Dikkat bozukluğu nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), nörolojik tabanlı bir mental bozukluktur. Bu bozukluk tipik olarak kendini çocukluk çağında dikkatsizlik ve/veya aşırı hareketlilik (hiperaktivite), unutkanlık, tepkilerin kontrolsüzlüğü yahut ani ve dürtüsel tepkiler ve kolayca başka şeylere sapma olarak gösterir. Bir bireye DEHB tanısı konulması için belirtilerin 12 yaşından önce görülmesi, en az 6 ay boyunca var olması ve en az iki ortamda (okul, ev, eğlence etkinlikleri vb.) sorunlara yol açması gerekir.[1][7] 

Çocuklarda dikkat eksikliği, okul başarısını düşmesine yol açabilir.Çocuklarda ve ergenlerde üzerinde en çok çalışılan ve en çok tanılanan mental bozukluk olmasına rağmen çoğu vakanın tam nedeni bilinmemektedir. DSM-IV kriterlerine göre tanılandığında çocukların %5-7'sini, ICD-10 kriterlerine göre ise %1-2'sini etkilemektedir. Oranlar çoğu ülkede benzer olmakla birlikte tanılama kriterlerine göre değişiklik gösterebilir. Erkek çocuklarda DEHB tanısı kız çocukların yaklaşık üç katıdır, ancak kız çocuklarında semptomlar erkeklere kıyasla farklılık gösterebildiği için bozukluğun çoğu zaman gözden kaçtığı düşünülmektedir. Çocukluğunda DEHB tanısı konan bireylerin %30-50 kadarı yetişkinlikte belirtileri göstermeye devam eder.

En son 1994'teki sınıflamada dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu terimi altında üç tip tanımlanmıştır. DEHB/birleşik tip, DEHB/dikkat bozukluğunun önde olduğu tip ve DEHB/ hiperaktivitenin önde olduğu tip. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik temel belirtilerdir ve bu belirti kümeleri çocuğun içinde bulunduğu ortama ve yaşam çevresine göre değişiklik gösterebilmektedir.Dikkatsizlik, hiperaktivite (yetişkinlerde içten acelecilik), altüst edici davranışlar ve fevrilik(atılganlık) genel belirtilerdir. Sosyal ilişki zorlukları, akademik zorluklar kadar sık görülmektedir.

Semptomlardaki "dikkatsizlik" "hiperaktivite" ve "fevrilik" davranışlarının normlarını belirtecek çizgileri çizmek zor olduğundan, müdahaleye başlamadan bu davranışların belirgin seviyede olmaları gerekmektedir.

Semptomlar iki farklı düzlemde en az altı ay veya daha uzun süredir devam etmek zorunda olup, kişinin yaşıtlarına oranla değerlendirilmektedir.

DEHB'in üç alt dalı vardır - dikkatsizliğin yoğun olduğu, hiperaktivitenin yoğun olduğu ya da karma olarak kriterlerin ikisini de taşıyan modeldir.

***

Ve buraya ayriyeten şunu da eklemek istiyorum.

5 yıldır Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısı var. Ve kendimde gözlemlediklerimi de yazmak istiyorum.

Bi sorun olduğunu

Fark ettiğim zamanlarda özellikle aşırı huzursuzluk ve sürekli halde sinir. Ve buna eşlik eden boşluk hissi ve isteksizlik.

Ve özellikle ders çalışırken çok gözüme batmaya başladı. Odak sürem 10 dakikayı geçemiyordu ve o 10 dakikada da sürekli başka alemlerde hayal kuruyordum. Ve bu istemsizce oluyordu ve bu konuda çok sıkıntı çektim. Örnek vermek gerekirse öğretmen ders anlatıyordu ve sebepsiz yere elbisesi hakkında düşünüyordum. Neden bu renk seçmişti? , ne sıklıkla yıkıyor/ütülüyor? Gibi düşünceler ve kendi içimde muhakemeler.

O sıralar da ortaokuldaydım ve yaşadığım diğer büyük bir problemde uyum sorunuydu. Bunu şöyle örnek vereyim; sözlerini istemeden çok kesiyordum ve herhangi bir fikir ayrılıdığında abartı tepkiler gösterebiliyordum aynı zamanda yüksek sesli konuşuyordum (kontrolüm dışında) onları rahatsız ediyordu istemeden. Bu da benim çokca dışlanmama neden oldu.

