Benim bildiğim kadarıyla yarasaların yaşam alanlarının tahribi sonucu bu virüs yayıldı. Hangisi doğru? Bugün biyoloji dersindeyken laf virüse geldi ve hocamız virüsün laboratuvar ortamında yapıldığını söyledi.
Merhaba,
İnsanların komplo teorilerine inanmalarının sebeplerinden biri, topluma uyum sağlama istekleridir. Sosyal canlılar olan insanların toplumdaki statüleri, doğruyu biliyor veya söylüyor olmalarından çok daha önemlidir. Dolayısıyla, inanç ve eylemlerimizi sürekli olarak bulunduğumuz grup ile karşılaştırır ve modifiye ederiz. Bu durumda, eğer sosyal grubumuz bir şeye inanıyorsa biz de bunu takip ederiz.
İnsanları komplo teorilerinden vazgeçirememe nedenlerimizden biri ise, insanların kendi duymak istedikleri şeyleri dinlemeye daha yatkın olmalarıdır. İnsanlar kendi düşünceleri ile örtüşen verilere inanmaya, kendi düşünceleri ile zıtlaşanları ise görmezden gelmeye daha yatkındırlar. Bu durum öyle bir hal alabilir ki, insanlar kendi düşünceleri ile zıtlaşan verilerden hoşlanmaz hale gelebilir ve kendi düşüncelerine daha da saplanabilirler.
Komplo teorilerine inanan insanların fikirlerini değiştirmek için uygulayabileceğiniz yöntemlerden biri ise, kendi görüşünüzü anlatmak için öyküler kullanmanızdır. İnsanlar, tartışmalardan ya da tanımlayıcı diyaloglardan ziyade, kendilerini öykülere kaptırırlar.
Bütün bunların yanında bu konu burada anlatamayacağım kadar uzun ve detaylı, bu yüzden ayrıntılı bilgi için kaynak bölümüne göz atabilirsiniz.
Neil DeGrasse Tyson'ın da dediği gibi: "Bilimle ilgili güzel şeylerden biri de, inansanız da inanmasanız da doğru olmasıdır."
Umarım yardımcı olabilmişimdir.
Bilim dolu günler dilerim, sağlıcakla kalın.
Bu görüş ile ilgili problem virüsün genetik materyalinin detaylı bir şekilde pek çok bağımsız bilimsel kuruluş tarafından incelenmiş ve üstünde müdahale olduğuna dair bir kanıt bulunmamış olması.
Virüs ilk ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra RNA'sı incelendi ve buna karşı bir aşı geliştirilebilmesi için tüm Dünya ile paylaşıldı. Ki virüs aynı zamanda sıkı bir takibe alındı, geçirdiği mutasyonları kayıt altına almak için RNA'sı farklı kuruluşlarca tekrar tekrar tarandı. Eğer bu virüs laboratuvarda üretilmiş bir virüs olsaydı amaca bağlı olarak üzerinde değişiklik yapılmış olması gerekirdi. Bu değişiklikler ise kolayca saklanabilecek şeyler değil, değişikliğin boyutuna göre fark edilme ihtimali de yükseliyor. Bu virüs az çok akrabaları ile aynı özellikleri taşıyor, aradaki en büyük farklardan biri insana bulaşması. Ancak bu tarz bir mutasyon doğada daha önce de olmuş bir şey. Yani laboratuvar üretimi olması için bulaşma hızı ve ölümcüllüğünü değiştirmeniz lazım. Sars-COV2 için bunların ikisi de sıra dışı bir özellik barındırmıyor. Yayılma hızı akrabası olduğu virüslerle benzer, öldürme oranı ise %3 civarında. Laboratuvarda geliştirilmiş olsaydı çok basit bir şekilde çok daha bulaşıcı ve ölümcül hale getirilebilirdi. Kısaca bu virüs biyolojik bir silah değil ve insan eliyle yapılmış olsaydı hem üzerinde yapılan oynamalar daha belirgin olurdu, hem de virüs çok daha tehlikeli olurdu.
