2 canlı türü düşünelim (x ve y olsun) x, y'den önce evrimleşmiş olsun. O zaman y daha sonra evrimleşti diye daha gelişmiş mi oluyor?
Merhaba. Hem evet hem de hayır olarak yanıtlandırılabilecek ucu açık bir soru. İki canlı türü düşünelim ama nerede? Kutuplarda mı? Uzayda mı? Avrupa'da mı? Biri kutuplarda diğer arap çöllerinde mi? iki canlı türü düşünelim ama ne şekilde? Biri etçil diğeri otçul mu? Biri memeli diğeri omurgasız mı? Biri tohumlu diğeri tohumsuz mu? Biri hayvan diğeri bitki mi? Biri bakteri diğeri insan mı? Bu sorular önemli sorular.
Sorunuzun ana bağlamına göre yanıt vermeye çalışayım: Diyelim ki yarasalarda olduğu gibi farklı bir tür ile belli zaman aralığı mesafesiyle aynı özellik seçilmiş olsun. Daha önce seçilen bu özelliğin daha sonra seçilen özelliğe göre "gelişmiş" olduğunu hem varsayabiliriz hem varsayamayız. Çünkü canlının ihtiyaçlarına göre seçilen o özellik, her iki türde de aynı şekilde gelişmek zorunda değil. Örneğin "göz". Bizim de bir gözümüz var, diğer canlıların da. Ama burada o türün yaşına bakarak "benim gözüm senden önce evrimleşti" diyemiyoruz. Çünkü burada "gelişmişlik" kıstası farklı anlamlara gelebiliyor. Şöyle, göz'de karanlık ve aydınlık ortamı ayırt etmemeizi sağlayan çubuk ve koni hücreleri vardır. Ancak bu hücreler her türde olmaz. Diyelim her türde var, bu iki ayrı fraksiyonun her birinin görüş alanı birbirinden farklıdır. Birinin renkli görme daha işine yarıyordur ve koni hücrelerinin aktivitesi daha kapsayıcıdır, diğeri karanlık ortamlarda yaşar, çubuk hücrelerinin aktivitesi kapsayıcıdır. Fark ettiniz mi bilmiyorum, sadece tek bir özellik üzerinden gittim; sorunuzda bir bütün olarak organizmanın evrimleşmesinden bahsetmişsiniz. Bir bütün olarak organizmanın evrimleşmesinin gelişmişlik olarak kıyas kabul edilebilmesi söz konusu değildir. Çünkü parametre sayısını azaltarak değişken sayısını arttırıyorsunuz, bu da bir tümevarımı her adımda imkansız duruma getirir.
Bakteriler son 4 milyar yıla yakın zamandır vardırlar; insanlar ise sadece 300.000 yıldır vardır. Sizce hangisi daha "fazla" evrim geçirmiştir ve hangisi daha "ileri"dir? Daha gelişmiştir? Uzaya gittiği için kendini bir şey sanan ama en basit bakteriyel hastalıklarda ölen insan mı; yoksa Dünya'nın istisnasız dört bir yanına var olmuş ve olan tüm canlılardan daha iyi adapte olan ama sadece 300.000 yıldır var olan bir türün icadı olan ilaçlara yenik düşebilen bakteriler mi?
Her tür, var olduğuna göre, onu "iyi" kılan özelliklere sahiptir ve bunları edinmek için uzun yıllardır evrimleşmektedir. Nitel olarak da, nicel olarak da bunların kıyasını yapmak, hataya sevk edecektir ve aslında bize hiçbir şey kazandırmaz da.
Yani kısaca hiçbir canlı diğerine üstün, ileri vs. değildir. Evrimde daha gelişmiş, daha üstün yoktur. Uyum vardır. Kimisini zeki yapan evrimsel süreç kimisini en hızlı, kimisini keskin görüşlü kimisini dayanıklı yapıyor. Dolayısı ile gelişmişlik, üstünlük, ilerilik kıyası yapmak hatalı olacaktır.