Ve diyeceğim oyki ciddiye alınması gereken bir konu bu. Sosyal hayatı, eğitim hayatını, iş ve diğer sosyal etkileşimleri doğrudan etkiliyor ve bizlerde sosyal canlılar olduğumuz için bu durum çok önemli.

Eğer kendinizde ya da başkasında şüphe ediyorsanız lütfen bu konu hakkında uzman kişilere danışın.

Sevgilerle...^[1]

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağının en yaygın nörodavranışsal durumu olarak tanımlanmaktadır. DEHB'nin kendi başına bir hastalık olmadığı, daha çok bir dizi duygusal, psikolojik ve/veya öğrenme sorunu için son ortak davranış yolunu temsil eden bir semptom grubu olduğu endişesini dile getiriyoruz. Giderek artan sayıda çocuğa, özellikle de erkek çocuklara DEHB teşhisi konmakta ve basitleştirilmiş bir yaklaşıma göre uyarıcı ilaçlarla tedavi edilmektedir. Bununla birlikte, literatürün metodik olarak gözden geçirilmesi, ilgili sorunları gündeme getirdi. Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüselliğin "temel" DEHB belirtileri DEHB'ye özgü değildir. DEHB ile önemli ölçüde örtüşen semptomlar, tanıda güçlükler ve uyarıcı ilaçları içermeyen kanıta dayalı tedavi yöntemleriyle, depresyon ve anksiyete dahil olmak üzere “eşlik eden” psikiyatrik ve öğrenme sorunları oranları %12 ila %60 arasında değişmektedir. Hiçbir nöropsikolojik test sonucu DEHB için patognomik değildir ve yapısal ve işlevsel nörogörüntüleme çalışmaları DEHB için benzersiz bir etiyoloji belirlememiştir. Tutarlı bir şekilde hiçbir genetik belirteç tanımlanmamıştır ve kalıtsallık çalışmaları, ailesel çevresel faktörler tarafından karıştırılmaktadır. Conners Derecelendirme Ölçeği-Gözden Geçirilmiş'in geçerliliği ciddi şekilde sorgulanmıştır ve okul çocuklarının ebeveyn ve öğretmen "derecelendirmeleri" sıklıkla tutarsızdır, bu da ölçek veya görüşme yoluyla öznel bilgi kaynağı verilerinin kullanımının DEHB tanısı için nesnel bir temel oluşturmadığını düşündürür . Davranışsal bir tepki oluşturan uyarıcı ilaçların ampirik teşhis denemelerinin, "DEHB" olan ve olmayan çocuklar arasında ayrım yapmadığı gösterilmiştir. Özetle, DEHB'nin bir hastalık veya nörodavranışsal bir durum olduğu şeklindeki işleyen dogma şu anda kanıt incelemesine dayanmıyor. Semptomatik çocukların kapsamlı değerlendirmesi bireyselleştirilmeli ve eğitimsel, psikolojik, psikiyatrik ve aile ihtiyaçlarının değerlendirilmesini içermelidir. DEHB sadece dürtüsel, Hiperaktif ve dikkatsiz olmakla ilgili değildir. Son çalışmalar, DEHB'si olan kişilerin başka ilginç şeyleri olduğunu göstermiştir. DEHB'si olan çocuklar daha fazla düşme, yanlışlıkla daha fazla şeyi devirme, ve diğer çocuklardan daha kötü ince motor becerilerine sahipler. Üstelik koordine olmak ve işleri halletmek için istikrarlı bir iç yapıya sahip olmamız gerekir. DEHB'si olan kişiler, zamanın ne kadar olduğunu anlamakta çok daha fazla zorluk yaşarlar. DEHB'nin yaklaşık %76'sı genetiktir. DEHB'si olan yetişkinler üzerinde yapılan araştırmalar, çocuklarının yaklaşık %50'sinin de DEHB'si olacağını bulmuştur. Diğer sorun ise DEHB'si olan iki kişinin tesadüfen daha sık evlenmesidir. Diğer bir yaygın sorun, DEHB'si olan kişilerin, yine güçlü bir şekilde kalıtsal olan öğrenme güçlüğü olan kişilerle evlenmesidir. Son birkaç yılda, araştırmacılar DEHB'si olan kişilerde beyine baktılar ve bazı açık anormallikler buldular. MRI tarayıcıları, beynin enine kesitte çok ayrıntılı bir resmini çeker. DEHB olan kişilerde beyin tabanının dikkatle ilişkili bölümlerinin sağda daha küçük olduğunu gösteriyorlar. Beynin sol ve sağ ön tarafını birbirine bağlayan kısmının da MRG kullanılarak yapılan birkaç çalışmada daha küçük olduğu bulunmuştur. Araştırmacılar, beynin farklı bölümlerinin ne kadar çalıştığına baktıklarında, DEHB'de beynin ön bölümlerinde azalmış aktivite bulmuşlardır. Özel testler, beynin belirli görevleri yerine getirirken DEHB'de eskisi kadar verimli olmadığını ve beynin küçük bir bölümünü kullanabilmek yerine daha büyük bir bölümünü kullanması gerektiğini gösterebilir. Tıpta hastalıkların teşhisinde kullanılan üç yöntem vardır. Bunlar anamnez (hasta ve ailesinin size anlattıkları), hastanın muayenesi ve laboratuvar testleridir. Her birinin DEHB tanısında bir rolü vardır. Teşhisteki iş, aradığınız bozukluğun belirtilerini bulmak ve bunun başka bir şey olmadığından emin olmaktır. Kısacası DEHB çok ciddi bir durumdur. Bazı çocuklar büyüyecek ve çok az sorun yaşayacak. Bazıları ise belki zayıf koşullar sebebiyle tedavi dahi. olmayacak. Bu çocuklarda tedavi esastır. DEHB agresif bir şekilde tedavi edilmelidir. Bir dizi farklı müdahale denenmelidir. Ebeveynler bu durum hakkında ellerinden gelen her şeyi öğrenmeli ve çocukları için mümkün olan en iyi tedaviyi talep etmelidir. Teşhis çok kasvetli olabilir, ancak bu umutsuz bir durum olduğu anlamına gelmez çünkü DEHB muhtemelen tüm nöroloji ve psikiyatride en tedavi edilebilir bozukluktur!

