Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Sonbahar Renklerinin Arkasındaki Kimya

4 dakika
2,136
Sonbahar Renklerinin Arkasındaki Kimya Şule Ölez, 2016
Tüm Reklamları Kapat
Portakal Çiçeği Parkı'nda sonbahar
Portakal Çiçeği Parkı'nda sonbahar
Şule Ölez, 2016

Her sonbahar, uzayan geceler ve düşen sıcaklıklarla birlikte ağaçlar kışa hazırlanmaya başlar. Bu hazırlıklar sırasında ağaçlar milyarca ton yaprak dökerler, ama önce muhteşem bir renk ziyafeti sunarlar. Önceleri yeşil olan yapraklar, ağacın türüne göre sarı, turuncu, kırmızı ve kahverenginin en canlı tonlarına bürünürler. Bu renk değişiklikleri yaprak pigmentlerindeki dönüşümlerin sonucu olarak ortaya çıkar.

Yapraklardaki yeşil pigment klorofildir (ÇN chloro: yeşil, phyll: yaprak). Klorofil, yaprakların üzerine düşen güneş ışığındaki kırmızı ve mavi ışığı emer. Böylece yaprakların yansıttığı ışıkta kırmızı ve mavi kaybolur ve yaprak yeşil görünür. Klorofil, oldukça büyük moleküllere sahip iki pigment içerir: klorofil a (C55H72MgN4O5), klorofil b (C55H70MgN4O6). Klorofil molekülü, hücre içinde bulunan ve kloroplast denen disk şeklindeki yapının zarına bağlıdır. Fotosentez, yani ışık enerjisinin kimyasal enerjiye dönüştürülmesi kloroplastta gerçekleşir. Klorofil tarafından emilen ışık, bitkilerin karbondioksit ve suyu oksijen ve karbonhidratlara dönüştürmesinde kullanılır, bu işlem Cx(H2O)x formülüyle gösterilir.

                ışık

Tüm Reklamları Kapat

x CO2 + x H2O      Cx(H2O)x + x O2

               klorofil

Bu endotermik (ısıalan) transformasyonlarda, klorofil tarafından emilen ışığın enerjisi şeker ve nişasta gibi karbonhidratlarda depolanan kimyasal enerjiye dönüştürülür. Kimyasal enerji de bitikinin büyüme, çiçeklenme ve tohum üretmesini sağlayan biyokimyasal tepkimelerde kullanılır.

Klorofil çok kararlı bir bileşik değildir, parlak güneş ışığında kolayca çözünür. Bitkiler, yapraklarındaki klorofil miktarını aynı seviyede tutabilmek için sürekli klorofil sentezlerler. Bu işlem için güneş ışığı ve sıcak hava gereklidir. Dolayısıyla yaz mevsiminde ağaçların yapraklarındaki klorofil sürekli olarak parçalanır ve yeniden üretilir.

Tüm Reklamları Kapat

Ilıca, Küre Dağları Milli Parkı
Ilıca, Küre Dağları Milli Parkı
Şule Ölez, 2015

Birçok bitkinin yaprağında bulunan bir başka pigment çeşidi karotenoittir (ÇN Latincede boynuz anlamındaki carota sözcüğünden türetilen “carrot”, yani havuçtan adını almaktadır). Karotenoit mavi-yeşil ve mavi renklerini emer. Dolayısıyla bu pigmente sahip yapraklardan yansıyan ışık sarı görünür. Karotenoit de klorofil gibi büyük bir moleküldür ve kloroplastlarda bulunur. İki çeşit karotenoit vardır. Beta karoten (C40H36) gibi sadece karbon ve hidrojen içeren hidrokarbonlar ve oksijen de içeren lutein (C40H56O2) örneğindeki gibi karbon ve hidrojenin yanı sıra başka atomları da içeren ksantofiller (ÇN xantho: sarı, phyll: yaprak). Karotenoitler klorofilin oksitlenmesini önler ve emme işleminde yardımcı görevi görürler. Klorofilin emdiği kırmızı ve mavinin dışında kalan diğer renklerden ışık enerjisini alarak klorofile iletirler. Yapraklarda karotenoitlerden çok daha fazla klorofil bulunduğu için, klorofil olduğu müddetçe karotenoitlerin yaprak rengine etkisi çok azdır.

