Saç Telinizde Yapılacak Bir Analiz, Şizofreninin Erken Teşhisini Sağlayabilir!

Hastalıkları erken teşhis edebilmek modern tıbbın en önemli hedeflerinden birisidir; çünkü ancak o sayede problemler büyümeden ve hasta hayatını olumsuz etkilemeden müdahale edilebilir. Örneğin zihin hastalıklarına yönelik araştırmaların özünde, güvenilir ve objektif bir belirteç tespit edebilmek vardır. Bu sayede zihin problemleri daha başlamadan önlenebilir veya en azından gerekli adımlar atılabilir.

İşte şizofreni teşhisi koyarken dikkat edilenlerden biri, ön uyaran aracılı inhibisyonun (prepulse-inhibition, PPI) varlığıdır.

Normalde bizi irkiltebilecek bir gürültüden önce bir ön uyaran ile karşılaşırsak irkilme davranışı sergilemeyiz. Örneğin bir kamp ateşinin çatırdaması, daha sonradan ateşle ilgili daha yüksek bir sese verilen yanıtı azaltacaktır. Çünkü ön uyaran, irkilme yanıtını inhibe eder (baskılar). Ancak şizofreni hastalarında PPI düşüktür. Bu da onların irkilme tepkilerinin, ön uyarıcıya rağmen sönmediği anlamına gelir. PPI testi, şizofrenin ardındaki biyolojiyi anlamamıza doğrudan yardımcı olmasa da iyi bir davranış belirtecidir ve mevcut keşiflere öncülük eden bir başlangıç noktası olmuştur.

RIKEN CBS'teki araştırmacılar ilk olarak aşırı düşük ve son derece yüksek PPI sergileyen fare soy hatları arasındaki protein ifadesi farklılıklarını aramaya başladılar. En sonunda, PPI seviyesi daha düşük olan fare suşlarında Mpst denilen genin ifadesinin yoğun olduğunu buldular. Bu enzimin hidrojen sülfit üretmeye yardımcı olduğu bilindiğinden ekip, fare suşlarının hidrojen sülfit seviyelerini ölçmeye karar verdi ve düşük PPI seviyeli farelerde, hidrojen sülfidin daha yüksek olduğunu ortaya çıkardı. Ekip lideri Takeo Yoshikawa şöyle diyor:

Hiç kimse hidrojen sülfit ile şizofreni arasında bir nedensellik olabileceğini düşünmemişti. Bunu keşfettikten sonra, bunun nasıl gerçekleşiyor olabileceğini ve farelerdeki bu bulguların şizofreni hastaları için de geçerli olup olmayacağını araştırdık.

Araştırmacılar bu farelerin genlerini daha yakından incelediklerinde, beyinlerinde Mpst isimli bir genin ifadesinin daha yüksek olduğunu tespit ettiler. İlk olarak bu genin hastalıkla ilişkisinden emin olmak için, Mpst gen ifadesi durdurulmuş fareleri ele alarak PPI seviyelerine baktılar ve bu farelerin PPI seviyelerinin, normalde düşük PPI seviyeli farelerden daha yüksek olduğunu gördüler. Nitekim, Mpst miktarını azaltmak farelerin daha normal hale gelmesine yardımcı oldu. Daha sonra, şizofreni hastalarının ölüm sonrasında beyinlerindeki Mpst miktarının normal insanlara göre daha fazla olduğunu buldular. Ayrıca bu beyinlerdeki Mpst protein miktarı ölüm öncesi semptomların ciddiyeti ile de korelasyon içerisindeydi.

Bu şekilde ekip, şizofreninin biyobelirteci olarak Mpst gen ifadesine bakabilecekleri fikrine vardılar. 150'den fazla şizofreni hastasının saç köklerini incelediler ve Mpst mRNA'nın ifadesinin şizofreni olmayan insanlardan çok daha yüksek olduğunu buldular. Sonuçlar mükemmel olmasa da saçtaki Mpst seviyesinin şizofrenin semptomları ortaya çıkmadan önce bir ön belirteç olarak kullanılabileceğini gösteriyor.

IFLScience

Bir kişide şizofreninin gelişip gelişmeyeceği hem kişinin genetiği hem de çevresel faktörler ile ilgilidir. Farelerde ve ölüm sonrası insan beyinlerinde yapılan incelemelerde yüksek Mpst seviyelerinin, DNA'da gen ifadesini kalıcı olarak bozan değişikliklerle ilişkili olduğu bulunmuştur. Bu sebeple ekibin bir sonraki adımı, Mpst üretimini kalıcı olarak arttırabilecek çevresel faktörleri araştırmak oldu. Hidrojen sülfit inflamatuvar strese karşı koruma sağladığından dolayı ekip, erken gelişimdeki inflamatuvar stresin ana neden olabileceğini varsaydı. Yoshikiwa'nın sözleri şöyle:

Şizofreni hastalarının beyinlerinde, beyin gelişimi sırasında oksidatif stresi ve nöro-inflamasyonu telafi eden antioksidan belirteçlerin (hidrojen sülfit üretimi de buna dahil) Mpst düzeyleri ile ilişkili olduğunu bulduk.

Yoshikawa'nın öne sürdüğüne göre; bir defa aşırı hidrojen sülfit üretimi gerçekleştiğinde bu, DNA'daki kalıcı epigenetik değişiklikler nedeniyle hayat boyu devam ediyor ve sülfit stresine bağlı şizofreniye yol açıyor.

Şizofreni için mevcut tedaviler beyindeki dopamin ve serotonin seviyelerine odaklanmaktadır. Ancak bu ilaçlar pek etkili değildir; ayrıca yan etkileri olduğu için Yoshikiwa, ilaç şirketlerinin yeni ilaçlar geliştirmekten vazgeçtiğini söylüyor.

Yeni ilaçların geliştirilmesi için yeni bir paradigma değişikliğine ihtiyaç var diyerek açıklıyor:

Şu anda, şizofreni hastalarının yaklaşık %30'u dopamin D2 reseptör antagonist tedavisine karşı dirençlidir. Sonuçlarımız, ilaç tasarımları için yeni bir paradigma değişimi sağlıyor. Şu anda hidrojen sülfit sentezinin inhibe edilmesinin şizofrenik fare modellerinde semptomları hafifletip hafifletmeyeceğini test ediyoruz.