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu, genellikle çocuklarda fakat bazenleri yetişkinlerdede görülebilen kronik bir durumdur. Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu, çocukların odaklanmakta zorluk, dürtüsel davranışların artması gibi birçok etkiye sebep olur.^[1]

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu'na sahip çocuklar okulda onları zorlamayan sorular ile mücadele edebilir, onlarla rahatlıkla başa çıkabilir. Semptomlar, vücut yaşlandıkça azalır. Fakat bazı Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu'na sahip bireyler yaşlandıkları halde semptonlarında bir azalış görülmez. Fakat güçlü çıkabilmek için kendilerince stratejiler üretebilirler.^[1]

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu'nu atlatmak için olunan tedavilerin hiçbiri işe yaramazken. Semptonların azalması için olduğumuz tedaviler büyük ölçüde etki gösterir. Tedavi genellikle ilaç ve diğer psikolojik tedavileri barındırır. Erken teşhis ve erken tedavi birçok şeyi değiştirebilir.^[1]

Belirtileri

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu'nun belirtilerinin başında odaklanmada zorluk, dürtüsel davranışlar yer alır. Dikkat eksikliği ya da hiperaktivite bozukluluğu'nun belirtileri 12 yaşından önce başlar genellikle çocuklarda 3 yaşında fark edilir. Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu belirtileri 12 yaşından sonra görülemez. Durumun belirtileri hafifte olabilir ya da çok can yakıcıda olabilir. Bu kronik durum yetişkinliğe kadar devam eder.^[1]

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu, erkeklerde kadınlardan daha çok görülür. Her iki cinsiyettede durumun belirtileri farklı olur. Örneğin; erkekler daha enerjik, daha hareketli, daha sıcakkanlı olabilirken kadınlar sessiz kalma eyiliminde olabilirler.^[1]

Dikkatsizlik

Dikkatsizlik modeil sergileyen bir çocuk şunları yapabilir:

Ayrıntılara (ince veya büyük farketmez) dikkat etmemek.