Kızaran Amerikan Sarmaşığı (Parthenocissus quinquefolia), Kızılcahamam
Kızaran Amerikan Sarmaşığı (Parthenocissus quinquefolia), Kızılcahamam
Şule Ölez, 2013

Yapraklardaki üçüncü bir pigment sınıfı da antosiyaninlerdir (ÇN antho: çiçek, cyanin: lacivert). Antosiyaninler mavi, mavi-yeşil ve yeşil ışığı emerler. Dolayısıyla antosiyanin içeren yapraklardan yansıyan ışık kırmızı görünür. Klorofil ve karotenoitlerin aksine antosiyaninler hücre zarına bağlı değildir. Hücre içinde, ışığın başlattığı ve enerji tüketen bir işlemle üretilip doğrudan hücre özsuyuna salınırlar. Antosiyanin pigmentleri olgunlaşmış elmaların kabuğunun kırmızı ve olgunlaşmış üzümlerin mor rengini veren pigmentlerdir. Kırmızı pigmentin üretilmesi için ışığa maruz kalması gerektiğinden genellikle elmaların güneş gören tarafı kırmızılaşırken gölgedeki tarafı yeşil kalır. Benzer şekilde ağaçların da güneş alan tarafındaki yaprak daha kırmızıdır.

Yaz mevsimi boyunca, ağaçlardaki yapraklarda ışığın klorofili harekete geçirmesiyle karbondioksit ve sudan şeker üretilir. Su ve besin maddeleri köklerden, dallar aracılığıyla, yapraklara taşınır. Fotosentez yoluyla üretilen şeker de yapraklardan ağacın diğer yerlerine dağıtılarak bir kısmı büyüme için kullanılır, bir kısmı da depolanır. Sonbaharın uzayan geceleri geldiğinde ağaçta değişiklikler başlar. Bu değişikliklerden biri dalla yaprak kökü arasında bir mantar tabakası oluşmasıdır. Bu tabaka, yaprak düştüğünde açıkta kalan dal yüzeyini korur, ancak yaprağa gelen ve yapraktan çıkan besin maddesi akışını da engeller. Sonbaharla birlikte yaprakta oluşan bir diğer değişiklik, yaprak pigmentlerinin etkin bir şekilde parçalanmaya başlamasıdır. Klorofilin parçalanması karetoneitlerin parçalanmasından daha hızlı ilerler. Klorofil yok oldukça yaprağın yeşil rengi solar ve geriye karotenoitlerin sarı rengi kalır. Bazı ağaçlarda ise sonbaharla birlikte üretilen antosiyaninler, sararan yaprakların önce turuncuya, daha sonra da kırmızıya dönüşmesine neden olur. Kırmızı akçaağaç, kızıl meşe ve sumak ağaç ve ağaççıkları antosiyaninleri bolca üretir ve kırmızıları, morlarıyla sonbahar manzaralarını renklendirirler. Kayın gibi bazı ağaçların yapraklarındaki sarı karotenoitler parçalandıkça, tanen oksitlenmesi sonucunda, yaprak renkleri kahverengiye döner.

Horma Kanyonu
Horma Kanyonu
Serdar Ölez, 2015

Sonbahar renklerinin çeşitliliği ve tonları hava durumundan oldukça etkilenir. Sıcak ve nemli hava bir yandan klorofillerin parçalanmasını geciktirirken diğer yandan antosiyaninlerin oluşmasını erteler. Soğuk ve kuru hava klorofil parçalanmasını hızlandırır. Havanın güneşli olması da antosiyaninlerin üretimini artırır. Yani kuru ve güneşli günleri izleyen soğuk ve kuru geceler, bize en canlı sonbahar renklerini sunarlar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Çevirmenin Notu: Ekim ve Kasım aylarında, sonbaharın en güzel renklerini görmek için Yenice Ormanları'na veya Küre Dağları'na, hiç olmadı parklara mutlaka gidin; o da olmazsa bahçedeki veya yol kenarındaki ağaçları gözlemeyi unutmayın.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
1
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 1
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Scifun | Arşiv Bağlantısı
  • Scifun. The Chemistry Of Autumn Colours. (8 Aralık 2017). Alındığı Tarih: 7 Kasım 2018. Alındığı Yer: Scifun | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/12/2024 11:36:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5236

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Halk Sağlığı
Uçak
Kartal
Diş Gelişimi
Ağız Sağlığı
Retrovirüs
Diş Sorunları
Freud
Sağlık
Bilim İnsanı
Aşılar
Tıp
Sinek
Astrofizik
Zeka
Ekoloji
Kimyasal Bağ
Kimya
Allah
İnsanlık
Gerçek
Organ
Mitler
Şempanzeler
Cinsiyet
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ş. Ölez, et al. Sonbahar Renklerinin Arkasındaki Kimya. (26 Eylül 2017). Alındığı Tarih: 8 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5236
Ölez, Ş., Bakırcı, Ç. M. (2017, September 26). Sonbahar Renklerinin Arkasındaki Kimya. Evrim Ağacı. Retrieved December 08, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5236
Ş. Ölez, et al. “Sonbahar Renklerinin Arkasındaki Kimya.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Şule Ölez, Evrim Ağacı, 26 Sep. 2017, https://evrimagaci.org/s/5236.
Ölez, Şule. Bakırcı, Çağrı Mert. “Sonbahar Renklerinin Arkasındaki Kimya.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Şule Ölez. Evrim Ağacı, September 26, 2017. https://evrimagaci.org/s/5236.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close