Düzen olması Tanrı'yı kanıtlar mı?

Aslında düzen olup olmaması da Tanrı ile ilgisiz bir konu. "Güneşe bir metre yakın olsak ölürdük." tarzında bir düzen görüşü zaten yanlış, onlara hiç girmeyeceğim. Yerel ölçekte bakınca bize göre düzen olarak algıladığımız şeyler biraz daha dikkatli ve geniş bakınca kaos olarak görülebiliyor. Yani bu da tamamen bizim algılarımıza göre olan bir şey aslında. Kaos yerel ölçekte geçiçi düzenler oluşturabiliyor ama bu düzenler yok olmaya mahkum entropi gereği. Tabii ki "Bütün düzenlerin yok olacak olması da bir düzendir." gibi ek argümanlarla durum kurtarılmaya çalışılacaktır. Ama başka bir evreni bile tam olarak bilmiyoruz ya da evren görmedik ki düzen ile ilgili gerçekten karar verelim. Bu yüzden artık doğa yasalarını "düzen" olarak kullanıyorlar. Bu biraz garip çünkü evi dağınık birine evini düzenlemesini söylediğinizde durumu kurtarmak için "Fizik yasalarına uyuyor ya düzenli işte!" demesine benziyor. Örneğin tarihleme yöntemlerini düzen olarak öne sürerseniz bunda da birkaç hata olacaktır. Düzenli olmadığı için "hata payları olduğunu", bazen düzgün çalışmadığını ve tam sonuç vermektense bir olasılık aralığı gibi sonuç verdiğini" gördüğümüz için buna ne kadar "düzen" diyebiliriz, tartışmalı olurdu. Başka bir örnek olarak evrimden gidebiliriz. Evrim olayı sürekli kendini tekrar ettiği için "düzen" diyebiliriz belki ama "düzenli" bir şekilde işlemiyor ki. Hatta mekanizmaları ile tam düzenli işlemiyor, her zaman en uyumlu olan hayatta kalmıyor, türün soyu tükenebiliyor ve daha birçok farklı konu sayılabilir. Yani düzenden farklı şeyler kastederek konunun istediğimiz her yere çekilebildiğini görüyoruz. Neyse. Şimdi gelelim esas konuya. İddia genel anlamı ile şu şekilde:

"Eğer evren bir Tanrı tarafından yaratılmış olsaydı, her yerde düzen ve kanunlar görürdük. Her yerde düzen ve kanunlar görüyoruz, o halde bir Tanrı var."

Neden Tanrı düzen ile kendini kanıtlamaya çalışsın ki? Düzensizlik ile de kanıtlayamıyor mu? Bir argümanın ne kadar geçerli olup olmadığını test etmenin yolu durumun tersini düşünmektir. "Düzen yok." diyelim ki. Düzenin olmaması Tanrı'nın olmadığı anlamına gelir mi? Hayır. Ad hoc yaparak "Tanrı, kaos ve düzensizlik seviyordur belki." denilebilir. Yani iki zıt durumda bile aynı şeyi söyleyebiliyorsak düzen veya düzensizlikten yola çıkarak Tanrı'nın varlığı ile ilgili bir sonuca varmaya çalışmanın pek bir anlamı yok. Yani düzenin olup olmaması ile Tanrı'nın olup olmaması arasında doğrudan bir bağ kurmak hatalı olacaktır.

Buradaki diğer önemli bir hata, düzenin başka olguların sonucu olarak karşımıza çıkabileceğini hesaba katmadan, bu durumun doğrudan argümanı yani Tanrı'nın varlığını doğruladığı sonucuna varmış olmak. Ayrıca sadece kendi inancını destekleyen sonuçları cımbızlama da var. (Bakınız: Ardılla Doğrulama ve Cımbızlama Safsatası)

Doğa yasaları evrenimizin başlangıcında olan şartlardan dolayı var. Bunu Tanrı yaptı diyebilir miyiz? Evet. Ama sadece bu sonuç çıkmıyor. Siz, anneniz ve babanız ile başladınız ama sizden önce atalarınız vardı. Dolayısı ile büyük patlama, uzay-zamanın genişlemeye başladığı an olsa da tıpkı anne ve babanızdan önce siz diye bir şeyin var olmaması ama ataların olması gibi büyük patlamanın da bu ezeli ve ebedi atası maddesel formu olabilir yani Büyük patlama sonsuz bir döngü denilip (ya da başka bir şekilde açıklama yapıp) Tanrı'sız bir açıklama yapılabilir mi? Evet. Dolayısı ile "Düzen varsa Tanrı vardır." argümanı mantık hatasıdır. Düzen=Tanrı değildir.