Ekteki araştırmada diğer coronavirüs türleri ile olan benzerliğinden bahsetmiş, ancak sıra dışı bir durumdan bahsedilmemiş.
Sorun şu ki virüsün yayılmaya başladığı nokta olan Wuhan hayvan marketin yakınında yüksek güvenlik laboratuarının olması.
Şimdi burda iki durum var. Bir kısım bu virüs gen mühendisliğidir diyerek Çin'i suçluyor, bir kısım da yeterli güvenlik önlemleri alınmamıştır diye Çin'i suçluyor. Çin de en azından yüksek güvenlik laboratuarını yerleşim yerlerinin bu kadar yakınına yapmak gibi bir hatası olduğu için zaten kendisini aklayamıyor.
Gen mühendisliği ile ilgili sorun şu; henüz virüs fitnessını sağlayabilen bir genetik mühendisliği işi virüs başarısı yok. Çalışmalarda elde edilen virüsler genelde stabil kalamıyor, kaldıki tüm Dünya'yı sarsın.
Ama Çin'in survelyans veya çalışma yapabilmek için zoonotik bir virüsü yüksek güvenlik laboratuarında bulundurmuş ve burda bir güvenlik zafiyeti sonucu virüsün yayılmasına sebep olmuşsa umarım bu bir şekilde soruşturma ve takibi yapılır.
Böyle komplo teorilerinin okumuş kişiler tarafından söylenmesi gerçekten üzücü. Türkiye'de daha eğitimli olan kesimde bile her 3 Kişiden 1'i COVID-19 komplolarına inandığı tespit edilmişti. Maalesef öğretmeniniz de bu komplo teorilerine kanan kesimden.
Salgının başlarında sars-cov-2'nin doğal yollarla evrimleştiğini filogenetik analizler zaten göstermişti.
Li-meng yan gibi bazı komplo teorisyenlerinin iddiaları National Geographic'in "ateş fırtınası" olarak tanımladığı açıklamalar ile defalarca kez çürütülmüştü. Kaynaklara ve aşağıya ekliyorum:
Merhaba,
Öncelikle, Korona virüsünün laboratuvar koşullarında üretilmiş bir virüs olduğunun kanıtlanmaya ihtiyacı var.
Eğer bu konuda kanıtlanmış ve delillendirilmiş bilgiler ortaya konulamıyorsa bilim, bu salgını doğal yollarla evrilmiş bir virüs olduğunu kabul etmek zorundadır. Çok doğal olarak da bu salgınla mücadelesini bu yönde yapılan araştırmalara dayanan verilerle yapmak zorundadır.
Gerek bu sitede gerekse diğer kaynaklardan edindiğimiz bilgiler; -yeterli hızla olmasa bile- giderek artıyorsa, bilim çevrelerince giderek daha ortaklaşılıyorsa, salgına karşı daha avantajlı duruma geliyorsak, bunun nedeni; bu virüsün doğal yollardan evrilmiş olduğu temelinde yapılan araştırmalardır. Aksi durumda araştırmalar bilimsel temelden, detektiflik boyutuna yönelir ki, eğer bu virüsü üretmeyi düşünen bir odak varsa tam da bunu isterdi.
Ayrıca böyle bir virüsü üretmek isteyen odaklar olabilir mi ve neden isteyebileceği üzerine de düşünmek tartışmak gerekir. Böyle bir virüsü üretebilecek bir odağın önemli bir gücü ihtiva etmesi gerekir. Küresel çapta dokunulmazlık, gizlilik gibi imkanları olması gerekir. Ama her şeyden önce bundan bir çıkarı olması gerekir.
