Sanal Gerçeklik (VR) Teknolojisi Sayesinde Hastaların Acılarını ve Ağrılarını Azaltmak Mümkün Olabilir!
Sanal gerçeklik (İng: "virtual reality"), bireylerin bilgisayar ile doğrudan iletişim halinde bulunmasını sağlayabilen bir araçtır. Sanal gerçeklik, gerçek ortamları başarılı bir şekilde taklit edebilir, günümüzde başlıklar sayesinde bireye 360 derecelik bir görüş alanı sağlanır ve bu alanda etkileşim kurabilir. Bu teknoloji, kullanılan donanım özelliklerindeki farklılıklar bakımından 3 farklı kategoriye ayrılabilir:
- Bilgisayar tabanlı sanal gerçeklik başlıkları: Bilgisayarın veri kaynağı olarak kullanıldığı bu kategoride, sanal gerçeklik başlığı kablo ile bir bilgisayara bağlanılarak kullanılmaktadır.
- Mobil tabanlı sanal gerçeklik başlıkları: Bu kategori bir akıllı telefonun sanal gerçeklik başlığına yerleştirilmesi şeklinde kullanılmaktadır ve kablosuz olduğu için kullanımında esneklik daha fazladır.
- Bağımsız sanal gerçeklik başlıkları: Bu başlıklarda veri kaynağı başlığın kendisidir dolayısıyla başka bir cihaza gereksinim duyulmaz.
Ağrının Teorisi: Kapı Kontrol Teorisi
Ağrının fizyolojik temelini açıklamak için çeşitli teoriler olmakla birlikte, bu teoriler ağrı algısının tüm yönlerini tam olarak açıklayamamaktadır. Ağrı algısının en etkili 4 teorisi aşağıda belirtilmiştir:[7]
- Ağrı özgüllük teorisi (İng: "Specificity theory of pain")
- Ağrı yoğunluğu teorisi (İng:" Intensity theory of pain")
- Ağrı örüntü teorisi (İng: "Pattern theory of pain")
- Ağrı kapı kontrol teorisi (İng: "Gate control theory of pain")
1965 yılında Ronald Melzack ve Charles Patric Wall tarafından önerilen kapı kontrol teorisinde, sistemin sunumunda aşırı basitleştirmeler ve kusurlar olmakla birlikte bu teori ağrı alanında en önemli araştırmalara öncülük etmiştir ve bu teori, ağrının fiziksel ve psikolojik yönlerini en iyi açıklayan ağrı teorisi olarak kabul görmüştür.
Bu teoride omuriliğin ağrı sinyallerini bloke eden veya beyne devamına izin veren nörolojik bir kapı bulundurduğu öne sürülmektedir. Bazen sinyaller daha kolay iletilir ve yoğun bir ağrı hissedilirken, bazense ağrı mesajları en aza indirilir ve beyne ulaşması engellenebilir. Geçit mekanizmasının gerçekleştiği yer, omuriliğin dorsal boynuzudur. Ağrı lifleri küçük sinir lifleridir; basınç dokunma ve diğer cilt duyu lifleri ise büyük sinir lifleridir. Her ikisi de dorsal boynuzun iki bölgesine taşınır. Büyük lif aktivitesi ile ağrı bilgisinin iletimini azaltan inhibitör nöronlar uyarılmaktadır ve eğer büyük lif aktivitesinde küçük lif aktivitesinden daha fazla aktivite varsa insanlar daha az acı çekme eğilimindedirler. Bu teori, aynı zamanda doğum sırasındaki ağrı yönetiminde masaj ve dokunmanın önemini de açıklamak için kullanılır. Tüm bunlara rağmen, omurilikte gerçekten bir geçit sisteminin var olduğu henüz kanıtlanmamıştır.[9]
Sanal Gerçeklik Teknolojisinin Ağrıları Azaltmak Amacıyla Kullanımı
VR teknolojisi eğlence sektöründeki önemi ile tanınmaya başlamışsa da çeşitli klinik alanlarda çoktan VR kullanımı başladı. Örneğin artık VR teknolojisi; ağrı yönetiminde, fiziksel rehabilitasyonda, fobi, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu gibi çeşitli psikiyatrik bozuklukların da tedavisinde kullanılmaktadır.
McCaul ve Malott, kapı kontrol teorisini, insanların sınırlı bir dikkat kapasitesine sahip olduğunu ve bireyin bir şeyi acı verici olarak algılamasının, kişinin uyarana dikkat etmesi ile ilişkili olduğunu ileri sürerek daha da genişletti. Buna göre kişi, uyarandan uzakta başka bir uyaran ile ilgileniyorsa, ağrılı uyaranı daha az algılayacaktır. Bu durum, duyusal dikkat dağıtıcıları bütünleştiren VR teknolojisini destekler.[3]
Günümüzde VR teknolojisinin ağrılı tıbbi prosedürlerde hastanın deneyimlediği acıları hafifletmek için kullanılması üzerine de araştırmalar yapılmaktadır. Ağrı yönetimi ve kanserde sanal gerçeklik teknolojisinin etkisi ile ilgili yapılan çalışmala, yaklaşık %83 düzeyinde pozitif sonuç vermektedir (sonuçların bir kısmı nötr iken, negatif bir sonuç elde edilmemiştir).[1]
VR teknolojisinin araştırıldığı kullanımlardan biri ise hastaya büyük miktarda ağrı, endişe ve rahatsızlığa neden olan yanık yarası bakımıdır. Yapılan araştırmalar sonucunda, standart analjeziye ek olarak; VR'nin ağrı yoğunluğunu, rahatsızlığı ve ağrı hakkında düşünmek için harcanan zamanı azalttığı sonucuna varıldı. Yani VR ile birleştirilmiş analjezi, ağrı ve sıkıntıyı azaltmada, tek başına analjeziden daha etkiliydi.