Ayrıca mutlak bir düzenin olması Tanrı'yı kanıtlamayacağı gibi gereksiz de yapar. Bilim "düzenli" olayları açıklayabiliyorsa ve mutlak bir düzen varsa bu, evrendeki her şeyin bilimsel (ve maddesel) olarak açıklanabileceğini söylemektir. Büyük Patlamaya kadar her şeyi bilimsel olarak açıklayınca bu durum, az önce anlattığım gibi Tanrı'yı kanıtlamadığı için bu anlamda düzen olması Tanrı'nın kesinlikle olması gerektiği gibi bir argümana kanıt olmaz ve hatta belli bir şekilde aleyhine bile kullanabilirsiniz.

Bir yandan da Tanrı'nın doğa yasaları tarafından sınırlandırıldığını söylemek gibi bir şey olur. Çünkü bir düzen varsa Tanrı hep aynı şeyleri yapmak zorundadır, bunun dışına çıkamaz yani Doğa yasaları Tanrı'dan güçlüdür, onu sınırlandırmıştır. Böyle bir durum yoksa ve doğa yasalarının dışına çıkabilirse bir düzenden de söz edemeyiz. Eğer ki "Doğa yasaları Tanrı'yı sınırlandırmadı, hep aynı şeyleri yapmayı istemiş işte." denilirse de bu önceki cümlelerde anlattığım gibi Tanrı'yı yine kanıtlamaz, Ad hoc yaparak durumu kurtarmaya çabası olur ve Yine Tanrı'yı gereksiz yapar.

Not: Düzen olsa bile bu durum Tanrı'ya kanıt olmadığı için "Düzen var mı?" tartışmaları geçilmiş ve soru, düzen olduğu yükü ile cevaplandırılmıştır.

Not 2: Düzenin olup olmadığı bile kesin olmamakla beraber düzeni evirip çevirip istediğiniz şekilde sunabiliyorken şu şu yüzden "Düzen var." veya "Düzen yok." demek oldukça gereksizdir. Ayrıca evrilip çevrilen düzen tanımı normal hayatta söylenilirse absürt gelen hatta savunulmaya çalışılan son noktaya ters durum bir durum oluşturan şekilde bile kullanılabilmektedir.

Daha önce bu tip sorulara defalarca kez cevap verildi. Verenlerden biri de benim hatta. Bu soru, bir türlü anlaşılamıyor, tekrar tekrar soruluyor ve verilen cevaplar bir türlü açıklayıcı olmuyor. Sorunuzun bir kısmını teşkil eden, düzen-düzensizlik meselesi ile ilgili cevap şu linkte:

https://evrimagaci.org/soru/evrende-bir-duzen-var-midir-592#11316

Tanrı meselesine gelince...

Tanrının varlığı kanıtlanamaz. Binlerce yıldır kanıtlanamamıştır ve yüksek olasılıkla asla kanıtlanamayacaktır. Evrenin düzeninin ya da düzensizliğinin, tanrının varlığı ya da yokluğu ile ilgisi de yok zaten. Çünkü evren düzenliyse de düzensizse de bunu tanrı istemiştir, o neyi uygun görmüşse onu ister, bizim bu tercihi sorgulamaya hakkımız yoktur, anlamaya aklımız, gözlemlemeye gözümüz, ölçmeye sayılarımız, denemeye teknolojimiz yetmez ve asla da yetmeyecektir. Ne olursa olsun, hangi soru sorulursa sorulsun bu söylediklerim geçerlidir. Mesela yer yüzündeki, tecavüze uğrayıp ölen milyonlarca çocuk için de aynı şey söylenebilir. Bilge, ulu ve kudretli bir tanrı, neden milyonlarca çocuğun tecavüze uğramasına ve acılar içinde ölmesine izin veriyor? Cevap aynı. O tanrı böyle istemiştir ve bunu sorgulamaya hakkımız yoktur. Bizim anlayamayacağımız bir nedeni vardır.

Kanıt meselesi...

Aslında bir insanın, tanrının varlığı ile ilgili kanıt araması zaten tanrı olgusunu tam olarak anlayamadığının göstergesidir. Tanrının kullarından talebi iman-inançtır. İnanç ise, ortada bir kanıt yok iken duyulan bağlılık ve güvendir. Tanrının varlığı kanıtlansa ona inanmaya gerek kalmaz. Dinlere göre tanrının kendisini gizlemesinin nedeni de budur zaten. İslama göre isteyen bulur zaten. Bir kelebeğin uçuşu kanıtın tillahıdır. İstemeyenin de kalbini zaten tanrı kapatmıştır. O dilediğini saptırır, dilediğini inandırır. (En'âm - 125) O nedenle herşey zaten kanıttır ya da hiç bir şey kanıt değildir ve olamaz. Buna göre evrenin düzeni ya da düzensizliği hem bir kanıttır hem de değildir.

