Kızıl önlü lemur (Eulemur rufifrons)

Kızıl önlü lemurlar ya da kızıl önlü kahverengi lemurlar (Eulemur rufifrons) ortalama 2.2-2.3kg kütle ve 80-103 cm uzunlukta primatlardır. Uzun (45-55cm boylarında) ve kabarık kuyruklara sahiptirler. Dişi ve erkek bireyler arasında eşeysel dimorfizm bulunur; erkekler, türe ismini veren kızıl alınlara sahipken tüyleri daha çok griye yakındır. Dişilerde ise bunun tam tersi görülür, tüyleri kahverengi-kızıl olan dişilerin alınları gri-kahverengidir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

2008 yılına kadar Eulemur rufus olarak adlandırılan kızıl önlü lemurlar, bu tarihten sonra kızıl lemur (E. rufus) ve kızıl önlü lemur (E. rufifrons) olmak üzere iki farklı tür olarak sınıflandırılmıştır. Bu yüzden eski kaynaklarda, Eulemur fulvus rufus olarak görülebilirler.

Kızıl önlü lemurlar, makimsiler/makigiller familyasının ve ıslak burunlu primatların altında yer almaktadır. Islak burunlu primatların hepsinde olduğu gibi kızıl önlü lemurların da gelişmiş bir koku alma sistemleri vardır ve bu yönleriyle diğer primatlardan ayrılırlar.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Tüm lemurlar Madagaskar'a endemiktir. Yani, taşınmadıkları müddetçe Dünya'nın başka bir yerinde doğal olarak bulunmazlar. Kızıl önlü lemurlar ise Madagaskar'ın yalnızca doğu ve batı kıyı bölgelerinde bulunurlar. Genellikle ağaçlarda yaşamalarına rağmen (İng: "arboreal"), karada zaman geçirdikleri de görülebilir (İng: "terrestrial"). Bu davranış genellikle sıcaktan korunmak içindir; bölgedeki uzun ağaçlardan dolayı güneş ışınları karaya tam ulaşamaz ve toprak, yüksek ağaç dallarına göre serin kalır. Toprağı eşeleyerek buldukları böceklerle beslenmek için ağaçlardan indikleri görülür.

Bu canlılar hem gündüz hem de gece aktif olabilirler. Gece aktif olmaları, lemurların en büyük avcılarından biri olan ve ağaçlara tırmanabilen fossalardan korunmalarına yardımcı olur. Fossalar dışında, şahin ve kartal gibi büyük kuşlar (özellikle Polyboroides Typus) ve Boa yılanı da bu lemur türünün en büyük avcıları arasında yer almaktadır.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Bu tür IUCN Kırmızı Listesi 2019 verilerine göre hassas (İng:"vulnerable") kategorisinde yer almaktadır. Kızıl önlü lemurların popülasyonunun gittikçe azalmasının birçok insan kaynaklı nedeni bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü, habitat kaybıdır. Tarım alanı açmak için ormanların yakılması ve odun kömürü üretimi için büyük oranlarda ağaç kesilmesi, ormansızlaşmaya ve habitat kaybına neden olmaktadır. Ayrıca kızıl önlü lemurlar, yerel halk tarafından beslenme amaçlı en çok avlanan lemur türlerinden biridir. Bazı bölgelerde evcil hayvan olarak beslendikleri de görülmüştür.

Davranış ve Etoloji

Sosyal ve Seksüel yaşam

Kızıl önlü lemurlar, gruplar halinde yaşarlar. Gruptaki birey sayısı, doğu ve batı kıyısında farklılaşır fakat gruplar ortalama olarak 4-18 bireyden oluşur. Bazen bir grup, birkaç aileden oluşabilirken tek bir ailenin de (anne ve yavruları) grup oluşturması mümkündür.

Bu türde sosyal hiyerarşi hafif bir şekilde işler ya da hiyerarşi bulunmaz. Gruplarda baskın yetişkin dişi ve erkekler bulunsa da genel olarak bireyler arasındaki agresyon azdır.

Elif Karakoç

Çiftleşme döneminde yetişkin erkekler, baskın dişi ile çiftleşmek için birbirleriyle mücadele edebilirler. Bu da baskın yetişkin erkeğin, baskın yetişkin dişi ile çiftleşmesi ile sonuçlanır fakat tüm dişiler ve erkekler, farklı bireylerle çiftleşebilir. Çiftleşme dönemi, mayıs ayında başlar ve birkaç hafta boyunca devam eder. 4 aylık hamilelik süresinden sonra ekim ayında doğumlar başlar. Yavrular ilk aylarda anneye bağımlıdır ve annelerine sarılarak seyahat ederler. Yaklaşık 6 ay sonra emmeyi bırakan yavrular daha bağımsız hale gelir. Dişiler, erişkinliğe 2-4 yaşları arasında geçerken erkeklerde bu süre 3 ve 4,5 yaşları arasındadır ve bu yaşlarda gruptan ayrılıp başka gruplara katılabilirler.

Birçok primat türünde olduğu gibi kızıl önlü lemurlar için de tımarlama önemlidir ve sosyal yaşamın bir parçasıdır.

Elif Karakoç

İletişim

Kızıl önlü lemurlar oldukça vokal bir türdür. Repertuarlarında grubu bir arada tutan seslerden alarm çağrılarına kadar birçok farklı çağrı bulunur. Aynı zamanda, alarm çağrıları da avcı-spesifiktir. Yani, farklı avcılar için farklı alarm çağrıları bulunur. Örneğin lemurların en büyük avcılarından biri olan fossa için verilen alarm, diğer bir lemur avcısı olan şahin için verilen alarmdan farklıdır. Bu alarmlar, tehdit ortadan kalkana kadar dakikalarca sürebilir.

Elif Karakoç

Kızıl önlü lemurların diğer primatlara göre daha gelişkin bir koku alma yeteneğine sahip olması, koku alma duyusuna ilişkin iletişimlerinin de gelişkin olmasına olanak vermiştir. Alan işaretleme (İng: "scent marking") de bu iletişimin bir parçasıdır. Genital bölgede ve ayrıca erkeklerde kafanın üst bölümünde bulunan koku bezleri sayesinde ağaç dallarına ve geçtikleri yerlere koku bırakırlar. Bu kokular; bireylerin dişi ya da erkek olması, çiftleşmeye hazır olup olmaması gibi spesifik bilgileri taşır. Ayrıca, gruplar arası alan belirleme ve alan savunması için de önemlidir.

Diyet ve Metabolizma

Kızıl önlü lemurların diyetlerinde çeşitli bitki yaprakları, sapları, tohumları ve küçük böcekler bulunur. Özellikle örümcek ağlarına takılan böcekleri tükettikleri görülür. Beslendikleri meyvelerin tohumlarının dışkı yolu ile atılması sayesinde, bitki türlerinin orman içinde yayılması ve çoğalmasında rol oynarlar.

Gözlem Bilgileri

Bu tür yazar tarafından Kirindy, Madagaskar'da 3 ay boyunca gözlemlenmiştir.