Bir yıldız nasıl bu kadar uzun ömürlü olabiliyor?

merhaba,

• önce genel bir kuraldan bahsedelim, bir yıldızın kütlesi ne kadar küçükse uzun ömürlü olma ihtimali o kadar artar. mesela bizim Güneşimiz de orta/küçük kütleli bir yıldız ve ömrü yaklaşık 10 milyar yıl tahmin ediliyor ki hiç fena bir rakam değil. Ha bu arada bu ömrün yarısı gitti :)
• neden böyle? çünkü kütle ne kadar azsa merkezdeki nükleer reaksiyonların (hidrojen birleşmesi ve helyuma dönüşme) dışarıdan içeriye olan kütleçekime karşı koyması o kadar olası.
• söz konusu yıldız da bizim güneşimiz yaklaşık %80 i kadar kütleye sahip. dolayısıyla yaşlı bir yıldız olması normal olduğu gibi bu güne kadar patlamamış olması da beklendik bir şey.
• bu yıldızı enteresan kılan şey neredeyse evrenimizle yaşıt çıkması. dolayısıyla ilk kuşak yıldızlardan oluştuğu düşünülmekte. bir de bazı hesaplamalar sanki evrenimizden daha yaşlıymış gibi çıkmıştı ilk zamanlarda şimdi o olçümlerle ilgili hata payları düzeltiliyor. yine de ilginç bir durum tabi.
• bu arada şunla kapatalım, böyle yaşlı yıldızları inceleyebilmek evrenin yıldızların oluştuğu ilk zamanlarına ait gözlem yapmamızı da sağlamış oluyor. o yüzden bilim dünyası açısından kıymetli.

Evrenden daha yaşlı bir yıldız yok, olması da akla yatkın değil. Bazılarınca dedikleriniz, bilimsel keşfin kendisinden haber olmadığı halde bunu haber yapmaya çalışan basın mensupları. O keşfin makalesinin başlığında bile kocaman "Büyük Patlamadan Hemen Sonra Oluşan..." diye yazıyor.

Yıldızların nasıl bu kadar uzun ömürlü olabildikleri ise sözel olarak anlatması basit bir konu. Fakat sorulan şey sayısal değer. Bunu da ispatlamak gerekir ki bu o kadar kolay değil. En kaba açıklamasıyla bir yıldızın ömrünü belirleyen şey onun kütlesidir. Bunun dışında onun dönüş hızı ve metal bolluğu dediğimiz hidrojen ve helyum dışındaki element bollukları da önemli. Eğer yıldızın kütlesi düşükse, merkezdeki basınç, dolayısıyla sıcaklık nispeten düşük olur. Bu da onun daha yavaş reaksiyon üretmesi demek. Dolayısıyla yakıtını çok daha yavaş harcar. Aynı zamanda daha soğuktur, yani enerjisi de daha düşüktür.

Bir benzetme yapacak olursak çok hızla giden bir arabanın benzini su gibi içmesini buna örnek gösterebiliriz. Aynı benzinle çok daha yavaş giden bir araba, çok daha uzun süre yol gidebilir.

Fakat tekrar altını çizmek gerek, bunun nasıl olup da 10 milyarlarca yıl mertebesinde olabileceğini izah etmek, tüm bu astrofiziksel süreçlerin ispatından geçiyor. Sayısal bir sonucu konuşurken, sözel izahlardan mümkün mertebe kaçınmak gerek. Çünkü yukarıda yaptığım açıklama bir yıldızın "ne kadar" süre yaşayacağı hakkında hiçbir şey söylemiyor.

Eğer bunlara dikkat etmezsek, makalenin başlığına bile dikkat etmeden bunun yanlış haberini yapan, yıllar sonra bile burada konu olmasına neden olan basın mensupları gibi yanlış algılara mahal vermiş oluruz.