Kabaca böyle. Umarım açıklayıcı olmuştur.

Sağlıcakla...

Genellikle bu tip sorular, kavramsal sorularla yöneltilir ve yine kavramsal cevaplarla karşılanır. Ve bu sohbetler de bir seviyeden sonra kelime oyunlarına dönüşür. Ancak buna aslında hiç de gerek yoktur.

Bu soruya şöyle bir cevap vermek yeterlidir: Ortada bir düzen yok ki.

Evrende her şey fizik yasalarına göre hareket eder ama evrende o kadar fazla değişken, madde, enerji ve tüm bunların birbiri ile etkileşimi söz konusudur ki... Böyle bir ortamda bir düzenden bahsetmek olanaksız. İnanılmaz ölçekteki bu yapıda, her saniye milyonlarca cisim birbirine çarpar, patlar, biri diğerini yutar, yakar, çeker, iter vs. Hangi düzen tanımına ya da anlayışına göre bakarsanız bakın evrende bir düzen olduğunu iddia etmek hiç ikna edici değil. Ortaya çıkan her bir cismin, olayın, oluşumun ya da yok oluşun fizik yasalarına göre açıklanabilmesi başka bir şeydir, ortada bir düzenin var olduğunu iddia etmek bambaşka.

Evrende bir düzen yoktur. Aksine bir kaos vardır. Kaos derken felsefi bir yaklaşımla "hayat bir kaostan ibarettir" gibi bir kasıtta değilim, insanoğlu için öyle değil. Bizler belirli ahlak, kanun, sosyal ilişkiler, bilim, felsefe, din, teknoloji gibi birçok disiplinle bu kaosla başa çıkmayı, kendi yaşamlarımız bağlamında yüksek oranda başardık ama evrende bir kontrol mekanizması yok. Çünkü evren bir düzen ile inşa edilmiş olsaydı ortada belirli bir kaygı, amaç, niyet gözetilirdi. Ve bunların temelinde de anlaşılabilecek bir hedef olurdu. Ancak böyle bir durum söz konusu değil. Örneğin çeşitli inanış biçimlerinin iddia ettiği gibi odakta insan ve Dünya olsaydı evren, Dünyanın oluşması için 9 milyar, canlılığın oluşması için 11 milyar, insanın oluşması için de 13 milyar yıl beklemezdi. Yasalar sabit ama kontrol edilemez miktardaki etkileşim nedeni ile ortam tam bir kaos hali. Bazı kişiler için ne kadar rahatsız edici olsa da durum bu.

Biliyoruz ki evren, termodinamik yasaların 2. olan entropinin hakimiyeti altında. Yani düzensizliğe hızla koşmakta denilebilir. Bu aynı zamanda olasılıkların artması demek. Biz --düzen-- kavramını kendi düşünce yapımızdaki basitlik üzerinden tanımladığımız için BİZE GÖRE DÜZEN, BİZE GÖRE DÜZENSİZLİK aslında üzerinde konuştuklarımız.

Uzaydaki bütün sistemler, görünüşte düzenlerdir ancak sistemin yapısı gereği bütün düzenler bozulmak zorundadır. Diğer yandan geçici düzenler kendi içlerinde de kaotik yapıdadır.

Evrende düzen yoktur diye kesip atamayız. Ancak entropik yapı gereği mutlak düzenden de bahsedemeyiz.

Kavramsal anlamda tanrı yı DÜZEN gibi bir kavram zemini üzerine inşa etme çabası oldukça yapay ve zayıf kalmakta. Evrende düzen olması tanrıyı kanıtlıyorsa, düzenin olmaması da tanrının olmadığını kanıtlamalı bu mantıkla. Oysa buna kim karar veriyor. Bana göre de evrende düzenin olmaması tanrıyı kanıtlar diyebilir başka biri de. Evrende düzenin olmamasına rağmen oluşturulmuş geçici düzenler ve entropiye direnen biyoloji, bir kasıtı ortaya koyar diyebilir. Yani düzensizlik zemininde oluşturulmuş düzenler, bir kasıt, bir yapıcıyı gerektirir diyebilir. Ancak KANIT, farklı bir konu.

Hiçbir argüman, bulgu, vs, tanrının olduğuna ya da olmadığına kanıt olamaz. Bunu iyi anlamak gerekiyor. Çünkü tanrı zaten varlık üstü niteliği gerektirir. Bu açıdan bilimsel hiçbir referans tanrının olduğunu ya da olmadığını ortaya koymaz. Zaten bu yolla tanrısal bir sonuca gitmek, kavramsal olarak yetersizliği gösterir.