Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
14

Dejavu'nun bilimsel bir açıklaması var mı?

6,255 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
10 Cevap

"Déjà vu", Fransızcada "zaten görülmüş" demektir. Dolayısıyla ne olduğu, isminde gizlidir: O anda gördüğünüz ya da deneyimlediğiniz bir olayı daha önceden gördüğünüzü ya da deneyimlediğinizi sanma ya da hissetme halidir. "Off, dur, bu ânı sanki daha önceden yaşamıştım, hatırlıyorum." dediğiniz olmuştur.

Dejavu'nun nedenleriyle ilgili birden fazla açıklama var; hangisi doğru henüz bilmiyoruz. Bunlar:

Tüm Reklamları Kapat

  1. Kısa Dönem Kısmî Bilinç Kaybı: Kimi zaman anlık olarak bilincimizi kaybedebiliriz ve bu kesinti anında aynı olayı iki defa yaşadığımızı hissediyor olabiliriz.
  2. Benzerliğe Dayalı Tanımlama: Belli bir anda deneyimlediğimiz bir ânın genel hatları, daha önceden deneyimlediğimiz ancak tam olarak hatırlayamadığımız bir ânın genel hatlarına belli bir ölçekte benziyorsa,deja vu hissi yaşıyor olabiliriz.
  3. Şifreli Bilinç Kaybı (Cryptoamnesia): Kimi zaman anılarımız büyük oranda silinir ama bir kısmı beyin içinde korunur. Sonradan, bu anıya benzer durum ile karşılaştığımızda, bu silik anı yeniden hatırlamaya çalışırız. Tam olarak hatırlayamadığımız için deja vu yaşarız.
  4. Beyin Lopları Arası Gecikme: Sağ beyin ile sol beyne bilgiler ayrı ayrı giderler; ancak bu verilerin işlenme sırası sol beyinde belirlenir. Dolayısıyla sağ beyinden işlem sırasına konmak üzere gelen veriler bir miktar gecikme ile sol beyne ulaşır. Bu sırada bir aksaklık olursa verilerde ek gecikme olabilir ve bu da aynı verinin iki defa işlenmesiyle sonuçlanabilir. Bu da deja vu hissine benzer.
  5. Rüyalar: Rüyalarımızda gördüğümüz hayali sahneler, gerçekte de yaşandığında deja vu hissine neden olabilir.
  6. Hastalıklar: Yan lop epilepsisi gibi bazı hastalıklarda deja vu hissi artmaktadır. Kimi zaman sağlıklı insanlar da bu tarz bir epilepsi geçirebilir.

Bu konu hakkında daha fazla bilgi ve kaynaklarımız için "Kaynaklar" kısmındaki yazıya bakabilirsiniz.

759 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Ç. M. Bakırcı. Deja Vu (Dejavu) Nedir: Bir Olayı Daha Önceden Yaşadığınız Hissi Neden Kaynaklanır?. (5 Mayıs 2019). Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevabın içeriği ve doğruluğu, Evrim Ağacı editörleri tarafından kontrol edilmiş ve onaylanmıştır.
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ufuk Derin
Öğrenci-Okur
Orijinal Soru: Rüyaların gelecek hakkında bilgi vermesi bilimsel olarak mümkün müdür?

Çok büyük ihtimalle aslında geleceği görmüyorsunuz. Ama sizin böyle hissetmenizin birkaç sebebi olabilir.

Aslında bunu dejavuya benzetebiliriz. "Zaten görülmüş" anlamına gelir. "Bu anı önceden yaşamıştım/görmüştüm." diyorsanız bu, dejavudur.

Tüm Reklamları Kapat

1928'den bu yana konuyla ilgili birçok hipotez ileri sürülmüştür. Bunlardan en güçlüleri ve deneysel arka plana dayananları hafıza ile ilişkili olan hipotezlerdir.

Kısa Dönem Kısmî Bilinç Kaybı

Tüm Reklamları Kapat

1941 yılında yapılan bir araştırma, deja vu'nun nasıl oluştuğunu güzel bir şekilde göstermektedir: Dr. Banister ve Dr. Zangwill, deneklerine bazı materyaller göstermiş ve onları öğrenmelerini istemiştir. Sonrasında, hipnoz yöntemiyle hipnoz-sonrası bilinç kaybı hali yaratmışlardır; böylece, hipnoz öncesi gösterilen materyallerle olan hafıza bağlantılarını zayıflatmayı hedeflemişlerdir. Daha sonrasında, deneklere hipnoz öncesinde gösterdikleri materyalleri yeniden göstererek, ne hatırladıklarını sormuşlardır. 10 denekten 3 tanesi, bu materyalleri daha önce gördüğünü, ancak nerede gördüğünü hatırlayamadıklarını ve "deja vu yaşadıklarını" söylemiştir.

