Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Yüksel Baki Özeken
Üye
6

Evren neden genişliyor?

Evren büyük patlamanın ardından neden genişlemeye başladı? Neden sabit değil?
469 görüntülenme
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
7 Cevap
Ertuğrul Genç
Astronomi meraklısı
Orijinal Soru: Evren neden genişliyor?

Evrenin genişlemesinin nedeni karanlık enerjidir. Karanlık enerji, evrenin içindeki madde ve enerjiden çok daha fazla bir oranda bulunan ve uzayı iten gizemli bir kuvvettir. Karanlık enerji sayesinde, evrenin genişleme hızı giderek artmaktadır. Evrenin neyin içine genişlediği ise bilinmemektedir. Evren, bütün uzayı kapsayan bir kavram olduğu için, onun dışında bir şey olup olmadığı veya olabilirliği hakkında kesin bir bilgiye sahip değiliz. Evrenin genişlemesi, günlük hayatta gördüğümüz nesnelerin genişlemesinden farklı bir fenomendir ve onu dışarıdan değil, içeriden bakarak anlamaya çalışmak gerekir.

Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
1
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Görkem Öge
Toprak Mühendisi
Orijinal Soru: Evrenin genişlediğini nereden biliyoruz ve neden genişliyor?

Bu soruya, hem direk bu başlıkla hem de konuyla bağlantılı başka bir çok başlık altında çok ama çok fazla kez cevap verildi. Ayrıca sitemizde bu soru ile ilgili çok sayıda makale de var. Onları incelerseniz oldukça detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Ama madem sordunuz, burada kısaca da olsa cevap verelim.

Tüm Reklamları Kapat

Özellikleri, oluşum ve yok oluş biçimleri net biçimde bilinen gök cisimleri var. Mesela yıldızlar. Yıldızların da kütlelerine göre tipleri var. A tipi, B tipi, C tipi vs. Bunların her birinin büyüklükleri, saçtıkları ışık ve enerji miktarı, renkleri belli. Yani çarpım tablosunu nasıl biliyorsak bunları da biliyoruz, o kadar net. Ve belirli bir grup yıldızın ömürlerini tamamlama biçimleri de belli. Süpernova patlaması deniyor bu sonlanma olayına. Bu süpernova patlamalarının da saçtıkları ışık ve enerji miktarları da belli.

Buraya kadar tamam mıyız? Şimdi... Evreni, gayet gelişmiş teleskoplarımızla sürekli tarıyoruz değil mi? Bir süpernova patlamasını yakalıyoruz. Bu patlamanın enerjisinin ne kadar olduğunu biliyoruz. Ve şunu da biliyoruz ki enerji kaynaklarından gelen ışık ve enerji, uzaklaştıkça güçlerini kaybeder. Yakaladığımız patlamanın uzaklığını, bize ulaşan enerjinin ne kadar kaybolduğu ile denkleştirerek belirleyebiliyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Diyelim ki yakaladığımız bir patlama bizden 10 birim uzaklıkta oldu. Bunu kenara yazdık mı? Yazdık.

Gelelim kırmızıya kayma meselesine. Işık, boşlukta yol aldıkça gücünü kaybeder ama bir şey daha olur bu süreçte. Işık kırmızıya kayar. Kırmızılaşır yani. Bu da bizden uzaklaşan cisimlerin ışığının dalga boyunun artması ile ilgili bir şey. Buna göre de bize gelen süpernova patlamasının normalde nasıl bir ışık ve ne renkte bir ışık olduğunu biliyorduk ya. Onun ışığındaki kırmızılaşma miktarını da incelersek bizden uzaklaştığını görüyoruz. Yani normalde bir süpernova patlamasının ışığında atıyorum 5 birim kırmızı dalga boyu olması gerekirken 8 birim kırmızı dalga boyu oluyor. Demek ki bu süpernova patlaması meydana geldiği evren bölgesi olduğu yerde durmuyor. Bizden uzaklaşıyor. Bu farklılık, evrenin genişlediğini ispatlıyor. Bu birinci detay. İkinci detay daha garip.