Bir başka vaka çalışmasında, VR'nin ağrı yoğunluğunu azaltabildiği ve bununla birlikte kemoterapi sürecinde kanser hastası ergen bireylerdeki öz yeterlilik düzeylerini ise artırabildiği gözlenmiştir.
Ürdün'de bir kanser merkezinde, meme kanseri 80 kadın hasta ile yapılan bir kontrollü denemede, sürükleyici VR ve morfinin bir seansının, tek morfine kıyasla ağrı ve anksiyete puanlarında düşüş sağladığı gözlenmiştir.
Bulgular, sanal gerçeklik distraksiyonunun, standart bakımdan önemli ölçüde daha iyi olduğunu, kemoterapi almak için harcanan süreyi azalttığını, genel olarak ağrı toleransını ve ağrı eşiğini arttırmada ve ağrı yoğunluğu/rahatsızlığı ve duygusal sıkıntıyı azaltmada etkili olduğunu göstermektedir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Bu noktada bireylerin VR'ye alışabileceği ve faydalarını kaybedebileceği hakkında bir endişe ortaya çıkmaktadır. 18-23 yaş arasında 28 yetişkin ile yapılan bir araştırmada, haftada 1 kez VR distraksiyonu ile 8 haftalık bir deneme gerçekleştirildi. Bulgulara göre, sanal gerçekliğin etkisinin sekiz oturum boyunca sabit kaldığı, ağrı eşiğinde ve toleransında önemli artışlar gözlemlenirken, ağrı yoğunluğu ve ağrıyı düşünmek için harcanan sürede önemli bir azalma olduğu görülmüştür. Bu çalışma, tekrarlanan maruz kalma sanal gerçekliğin etkinliğini değiştirmediğini göstermiştir.
Mevcut sonuçlara göre, daha büyük çocuklarda kasklı ekran (HMD) kullanımının ağrı eşiği ve toleransını daha çok arttırdığı ve yüksek teknolojili bir VR HMD'nin ise ağrıyı azaltmada düşük teknolojiliden daha etkili olduğu görüldü. Etkileşimli yöntemler kullanıcı deneyimini ve klinik sonuçları etkileyebilir, klavye ve fareye dayalı bir VR sistemi jest tabanlı sistemlere kıyasla daldırma hissini engelleyebilir. Dolayısıyla ekipman kalitesinin de bu sürece önemli bir etkisi vardır.
Sonuç
Tüm bu sonuçlar, sanal gerçeklik (VR) teknolojisinin acı ve ağrı yönetiminde kullanılabileceğini, hatta bu teknolojinin, halihazırda ağrı/acı tedavisinde kullanılan yöntemleri tamamlayıcı, önemli bir rolü olabileceğini göstermektedir. Sonuçlar, sanal gerçekliğin tek başına tedavi edici bir tarafı olduğuna işaret etmemektedir; dolayısıyla bu yönteme hak ettiğinden fazla kredi vermek hatalı olacaktır. Ancak söz konusu ağrı ve acı gibi yaşamı zorlaştırıcı deneyimler olduğunda, sanal gerçeklik teknolojsinin yardımcı bir rol oynayabileceğini görmek, kimi zaman en umulmadık teknolojilerin hayatımızı nasıl değiştirebileceğine güzel bir örnek teşkil etmektedir. Bu alandaki çalışmalar devam ettikçe, sanal gerçekliğin tıbbi kullanımının da çeşitlenmesi ve zenginleşmesi umulmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 5
- 4
- 3
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ M. Pittara, et al. (2020). Virtual Reality For Pain Management In Cancer: A Comprehensive Review. ResearchGate, sf: 225475-225489. doi: 10.1109/ACCESS.2020.3044233. | Arşiv Bağlantısı
- M. Ahmad, et al. (2020). Virtual Reality Technology For Pain And Anxiety Management Among Patients With Cancer: A Systematic Review. ResearchGate. doi: 10.1016/j.pmn.2020.04.002. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Li, et al. (2012). Virtual Reality And Pain Management: Current Trends And Future Directions. NCBI. doi: 10.2217/pmt.10.15. | Arşiv Bağlantısı
- E. B. Mohammad, et al. (2021). Virtual Reality As A Distraction Technique For Pain And Anxiety Among Patients With Breast Cancer: A Randomized Control Trial. PubMed. doi: 10.1017/S1478951518000639. | Arşiv Bağlantısı
- M. Matsangidou, et al. (2017). Clinical Utility Of Virtual Reality In Pain Management: A Comprehensive Research Review. ResearchGate. doi: 10.12968/bjnn.2017.13.3.133. | Arşiv Bağlantısı
- A. Abushakra, et al. (2014). Augmenting Breath Regulation Using A Mobile Driven Virtual Reality Therapy Framework. ResearchGate. doi: 10.1109/JBHI.2013.2281195. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Moayedi, et al. (2013). Theories Of Pain: From Specificity To Gate Control. Journal of Neurophysiology. doi: 10.1152/jn.00457.2012. | Arşiv Bağlantısı
- M. L. Meldrum. Pain, Physiology And Psychology. (1 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 1 Haziran 2021. Alındığı Yer: Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ^ K. Cherry. Gate Control Theory And The Brain. (18 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 1 Haziran 2021. Alındığı Yer: Verywell Mind | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 00:16:22 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10534
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.