Benzerliğe Dayalı Tanımlama

Benzer şekilde, 2008 yılında Dr. Cleary tarafından yapılan bir araştırmada, deja vu'nun hafıza tiplerinden "benzerliğe dayalı tanımlama" ile ilgili olduğu gösterilmiştir. Sonrasında, 2012 yılında yapılan ve sanal gerçeklik kullanılan deneylerde, bu tip hafızanın gerçekten de deja vu ile yakından ilişkili olduğu ispatlanmıştır. Sanal gerçeklik içerisinde, o anda gösterilen bir sahnenin genel hatları, daha önceden görülen ancak tam olarak hatırlanamayan bir sahnenin genel hatlarıyla belli bir ölçekte uyuşuyorsa, kişi deja vu yaşadığını düşünmektedir.

Şifreli Bilinç Kaybı

Yapılan bazı diğer çalışmalar da, bu sonuçları farklı yönlerden desteklemektedir. Beynimiz, kusursuz değildir. Dolayısıyla, ara sıra hatalar yapar ve hafızada var olan bilgiler bozulabilir, çarpıtılabilir ya da silinebilir. Ancak kimi zaman, hafızamızda yer eden bilgiler, şifreli bilinç kaybı (cryptoamnesia) denen bir şekilde silinir: Bu anılar büyük oranda silinmiştir; ancak bir kısmı da beyin içinde korunmuştur. Sonradan, bu anıya benzer durum ile karşılaştığımızda, bu silik anı yeniden hatırlamaya çalışırız. Anı, o an yaşadığımıza çok benzerdir; dolayısıyla aynısı zannederiz; öte yandan anımız, o anki yaşadığımızdan bir miktar farklıdır, dolayısıyla içinde bulunduğumuz ânın farklı olduğunu sanarız. Bu da, deja vu algısı ile birebir örtüşür.

Beyin Lopları Arası Gecikme

Dr. Robert Efron gibi kimi bilim insanları, deja vu'nun iki beyin lobu arasında verinin işlenme hızındaki mikrosaniyelik farklardan da kaynaklandığını ileri sürmüştür. Bir veriyle karşılaştığımızda, beynimizin sol lobu da, sağ lobu da bu veriyi kendi bünyesinde işler. Ancak gelen verilerin sıralanması işi, sol beynin temporal lobunda yapılır. Normalde beyin, sol beyne doğrudan giren sinyaller ile, sağ beyin üzerinden geçerek gelen sinyaller arasındaki zaman farkını (gecikmeyi) düzeltir. Yani sinyalleri senkronize eder. Ancak bunu kusursuz olarak yapamadığı zaman, sinyaller arasında senkronizasyon bozukluğu olur. Bu da deja vu algısının sebebi olabilir.

Beynimizin iki lobunu birbirine bağlayan corpus callosum isimli köprüdeki nöral ağlarda meydana gelen aksama, iki tarafın verilerinin zamansal olarak birbiriyle örtüşmemesine neden olabilir. Bu da, esasında aralarında 10 mikrosaniye fark oluşacak iki sinyalin arasında 15 mikrosaniye fark olmasına neden olur. Beyin, bunun 10 mikrosaniyesini düzeltir; fakat geriye kalan 5 mikrosaniyelik fark, deja vu algısına neden olur. Birey, aynı olayı iki defa yaşadığını sanır.

Tüm Reklamları Kapat

Rüyalar

Bir diğer olası açıklama, rüyalarda oluşturulan silik anıların, gerçek hayatta benzerleri ile karşılaşmamız halinde sahte anılar yaratıyor olmasıdır. Alan Brown tarafından 2004 yılında yapılan bir çalışmada, katılımcıların %20'sinin deja vu deneyimlerinin rüyalarıyla örtüştüğü, %40'ının ise hem rüyalar hem gerçek hayattaki deneyimler ile örtüştüğü tespit edilmiştir.

Hastalık Sonucu Deja vu!

Son olarak, deja vu'nun bazı hastalıklarla ilişkisi olmasından da söz etmekte fayda var. Tarih boyunca deja vu, şizofreni, anksiyete ve kişilik bozukluklarıyla ilişkilendirilmiştir. Ne yazık ki, bu hastalıklarla ilişkisi tam olarak ortaya konamamıştır. Fakat yan lop epilepsisi (temporal lobe epilepsy) isimli bir hastalıkla, doğrudan ilişkisi olduğu keşfedilmiştir. Bu ilişkiyi irdeleyen bilim insanları, deja vu'nun aşırı nöral elektrik boşalması sonucu oluştuğu fikrini ileri sürmüşlerdir. Normalde, epileptik olmasa da, her insan orta düzeyli epileptik nöbet geçirebilir. Bu tip bir elektrik boşalması, herhangi bir bireyde hafıza hatalarını doğurabilir ve deja vu'yu tetikliyor olabilir. Deja vu'nun görülme sıklığının, 10. kromozom üzerinde bulunan LGI1 isimli bir genle de alakalı olabileceği düşünülmektedir. Bu geni taşıyan insanlarda, orta düzeyde epilepsi durumu görülebilir.