Peki, Dünyada böylesi güç ve çıkar odakları yok mu? Elbette var... Yakın tarihimizde göstermelik bahanelerle coğrafyamızda şu an COVİD 19'un sebep olduğundan kat be kat daha fazla ölüme neden olan operasyonların, bombardımanların, kitle kıyım silahlarının arkasındaki güç odaklarını da biliyoruz. Buradan hareketle aynı güç odakların SARS-CoV-2 virüsünü bir silah gibi kullanabileceğini düşünebiliriz. Ama hemen aklımıza bu silahların, COVİD 19 salgınına neden olan SARS-CoV-2 virüsünden farklı olarak, olağanüstü denetlenebilir olduğu geliyor. Teknolojinin en ileri boyutta kullanıldığı bu silahlar hedeflerini şaşmıyor. Örneğin Bağdat'a, Libya'ya ya da Suriye'ye atılan hiç bir güdümlü füze hedefini şaşırıp New York 'u vurmadı şimdiye kadar. Ama bu koronavirüs vurdu. Hem de öyle böyle değil. Bağdat'a atılan bombalardan farklı olarak, sadece insanları vurmuyor. Ticareti, borsayı, alışverişleri kısaca, böyle bir virüsü insanlığın başına karşı bela edebilecek bir odak olarak ilk akla gelen Küresel Kapitalizmi, Küresel Sermayeyi de vurdu.
Açıkçası; Küresel Kapitalizm içine düştüğü krizi ötelemek için, katma değer üretmeyen ve katma değeri yüksek tüketim yapmayan bir kesim olarak, krizin önemli kaynaklarından biri olarak gördüğü, emekli, işsiz, yoksulları ayıklamak adına bir "Sınıfsal Öjeni" düşünür mü derseniz, "düşünür" derim. COVİD 19 tam da buna uygun bir salgın. Emekli, işsiz, emekçi ve yoksul düşmanı... Ne var ki denetimsiz, kimi vuracağı belli olmayan bir silah. Yani Dünyadaki her yaprak kıpırdamasını denetlemek isteyen Küresel Kapitalizmin pek isteyeceği tarzda değil. Ayrıca böylesi bir 'üretimin' izinin kolay saklanamayacağını düşünüyorum. Yani bana göre bu virüs bir laboratuvar ürünü değil. Eğer bu virüse karşı mücadele edilecekse bilimsel, kanıtlanmış verilerle yapılmalıdır. Komplo teorileriyle değil.
Ama Küresel Kapitalizmin bu salgından ders çıkaracağını, ötesi; mücadelenin her hangi bir aşamasında, sürece kendi çıkarları açısından müdahale edebileceği olasılığını da hesaba katmak gerekir diye düşünüyorum. Bir bilim adamı olmadığım için meseleye kendi bakış açımdan yaklaşıyorum. Belki beklenen cevap olmamıştır.
Ama işin bir de bu yanı vardır diye düşünüyorum.
Arkaplan
En azından Şubat 2020'den bu yana, virüsün kökenine dair komplo teorileri, bir laboratuvarda üretildiği fikri de dahil olmak üzere, kablo haberlerinde ve sosyal medyada dolaşıyordu. Bu hipotez birkaç bilim insanı tarafından olası görülmemişti ve Mart 2020'de Nature Medicine'de beş önde gelen mikrobiyolog tarafından "SARS-CoV-2'nin proksimal kökeni" başlıklı bir makale, virüsün bir laboratuvarda yaratılmadığını kesin olarak belirtti.
Wuhan Viroloji Enstitüsü'nde virolog olan Shi Zheng-Li, laboratuvarın hiç böyle bir virüse sahip olmadığını söyledi ve Nature Medicine makalesi, virüsün neden doğal olarak ortaya çıktığına dair birkaç neden veriyor. Verilen nedenlerden biri, mevcut bir koronavirüsün RNA'sının genetik modifikasyonlardan önce bir "omurga" olarak kullanılması gerektiğiydi ve SARS-CoV-2'nin (COVID-19) oluşturulmasında omurga olarak kullanılabilecek kayıtlı virüsler bulunmamaktaydı.