Kendisiyle konuşulduğunda sanki ona söylenmemiş gibi davranması -aldırış etmemek-

Okulda yerine getirmesi gerek görevleri ve evdeki sorumluluklarını yerine getirmezler.

Okulda, tiyatroda ya da bir maket yaparken gereken eşyaların neredeyse hepsini kaybetmek. (malına sahip çıkamamak)

Çok kolay bir şekilde dikkati dağılabilir.

Gün içerisinde yapması gereken aktivitelerin hepsini yapmayı unutmak.

Bunun gibi daha birçok sorun karşımıza çıkabiliyor.^[1]

Sonuç

Özetleyecek olursak dikkat eksikliği, çocuklarda 3 yaşında belirtilerini gösteren, dürtüsel, odaklanmakta sorun ve hiperaktivite gibi sorunları yanında getiren, bazenleri yetişkinlerdede görülebilen kronik bir durumdur. Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğunun nedenleri günümüzde hâlâ daha bilinmemektedir. Bu süreç boyunca Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluluğu'na sahip bir çocuğa iyi bir dille yaklaşmalıyız. Çocuğun yanında onun psikolojisini etkileyecek hareketler yapmak, durumu daha ileriye götürür.

DİKKAT BOZUKLUĞU NEDİR ?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında görülen en yaygın görülen nöropsikiyatrik gelişim bozukluklarından biridir. DEHB'nin görülme sıklığı kültürel farklılıklar ve sosyoekonomik düzey gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir ve genel olarak yaygınlığı erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha yüksektir.^[1]

DEHB İLE YAŞAYAN KİŞİLER HAYATINDA HANGİ ZORLUKLAR İLE KARŞILAŞABİLİR?

• DEHB ile yaşayan kişiler iş yerinde performans düşüklüğü, sosyal ilişkilerde zorluk, aile kurmakta güçlük, düşük özgüven ve sık depresyon gibi sorunlar yaşayabilir.^[1]

DEHB’nin BELİRTİLERİ NELERDİR ?

DEHB’nin dikkat eksikliği tipi belirtileri;

Odaklanmakta zorluk çekmek

Göz teması kurmamak

Çabuk sıkılmak

Detayları gözden kaçırmak

Unutkanlık

DEHB’nin hipraktivite tipi belirtileri;

Fazla hareketlilik

Otururken bile eller ve ayakları sürekli hareket ettirmek

Hızlı konuşmak

Kelimeleri hatalı söylemek ve cümleleri birbirine bağlayamamak

Karşısındakinin sözünü kesmek

DEHB’nin dürtüsellik tipi belirtileri;

İsteklerin hemen karşılanmasını istemek, dayatmak

Sabırsız olmak

Düşünmeden hareket etmek

Sıra bekleyememek

Tepkileri kontrol edememek.^[3]

DEHB İLE İLGİLİ YANLIŞ BİLİNENLER NELERDİR?

. Yanlış: Dikkat bozukluğu sadece çocuklarda görülür. Erişkinlerde görülmez.

Doğru: Dehb tanısı alan her 3 çocuktan 1 inde erişkinlik döneminde dikkat bozukluğu görünür.^[2]

Yanlış: Dehb hastalığı ilaçsız da tedavi edilebilir.

Doğru: Dehb nörobiyolojik temelleri olan, genetik aktarımı olan yapılan yüzlerce çalışma ile kanıtlanmış su götürmez bir gerçektir. İlaç tedavisi ile başarı oranı % 65-75 dolaylarındadır. Yapılan çalışmalarda ilaç dışı diğer tüm alternatif tedavilerin hiçbirinin (psikoterapiler dahil) ilaç tedavisi etkinliğine ulaşamadığı görülmüştür.^[2]

Kısaca:

Dikkat bozukluğu diğer adıyla dikkat eksikliği^[1][1], kişinin dikkat süresinin kısalıp, dürtüsel davranışlarını kontrol etmede zorlanmasına bağlı olarak, detayları gözden kaçırma, fevrilik gibi ani eylemlerde bulunma, dinleme ve uyum sağlamada problem yaşamasına neden olan nörogelişimsel bozukluktur.