Bakıyoruz ki ışık, (rakamları yine atıyorum) her 1 birim için 1 birim kırmızılaşıyor. Ve bu süpernova patlamasının kırmızıya kayma miktarını incelediğimizde 8 birim uzaklıkta olduğunu görmüştük ya. E ama süpernova patlamasının ışığının enerji kaybından kaynaklanan uzaklığı 10 birim tespit etmiştik? Bu ne?

Bu şu: O patlamanın ışığı, bize ulaşmak üzere yola çıktığında bizden 8 birim uzaklıktaydı. Ama şu an 10 birim uzaklıkta. Yani o ışığın bize ulaştığı süre boyunca o bölge daha da uzaklaşmış. Buna göre de evren, sabit bir hızda değil hızlanarak, genişleme hızı da artarak genişliyor.

Bu ışık incelemelerinden çıkarılan sonuçlar artık tüm bilim dünyasınca kabul edilmiş durumda. Başka bin tane gözlem birbiri ile uyumlu. Ve evrenin yoğunluğu, kütle ve enerji miktarı gibi başka parametrelerle de uyumlu. O nedenle artık bu konuda pek bir şüphe yok.

Peki neden? Evren niye genişliyor? Bunun ise cevabı gayet kısa, net: Karanlık enerji.

Evreni oluşturan bilinen madde, bilinmeyen karanlık madde (+) enerji yüküne sahip. Ama karanlık enerji ise (-) enerji yüküne sahip. İşte bu karanlık enerji evrenin giderek artan bir hızda genişlemesine neden oluyor.

Karanlık enerji niye var, nasıl ortaya çıkmış, neden (-) yüklü gibi soruların cevabını henüz bilmiyoruz.

Özetle böyle... Umarım açıklayıcı olmuştur...[1]

Kaynaklar

  1. S. Hawking. (2019). Büyük Sorulara Kisa Yanitlar. ISBN: 9786051719092.
5
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Laçın Vəlizadə
Astronomiyle ilgilenen biri
Orijinal Soru: Evren neden genişler? Genişlemezse ne olur?

20. yüzyılda gök bilimciler evrenin genişlediğini kanıtladılar. Sonra ise evrenin sonunda genişleme hızının giderek azalacağını ve sonunda Büyük Çökme denen olayın yaşanacağını düşündüler. Ama işler böyle gitmedi. Yapılan araştırmalar evrenin genişleme hızının öncesine göre daha da arttığını kanıtladı. Peki neden?

Evrenin genişlemesine sebep olan şey karanlık enerji. Karanlık enerjinin henüz ne olduğu bilinmiyor. Karanlık enerji evrenin 68% kaplıyor. Evrenin 27% ise karanlık madde kaplıyor. 5% bildiğimiz evrenin 95% bilmiyoruz! Karanlık enerjinin ismi (İng: dark energy) rengi karanlık olduğu için böyle değil, buradaki karanlık "bilinmeyen" anlamına geliyor.

Tüm Reklamları Kapat

4
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ertuğrul Genç
Astronomi meraklısı
Orijinal Soru: Neden evren genişliyor?

Evrenin genişlemesinin nedeni, karanlık enerji adı verilen gizemli bir kuvvettir. Karanlık enerji, evrenin içindeki madde ve enerjiden çok daha fazla bir oranda bulunan ve uzayı iten bir tür enerjidir. Karanlık enerji sayesinde, evrenin genişleme hızı giderek artmaktadır.

Evrenin genişlemesi, gözlemlenebilir evrenin kütleçekimsel olarak bağlı olmayan herhangi iki parçası arasındaki mesafenin zamanla artmasıdır. Bu, uzay ölçeğinin bizzat değiştiği içsel bir genişlemedir. Evren hiçbir şeyin “içine” genişlemez ve “dışında” var olmak için uzaya ihtiyaç duymaz. Teknik olarak ne uzay ne de uzaydaki cisimler hareket etmez. Bunun yerine ölçek içinde değişen şey metrikdir (uzay-zamanın boyutunu ve geometrisini yöneten).