Nature Medicine makalesinin ortak yazarı olan Sydney Üniversitesi biyoloğu ve virolog Edward Holmes, Nisan 2020'de virüsün bir laboratuvarda üretildiğine dair bir kanıt olmadığını, ve tüm kanıtların bir hayvan türündeki kökenine işaret ettiğine dair bir açıklama yayınladı. Wuhan laboratuvarında tutulan RaTG13 virüsü, COVID-19'un ilk ortaya çıktığı yerden farklı bir ilden (Yunnan) geldi. "SARS-CoV-2 ve RaTG13 arasındaki genom dizisi farklılığı seviyesi, ortalama 50 yıllık (ve en az 20 yıllık) evrimsel değişime eşdeğerdir."
Eylül raporu
Yan'ın ortak yazarı olan 14 Eylül 2020, 26 sayfalık ön baskı araştırma makalesi, genetik kanıtlara dayanarak SARS-CoV-2'nin "hayvanlardan yayılma" sonucunda doğal olarak ortaya çıkmadığını, ancak bir laboratuvarda üretildiğini söyledi. Herhangi bir akran değerlendirme sürecinden geçmeyen ön baskı, herkesin araştırmalarını yayınlayabileceği açık erişimli bir havuz olan Zenodo platformuna gönderildi. Makalenin özetine göre, "SARS-CoV-2 doğal olarak oluşan zoonotik bir virüsle tutarsız biyolojik özellikler gösterir" ve yaklaşık altı ay içinde bir laboratuarda yaratılmış olabilir.Yan, "genetik mühendisliğinin kanıtlarının" "bilimsel dergilerde" "sansürlendiğini" söyledi.
Yan'ın ön baskısı, Steve Bannon ve Guo Wengui tarafından kurulan siyasi bir organizasyon olan Rule of Law Society'ye bağlıydı. The Daily Beast'e göre, Rule of Law Society daha önce bilimsel veya tıbbi araştırma yayınlamamıştı.Yan daha önce Bannon'un "War Room" podcast'inde yer almıştı.
Diğer üç araştırmacı 14 Eylül ön baskısının ortak yazarları olarak listelendi, ancak South China Morning Post (SCMP) onlardan daha önce herhangi bir çalışma bulamadı. CNN'e göre bir kaynak, diğer üç araştırmacının Çinli olduğunu ve Çin'deki aileleri için yankı yaratma korkusu nedeniyle gerçek isimleri yerine takma adlar kullandıklarını söyledi. Makalede takma adların kullanımı açıklanmadı. Uzmanlara göre, araştırmacıların şeffaflık ve hesap verebilirlik eksikliği nedeniyle takma ad kullanmaları son derece sıra dışıdır ve genellikle önerilmemektedir.
Ekim raporu
8 Ekim Zenodo ön baskısında Yan ve ortak yazarları, SARS-CoV-2'nin Çin Komünist Partisi hükümetinin kontrolü altındaki askeri araştırma laboratuvarları tarafından yapılan bir biyolojik silah olduğunu ve bu büyük ölçekli, organize bilimsel sahtekarlığı ortaya çıkardıklarını söyledi.
Bilimsel topluluktan gelen yanıtlar
Yan, 14 Eylül ön baskısının yayınlanmasından önce, 10 Temmuz'da Fox News ile de dahil olmak üzere bir dizi röportajda yer almıştı ve bu röportajda,Aralık 2019'da Hong Kong Üniversitesi'nde (HKU) bir WHO projesi üzerinde çalışması nedeniyle insandan insana bulaşma hakkında bilgiye erkenden erişimi olduğunu söyledi.
