten çok; hayatta kalıp mümkün olduğunca çok üremek ve bunun için de değişen şartlara uyum sağlamak vardır. Doğanın çok sayıda olasılık üretmesi rastgelelikten çok "işini şansa bırakmama" yönündedir.

Doğa işini şansa bırakmaz.

Tüm Reklamları Kapat

Cinsel ilişki sırasında bir değil de milyarlarca spermin çıkıp yumurtayı dölleme yarışına girmesi işte bu sebepledir. Rahim kanalındaki şartları annenin o anki psikolojik, kimyasal ve duygusal durumunu belirlemektedir. Annenin bu durumunu da onun yaşadığı dış şartlar belirlemektedir. Yani annenin yaşamakta oldu dış şartlar (buna sosyal, ekonomik, çevresel ve bunlarla ilintili her türlü şart dahildir) anne rahmindeki şartları belirlemektedir. Bu şartlara Epigenetik dediğimiz ve anneyi doğrudan etkileyen durumların genetik yansımaları da eklenince, ortaya çıkan bu "şartlar karmaşasına" en uygun sperm hangisi ise o gelip yumurtayı döller ve "doğal seçilime" göre dış şartlara uygun en güçlü sperm hayata kavuşma şansı yakalar.

Bu durum tüm canlılarda böyledir. Ağaçlar neden bir sürü meyve verirler? Biz yiyelim diye değil. O meyveler de içlerinde en az beş tohum taşırlar ve bu tohumlardan ancak biri ya da birkaçı değişen şartlara göre fidan olup ağaç olma şansına sahiptir. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Görüldüğü gibi burada bir "rastgelelik" değil, "işini şansa bırakmama" durumu vardır.

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Türlerin Kökeni. (20 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 20 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close