Tüm Reklamları Kapat

Evrenin genişlemesi, kırmızıya kayma adı verilen bir fenomenle gözlemlenebilir. Kırmızıya kayma, uzaklaşan cisimden gelen elektromanyetik dalganın dalga boyunun, uzaklaşma süratine bağlı olarak artmasıdır. Buna göre uzaklaşan galaksilerden gelen ışığın tayfı, kırmızı uca doğru kayar. Amerikalı astronom Edwin Hubble, kırmızıya kaymanın, yani uzaklaşma süratinin uzaklık ile orantılı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Başka bir ifadeyle bir galaksi ne kadar uzaksa o kadar büyük bir süratle uzaklaşmaktadır.

Evrenin genişlemesiyle ilgili olarak sıklıkla kullanılan balon analojisi ise şöyledir: Bir balonun üzerine noktalar çizilirse ve balon şişirilirse, noktalar arasındaki mesafe artar. Balonun yüzeyi iki boyutlu bir uzay olarak düşünülebilir. Balonun içindeki veya dışındaki üçüncü bir boyut yoktur. Balonun genişlemesi, içine hava üflenmesi veya yüzeyindeki noktaların hareket etmesi değil, yüzeyinin kendisinin büyümesidir.

Kaynaklar

  1. Ç. M. Bakırcı. Evrenin Genişlemesi Ve Balon Analojisi: Evren Neyin İçine Genişliyor? Evreni Şişen Bir Balon Olarak Hayal Edebilir Miyiz?. (17 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 8 Eylül 2023. Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
  2. A. E. Başer. Karanlık Enerji Nedir? - Bilimup. (8 Eylül 2023). Alındığı Tarih: 8 Eylül 2023. Alındığı Yer: Karanlık Enerji Nedir? - bilimUP | Arşiv Bağlantısı
1
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Laçın Vəlizadə
8. sınıfa gidiyorum.(Azerbaycan)
Orijinal Soru: Evrenin genişlediğini nereden biliyoruz ve neden genişliyor?

1929'da evrenin genişlediğini Amerikan gökbilimci Edwin Hubble kanıtlamıştır. Edwin Hubble diğer gök cisimlerinin Dünya'dan uzaklaştığını ve uzaklaştıkça hızlandığını gözlemlemiştir. Bu da genişleyen evren modeli ile uyum sağlıyor.

George Lemaitre Belçikalı astronomdur. George Lemaitre 1927 yılında bir dergide makale yayınlamıştır. Lemaitre Evrendeki galaksilerin hareket etmediğini, buna sebep olanın evrenin genişlenmesinin kendi olduğunu söylemiştir. Yani, ilk defa George Lemaitre evrenin genişlediğini söylemiştir. Ancak 2 yıl sonra Edwin Hubble evrenin genişlenmesinin hızına ilişkin daha doğru bir değer bulunca bu yasa "Hubble kanunu" olarak bilinmeye başladı.

Tüm Reklamları Kapat

Evrenin genişlenmesinin hızının artması karanlık enerji ile ireli sürülmüştür. Karanlık enerjinin ne olduğu bilinmiyor. Karanlık enerji evrenin 70% kapsıyor.

Kaynaklar

  1. Edwin Hubble. Edwin Hubble. (9 Şubat 2023). Alındığı Tarih: 9 Şubat 2023. Alındığı Yer: Edwin Hubble | Biography, Discoveries, Education & Facts | Brittanica doi: 10.The Franklin Institute - Case Files: Edwin Hubble. | Arşiv Bağlantısı
3
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Sorulara Dön
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Dünyada Yaşam Olduğu Ne Kadar Uzaktan Anlaşılıyor?
Dünyada Yaşam Olduğu Ne Kadar Uzaktan Anlaşılıyor?
Spiderman Gerçek Olabilir mi?
Spiderman Gerçek Olabilir mi?
"Kütle" Diye Bir Şey Gerçekten Var mı?
Tırnaklarınız Ne İşe Yarıyor?
Tırnaklarınız Ne İşe Yarıyor?
Çocuk Kral: Tutankhamun'un Laneti Gerçek Olabilir mi?
Çocuk Kral: Tutankhamun'un Laneti Gerçek Olabilir mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close