Hku tarafından yayınlanan 11 Temmuz 2020 tarihli Resmi bir çevrimiçi bildiri, Yan'ın hku'da doktora sonrası bir araştırmacı olduğunu doğruladı, ancak "raporundan anladığımız kadarıyla temel gerçeklerle uyuşmuyor. Özellikle, Dr. Yan, Aralık 2019 ve Ocak 2020'de, söz konusu röportajın ana iddiası olan hku'daki yeni koronavirüsün insandan insana iletimi üzerine hiçbir zaman araştırma yapmadı.Ayrıca, bildirilen röportajda vurgulamış olabileceği şeyin bilimsel bir temeli olmadığını, ancak söylentilere benzediğini gözlemliyoruz." HKU'nun 11 Temmuz açıklaması Yan'ın üniversiteden ne zaman ve neden ayrıldığından bahsetmedi. SCMP'ye göre, HKU Halk Sağlığı Okulu müdürü Keiji Fukuda, personele verdiği bir notta, Yan'ın adını verdiği hiçbir araştırmacının herhangi bir örtbas veya "gizli araştırma" ile ilgisi olmadığını söyledi.
Zenodo ön baskısının yayınlanmasının hemen ardından, önde gelen virologlar Twitter'da National Geographic'in "ateş fırtınası" olarak tanımladığı çürütmeler yayınlamaya başladı.
Scripps Araştırması için bulaşıcı hastalıklar ve genomik uzmanı ve Mart 2020'de Nature Medicine'deki makalenin ortak yazarı olan immünolog Kristian G.Andersen ve doktora sonrası araştırmacı Yujia Alina Chan, makalenin pangolinler ve yarasalarda koronavirüs ile ilgili son verileri dışarıda bıraktığını söyledi.
Andersen 15 Eylül'de bir tweet'te "Yan'nın Raporu"nun "bilimsel olmadığını", "yanlış" olduğunu ve "hipotezlerini çürüten verileri" görmezden geldiğini söyledi. Uzman olmayanların deşifre etmesi imkansız olan "teknik dil" i kullanan "bilim" olarak giyinmiş saçmalık " olduğunu söyledi. Glasgow Üniversitesi'nden David Robertson, "sadece birkaç örnek seçti, kanıtları hariç tuttu ve saçma bir senaryo ortaya çıktı.
Virologlar, Yan'ın raporunun genel olarak koronavirüsler ve özellikle SARS-CoV-2'nin kökenleri hakkında yayınlanmış geniş bilimsel literatürü görmezden geldiğine dair endişelerini dile getirdi. Rapor ayrıca "çılgın komplo teorilerini besledi" ve bilim adamlarını yanlışlıkla "komplocularla komplo kurmakla" suçladı.
Johns Hopkins Sağlık Güvenliği Merkezi'nden dört yazar, 21 Eylül 2020'de yayınlanan Yan'ın ön baskısına yanıtta, makalesinin bilimsel hakemli bir yayına gönderilmediğini söyledi.
Yan ve arkadaşlarının, bilimsel topluluktaki SARS-CoV-2'nin kökeninin hayvanlardan ortaya çıkan doğal bir zoonoz olduğu şeklindeki hakim teoriye karşı koymak için genomik, yapısal ve literatür kanıtı sağlayan kapsamlı bir bilimsel literatüre atıfta bulununduğunu ancak iddialarını desteklemek için herhangi bir atıfta bulunmadığını söyledi.
Ekim ayının başlarında, bir Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) projesi olan Rapid Reviews: Covid-19 (RR: C19), ön baskı kağıtlarını araştırıyor ve yanlış veya yanıltıcı bilimsel haberlerin yayılmasını önlemek amacıyla gözden geçiriyor.geleneksel meslektaş incelemesi olmamasına rağmen, Yan'ın ön baskısı için dört değerlendirme yayınladı. Dört eleştirmen de ön baskıyı, Kanıt Gücü Ölçeğinde projenin en düşük güç seviyesi olarak "Yanıltıcı" olarak değerlendirdi, yöntem ve verilerdeki ciddi kusurlar ve hatalar ifadesinin eşlik ettiği çalışma sonuçlarını yanıltıcı kılıyor.
