Avrupa peygamberdevesi (Mantis religiosa)

Gözlem Bilgileri

Kütahya'nın Domaniç İlçesi civarlarında gözlemlediğimiz birkaç farklı Avrupa peygamberdevesi (Mantis religiosa) bireyi. Kuru otlarla kaplı çayırlık bir alanda hususi olarak mantis aramaya çıktığımızda beklediğimizden daha fazlasıyla karşılaştık. Günün sıcak saatlerinde kendi renklerine uygun bitkilerin üzerinde av bekliyorlar veya çiftleşmek için uygun partner arıyorlardı.

Asrın Akıncıoğlu

Tanım ve Genel Bilgiler

Dünya çapında en çok bilinen peygamberdevesi türlerinden birisidir. Özellikle Avrasya'daki en yaygın türdür. Bir böceğe ve diğer peygamberdevesi türlerine oranla büyük denilebilecek boyutlara sahiptir. Yetişkin erkek ve dişilerde çok büyük bir boyut farkı olmamakla birlikte yaklaşık 5-7.5 cm civarında olabilirler. Cinsiyetler arası görünüş farkı olan seksüel dimorfizm çok belirgin olmasa da mevcuttur. Yetişkin dişiler erkeklerine göre biraz daha iri ve ağırdır. Dişilerin anten boylarının erkek cinsiyetine göre daha kısa olması, vücutlarının daha iri ve ağır olması, kanat boyunun abdomenin boyunu geçmemesi ve çok uzun mesafelere uçamaması başlıca farklılıklardır. En kesin ayrım ise dişilerin karnının (abdomen) 5 segmentli, erkeklerin karnının (abdomen) 6 veya 7 segmentli olmasından yapılır.

Ağızları çiğneyici yapıdadır ve oldukça güçlü çenelere sahiptir. Diğer tüm böcekler gibi üç çift bacağa sahiptirler ama öndeki bir çift bacakları dikenli bir çengel gibi evrimleşip yakalayıcı bir çift kol haline gelmiştir. İşte bu kolların torakstan (göğüs) çıktığı yerin iç tarafında (koltuk altı), anatomik olarak humerusun medial kısmında siyah veya içi beyaz kenarları siyah olan bir benek bulunur. Bu benek Mantis religiosa türüne spesifiktir ve benzeri diğer türlerden ayrımını kolaylaştırır.

Kaan Yiğit Emer

Avrupa peygamberdevesini (Mantis religiosa) üç farklı renkte görebiliriz; sarı, kahverengi ve yeşil. Bu renk farklılığı büyürken yaşadıkları bitkilerin ve ortamın rengine göre oluşur. Bu sayede hem avlarına görünmeden pusu kurabilecek hem de avcılardan rahatça saklanabilecek bir kamuflaj ustası haline gelirler.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Güney Avrupa kökenli bir böcek olup Avrupa'nın büyük bir kısmına yayılmıştır. 1899 yılında ise Kuzey Amerika'da New York City'de görülmüştür. Gemilerle taşınan yükler arasında Avrupa'dan Amerika'ya yayılmıştır. Yabancı bir tür olmasına rağmen Kuzey Amerika'da Connecticut Eyaleti'nin resmi böceği ilan edilmiştir. Asya, Afrika ve Avustrayla'da da dağılımı bilinmektedir.

Kuru veya yeşil uzun otların, çalılıkların ve kısa ağaçların olduğu çayırları yaşam alanı olarak tercih ederler. Sık sık yerleşim yerlerinde görülebilirler.

Kaan Yiğit Emer

Davranış ve Etoloji

Bölgenin sıcaklığına göre Nisan-Mayıs veya Mayıs-Haziran ayları arasında, önceki yaz mevsiminin sonlarına doğru bırakılan yumurtalardan yavrular çıkar. Temmuz-Ağustos-Eylül civarlarında yetişkinliğe ulaşan mantisler yoğun bir partner arayışına girerler. Bu dönemden en çok zarar görenler ise erkek peygamberdeveleridir. Eğer yaklaştıkları dişi tarafından beğenilmezlerse veya dişi çiftleşmeye hazır değilse muhtemelen dişinin akşam yemeği olurlar. Aksi halde dişi erkeği beğenir ve çiftleşmeye başlarsa, çoğu zaman çiftleşme esnasında erkeği kafasını ve göğüs kısmını yer. Bırakacağı yumurtalar için ihtiyacı olan enerjiyi partnerinin kafasından karşılar.

Çiftleşmeden sonra dişi, vücudundan çıkan bir sıvı ile ağaç dalı, kayaların yüzeyleri gibi zeminlere ördüğü sonradan sertleşen bir yumurta kesesi içerisine 50-100 kadar yumurta bırakır. Hatta bazı kaynaklara göre 300 yumurtaya erişebilir. Bu kese, yumurtaları zorlu kış şartlarından ve yakıcı güneş ışınlarından korur. Sonraki baharda ise yetişkinlere benzeyen ancak onlarca kat daha küçük olan nimfler yumurtadan çıkar.

Diyet ve Metabolizma

Peygamberdevelerinin hemen hemen bütün türleri kendilerinden küçük olan bütün canlıları özellikle böcekleri yiyebilir. Mantis religiosa türü nispeten büyük bir tür olduğu için; bazı küçük kertenkeleler, fare gibi minik kemirgenlerin yavruları, kurbağa yavruları gibi küçük omurgalılar ile beslenebilirler. Başka bir Mantis ile karşılaştıklarında ise genellikle güçsüz (kütlesi az) olanın besin olmasıyla sonuçlanan bir karşılaşma olur. Kannibalizm (yamyamlık), peygamberdevelerinde yumurtadan çıktıklarından itibaren görülebilen bir davranıştır.

Kaan Yiğit Emer

Etimoloji

Türkçe'de "Yeşil peygamberdevesi", "peygamber böceği" gibi isimlerle bilinir. İngilizcede ise "European mantis" adıyla tanınır.