Evrendeki gozlemleyebildigimiz her sey deterministik midir?

Merhabalar,

Bu soruya Spinoza özelinden yanıt vermek istiyorum. Spinoza'ya göre evrende var olan şeylerin bir nedeni vardır. Her şeyin bir nedeni varsa bu durum bir yerde bir çelişkiye yol açar. Çünkü nedensellik olgusunu sonsuza kadar mı götürmemiz gerekir? Spinoza bu noktada imdadımıza koşar. Ona göre her şeyin bir nedeni vardır fakat bu nedensellik zinciri bir yerde son bulur. Tanrı, nedensellik zincirinin başıdır. Tanrı'yı ilk neden olarak düşünebiliriz. Bu yorum bizi Aristoteles'e götürüyor bence. Aristoteles de Tanrı'yı İlk Hareket Ettirici olarak görüyordu.

Einstein determinist idi, ancak quantum fiziği, sonsuz olasılıklar evrenini ortaya koydu. Nedensellik ilkesi aslında bizim anladığımız şekilde işlemiyor. Herşeyin bir nedeni var, ama bu neden sürekli olarak aynı silsileye sahip olmak zorunda değil. Ayrıca kuantum dolanıklık, kuantum süperpozisyon gibi olgular, Einstein ve klasik fiziği aşmış ve deterministik bir evren yerine, sonsuz olasılığın farklı versiyonlarının işlediği bir tasarıya döndü. Herşeyin bir nedeni vardır, ancak bu daima bizim öngördüğümüz şekilde meydana gelmemektedir.