Yan'ın çalışmasını analiz eden MIT Rapid Reviews: Covid-19 hakemleri şu açıklamayı yaptı:
"Yen'in raporunun geniş kapsamlı etkileri göz önüne alındığında, RR:c19, Viroloji, moleküler biyoloji, yapısal biyoloji, hesaplamalı biyoloji, aşı geliştirme ve tıp alanında dünyaca ünlü uzmanlardan akran incelemeleri araştırdı. Araştırmacılar toplu olarak "yarasa koronavirüsleri ZC45 veya ZXC21, SARS-CoV-2'yi tasarlamak için bir arka plan suşu olarak kullanıldı, RBD'yi çevreleyen kısıtlama alanlarının varlığı, insan ACE2 reseptörünü hedefleyen bir virüs için önceden tarama yapılmasını önerir ve furin benzeri bölünme bölgesi doğal değildir ve mühendislik kanıtı sağlar." iddialarını çürüttü. Her üç durumda da, hakemler hakemli literatüre ve Yan'ın öne sürdüğü iddiaları doğrudan çürüten köklü bilgilere dayanan karşı argümanlar sunarlar. Çalışmanın iddialarının bilimsel bütünlükten ziyade potansiyel siyasi motivasyonlarla daha iyi açıklandığı konusunda genel bir fikir birliği vardı. Akran denetimi bu ortak görüşlere bağımsız olarak ulaşarak, akran denetimlerinin güvenilirliğini daha da güçlendirdi."
Newsweek'e göre, Jonathan Eisen ve Carl Bergstrom da dahil olmak üzere evrimsel biyoloji ve bulaşıcı hastalık konusunda birçok uzman, makalenin yeni bilgiler içermediğini, çok sayıda asılsız iddia içerdiğini ve zayıf bir bilimsel vakaya sahip olduğunu söyledi. Columbia Üniversitesi virologu Angela Rasmussen, makalenin "temelde tamamen şartlara bağlı olduğunu ve bir kısmının tamamen kurgusal" olduğunu söyledi. Örneğin, makale SARS-CoV-2'nin doğada bulunan bu özel koronavirüs sınıfında tamamen bulunmayan protein yapısında benzersiz bir furin bölünme bölgesine sahip olduğunu iddia etmektedir; ancak Rasmussen, 2012 MERS koronavirüsü de dahil olmak üzere birçok koronavirüsün bu bölhelere sahip olduğunu ve dolayısıyla bunun hiçbir şeyi kanıtlamadığını söylüyor. Bath Üniversitesi'nde biyolog olan Andrew Preston, ön baskı raporuna şu anki haliyle herhangi bir güvenilirlik verilemeyeceğini söyledi.
Yan'ın makalesi ayrıca, Çin'de keşfedilen iki yarasa koronavirüs suşunun, ZC45 ve ZXC21'İN, SARS-CoV-2'ye şüpheli bir şekilde benzediğini ve bu suşların daha ölümcül bir virüs için bir şablon olarak kullanılabileceğini belirtti. İki suş yaklaşık 3.500 nükleotid baz çifti ile farklıydı. Rasmussen de dahil olmak üzere birçok virolog, genomunun %10'unun değiştirilmesi gereken bir virüsü tasarlamanın verimsiz veya imkansız olacağını söyledi. Yale Tıp Fakültesi'nden Craig Wilen, bu tür bir genom seçiminin neredeyse imkansız olduğunu söyledi.
21 Ekim 2020'de yayınlanan bir makale için CNN, Rasmussen, Michigan Üniversitesi Anna K. Mapp ve Georgetown Üniversitesi'nden Daniel R. Lucey dahil olmak üzere farklı kurumlardan altı uzmanla röportaj yaptı. Lucey, Yan'ın kullandığı metodolojinin hatalı olduğunu ve ön baskıyı çöp bilim, mantık sıçramaları ve vitrin dekorasyonu olarak tanımladığını söyledi. Rasmussen, raporun aldatıcı olduğunu ve siyasi propagandayı yaymak için yazıldığını ve teorilerinin tamamen reddedilemeyeceğini, ancak olağanüstü kanıt olmadan olağanüstü iddialarda bulunulmaması gerektiğini ve güvenilir kanıt sunmadığını söyledi.
