Evrim ihtiyaca göre mi ilerler? Maymun insan olmaya ihtiyaç mı duydu?

Evrimsel süreç ise fiziksel güce, zayıflığa veya büyüklüğe göre değil, çevresel şartlar ve genetik mirasa göre ilerler.

Bu soru "Neden babanız ile anneniz neden tanışmaya ihtiyaç duydu da siz doğdunuz?" diye sormak ile aynı. Doğada her tür kendi evrimsel süreçlerini yaşar. Örneğin şempanzeler ile insanın ortak atası farklı popülasyonlara bölündü, aradan geçen 6 milyon yılda birçok yeni tür doğdu ve yok oldu. Bunlardan biri de insan. Şempanzelere gidecek diğer soy hattında da onların kendi çevresine göre evrim devam etti. Örneğin iki farklı şempanze popülasyonu coğrafi olarak ayrıldığı için bayağı şempanze ve bonobo diye iki ayrı türe evrimleştiler.

İnsanların ve diğer akrabalarının ayrıntılı evrimsel geçmişini buradaki yazı dizimizden okuyabilirsiniz.

Evrim, canlıların nesilden nesile genetik özelliklerindeki değişimlerdir ve bu değişimler tamamen rastlantısaldır. Yani, bir canlı türünün belirli bir özelliğe "ihtiyacı" olması, o özelliğin evrimleşmesini garantilemez. Evrim, canlıların çevrelerine uyum sağlama sürecinde doğal seleksiyon adı verilen bir mekanizma sayesinde gerçekleşir. Bu mekanizmada, çevreye daha iyi uyum sağlayan bireyler hayatta kalma ve üreme şansını artırır. Bu sayede, faydalı olan genetik özellikler sonraki nesillere aktarılırken, zararlı olanlar elenir.

Örneğin, bir böcek türü yeni bir böcek ilacıyla karşılaştığında, bu ilaca dirençli olan birkaç birey hayatta kalabilir ve çoğalabilir. Zamanla, bu dirençli genler popülasyonda yaygınlaşır ve tüm popülasyon ilaca karşı dirençli hale gelir. Bu, böceğin ilaca "ihtiyacı" olduğu için değil, rastgele mutasyonlar sonucu ilaca dirençli bireylerin ortaya çıkması ve doğal seleksiyon sayesinde bu bireylerin çoğalması sayesinde olur.

Evrim, bir amaç veya hedef doğrultusunda ilerlemez. Tamamen rastlantısal süreçler ve doğal seleksiyonun etkisiyle oluşur. Canlıların karmaşık yapıları ve uyumları, milyonlarca yıl süren bu rastlantısal süreçlerin sonucudur. Bu nedenle, evrimi bir mühendis gibi amaç belirleyerek çalışan bir süreç olarak düşünmek yanlış olur.

Kısacası, evrim canlıların ihtiyaçlarına göre değil, çevresel koşulların değişmesi ve genetik mutasyonların ortaya çıkmasıyla oluşan bir süreçtir. Doğal seleksiyon, bu değişimlerin yönünü belirleyerek canlıların çevrelerine daha iyi uyum sağlamalarını sağlar.

Tam olarak bir türden diğerine dönüşmek diye bir şey yoktur. Canlıların hepsi aynı ortak atadan gelir. İki tür(örneğin çiftleşince verimli döller verme olasılığı yüksek olan leopar ve aslan) mensup oldukları aynı en düşük taksonda(Aslanla kaplan aynı ''cins'' adı verilen taksona mensuptur.) bir ortak ata türe işaret ederler.

En büyük yanılgımız bilim dışı kaynaklardan doğan terminolojiyi bilimde geçerli sanmaktır. İnsan ve maymun adında iki ayrı takson yoktur. İnsan-maymun ayrımı bilimsel değildir. Gerçekte olan insanların mensup olduğu cins homo(homo sapiens türü dışındakilerin soyu tükenmiştir) ait olduğu familya ise hominini(insangiller)dir ki bu familyaya goriller, şempanzeler, orangutanlar ve bonobolar da mensuptur. Maymun olma ve olmama konusunda biyoloji bilimi açısından insan ve şempanzenin farkı yoktur. Bu türlerin birleştikleri ortak ataları ne insan, ne şempanze, ne goril.. değildi. Bugün bir tür olarak var olmayan ve nesli pek çok farklı türle devam eden başka bir türdü.

İnsanı özel bir yere koyan ve hayvanları ayıran terminoloji biyoloji kaynaklı değildir. Aynı veya benzer kelimelerin kullanılması aynı şeyden bahsedildiğini göstermez. Din, hukuk, felsefe vs. gibi alanlarda insan diğer biyolojik organizmalardan farklı olarak ele alınır. Evrim bu alanların değil biyolojinin bir konusudur.

Gel gelelim evrim ihtiyaca göre ilerlemez. Daha doğrusu evrim aslında ilerlemez. Evrim canlıların nesiller boyunca genetik olarak farklılaşıp bazı özellikler kazanmalarına veya bazı özelliklerini kaybetmelerine sebep olur. Bu bir tür ilerleme olmak zorunda değil ki ilerleme de biraz keyfi kullanılan bir kelime. Evrimde ana esas, mutasyonlarla kazanılan özelliklerin o canlının soy hattının çoğalması veya hayatta kalmasına pozitif etkisidir(veya negatif olmayan etkisi, çoğu zaman nötr özellikler de tür içinde yayılır). Bu bir çok özelliğe sahip bir organizmanın bir çok özelliğe sahip başka bir organizmaya dönüşmesi değildir. Adım adım gerçekleşen gen değişimleri türün soyunu nereye götürür muamma. Belki tür bir çok farklı türe ayrılır. Belki toplu halde(bir birlerinden kopmadan gen alışverişi yaparak) değişime devam eder. Bu değişim süreci fenotip(görülen özellikler) bakımından büyük bir değişim yaratmayabilir. Veyahut epeeey ilginç özellikler kazandırıp kaybettirebilir. Nesiller sonra türün geçmişine ve geleceğe bakarak ne kadar farklılaştıklarını görürüz.