Tüm Reklamları Kapat

İlişkili Konular ve Sonuç

Sebebi her ne olursa olsun, deja vu olgusunun bilimsel izahı, bir sahtebilim olan parapsikolojinin iddia ettiği müneccimlik veya doğaüstü herhangi bir süreçle ilgili değildir. Sinirbilimsel araştırmaların her geçen gün güç kazanmasıyla, bu tip tam açıklanamamış biyolojik unsurlar da gün ışığına çıkarılmaktadır. Örneğin, kullanılan bazı ilaçların sinirler üzerindeki etkisinin, deja vu'yu arttırdığı gözlenmiştir. Dolayısıyla, yediğimiz besinlerin sinirlerimiz üzerindeki etkisi bile, bu olayları açıklayabilir.

1,380 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Evrim Ağacı. (10 Mart 2020). Alındığı Tarih: 10 Mart 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
6
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Yusuf Ağacanoğlu
Homo Sapiens
Orijinal Soru: Rüyaların gelecek hakkında bilgi vermesi bilimsel olarak mümkün müdür?

Rüyalarında gördüğün herhangi bir anı sonradan yaşaman gayet doğal birşey ömrümüz boyunca gördüğümüz okuduğumuz kokladığımız dokunduğumuz ve duyduğumuz neredeyse herşeyi bilinçaltımız depolar ve rüyalarımızda farklı senaryolarla bunu önümüze sunar hal böyleyken çevrende bulunan insanlar ve gelişen olaylar doğrultusunda binlerce farklı senaryoyu rüya halinde yaşarsın bu farklı senaryoların birinin birgün gerçek hayatta karşına çıkması çok olası bir durum anlayacağın malesef gelecekte olabilitesi yüksek olan birçok olayı öngörebilmek mümkün fakat geleceği görmek rüya yoluyla veya farklı bir yöntemle bildiğimiz teknolojiyle imkansız gibi görünüyor. İyi günler...

502 görüntülenme
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Moderatör Uyarısı
Yetersiz Kaynak 1 moderatör tarafından eklendi
İçeriğe yönelik akademik veya güvenilir kaynaklar sunulmamıştır.
0
Sosyal Gündem
Vasifsiz
Orijinal Soru: Rüyaların gelecek hakkında bilgi vermesi bilimsel olarak mümkün müdür?

Rüyalar tamamiyle bizim kendi kurgumuz. O yüzden geleceği gösteremez. İnsanlar genelde psikolojik sorunları olduğu zaman çok fazla rüya görür. Aslında rüya görmemizin sebebi psikolojimizin bozulmaması ve beyin jimnastiği yapmak

744 görüntülenme
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Sivasli Istari
talebe
Orijinal Soru: Rüyaların gelecek hakkında bilgi vermesi bilimsel olarak mümkün müdür?

Rüyalar soyut'dur gerçeği yansıtamazlar, ama eğer ki yansıtabilirlerse işe paralel evrenler girecektir.Yaşanmamış bir olayı sana göstermesi evrenin düzenini bozar, ki eğer gösterse bile bir kaderin var olduğu anlaşılır tesadüfün değil.Senin yaşadığın şey'de deja-vu denilen bir "aha geleceği gördüm" sorunudur. Deja-vu'nun tam olarak neden olduğu bilinmiyor ama bildiğimiz tek şey beynimizin sağ lobundan sol lobuna bilgi geçerken (veya tam tersi) bir aksaklık yaşanması mesela soldan sağa 10 milisaniye'de geçiyorsa bir aksaklık oluyor ve 8-9 milisaniye'de geçiyor.Beyin'de bunu daha önceden gördüğünü düşünüyor.Bütün insanlar yaşar bunu gayet doğaldır.Ha bide deja-vu Tanrı'nın insanı ne kadar üstün bir düzenle yarattığının kanıtıdır :)

Rüyanın neden ve nasıl yaşandığını bilmediğimiz için kendi hipotezlerini oluşturabilirsin mesela çift yaşama sahibiz uyuduğumuz'da bizim kardeşimiz olan kişi başka evrende uyanıyor ve işini yapıyor bazen aksaklık oluyor ve biz bir kaç saniyelik görüntüler hatırlıyoruz o uyuduğunda da biz uyanıyoruz ve işlerimizi yapıyoruz.Nasıl hipotez ama

Tüm Reklamları Kapat

517 görüntülenme
3
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close