Renkler, Vücudumuzun Biyolojik Saatini Düzenliyor!

Evimizin duvarında asılı olan duvar saati veya kolumuzda taşıdığımız kol saati gibi vücudumuz da güneş ışığına bağlı olarak çalışan son derece hassas bir “iç” saate sahiptir. Bu saat hayatımız için o kadar önemlidir ki tik takları uyku saatlerimizden beslenme alışkanlıklarımıza kadar neredeyse her metabolik olayda duyulabilir. Vücudun iç saatinin yapısını inceleyen bilim dalı olan kronobiyoloji temel olarak beyin ve diğer organların nasıl bir saat gibi işlev gördüğünü aydınlatmayı amaçlıyor.

Vücudumuzun iç saatini şekillendiren unsurlar nelerdir? Tabi ki temelde evrim yatar çünkü milyonlarca yıldır tüm canlıların doğaya uyum göstermesini sağlayan da yine bu süreçtir. Evrimsel süreç güneş ışığı organizmaların uyuyup uyanmasında, yemek bulmasında ve dolayısıyla onların iç saatinin şekillenmesinde çok etkili olmuştur. Hâl böyleyken gün batımının güzel renkleri bile hoş manzaradan daha anlamlı olabiliyor.

İngilitere’de Manchester Üniversitesi’nde sıçanlar üstünde yapılan araştırmalar güneş ışığının içindeki farklı renklerin hayvanlardaki biyolojik saat üzerinde değişikliklere neden olduğunu gösterdi. Çevresel uyumun aydınlatılması açısından çok önemli görülen araştırmanın yürütücüleri insanlarda da benzer etkilerin görülebileceğini düşünüyor.

Vücudun 24 saatlik zamanının düzenlendiği sisteme sirkadyen ritmi denir. Güneş ışığının sirkadyen ritmini suprakiyazmatik çekirdek üzerinden etkilediği uzun zamandır biliniyordu. Ancak şimdiye kadar sadece gelen ışık miktarının canlı metabolizmasını etkilediği düşünülüyordu. Güneş ışığının içinde barındırdığı farklı renk tayflarının da biyolojik saat üstünde etkili oluşu kronobiyoloji sahasında birçok yeni kapı açacaktır.

Araştırma ekibi tüm omurgalılarda biyolojik saatin düzenlenmesinde temel görevleri üstlenen suprakiyazmatik çekirdek (SKÇ) adlı bir beyin bölgesine odaklandılar. Bu alan gün içindeki ışık miktarına göre beyinde elektriksel ve kimyasal ritimlerin 24 saat boyunca dengede tutulmasından sorumludur. Gözden giren ışık miktarının SKÇ’yi etkilediği biliniyor ancak araştırmacılar renklerin de bu bölgenin düzenleyici rolü üzerinde etkisi olup olmadığını merak ettiler. 

Bilim insanları hayvanları farklı yoğunlukta ve renkte ışığa maruz bıraktıktan sonra SKÇ’lerindeki nöronların elektriksel faaliyetini ölçtüler. Bu alandaki nöronların en az dörtte biri renklerdeki değişikliklere güçlü yanıtlar verdi. Özellikle şafak söktüğünde ortaya çıkan diğer renklere göre daha kısa bir dalga boyuna sahip olan mavi ışık nöronları diğer renklere göre daha farklı bir şekilde uyarmıştı.Ekip bir sonraki aşamada renk değişikliklerin nasıl bir etkisi olduğunu anlamak amacıyla farelerin kafesleri etrafında LED ışıklarıyla yapay bir gökyüzü oluşturarak gece ve gündüz döngülerini taklit etmeye çalıştılar.

Sıçanların vücut sıcaklığı gece boyunca çok üst seviyelere çıkar. Bilim insanları yapay gökyüzünde renk değişikliği yaptıklarında sıçanların biyolojik saatlerinde çeşitli bozulmalar meydana geldi ve vücut ısıları doğal halinden 30 dakika önce en yüksek seviyeye ulaştı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Vücut ısısının düzenlenmesinde yaşanan bu değişimin biyolojik saatten kaynaklandığından emin olmak için araştırmacılar yapay gökyüzü ortamında tutulan sıçanların suprakiyazmatik çekirdek dokusunu incelediler. Bu bölgenin nöronlarının elektriksel faaliyetine bakarak araştırmacılar biyolojik saatin normalden daha hızlı veya yavaş çalıştığını tespit edebiliyorlar. Yapılan incelemeler sonrasında vücut ısısında gerçekleşen zaman kaymasının biyolojik saat kaynaklı olduğu görüldü.

Sıçanlarda yapılan bu deneyler insanlar için de büyük önem taşıyor. Özellikle uçak yolculuğu sonrası yaşanan jet gecikmesi ve mevsimsel depresyon konularında biyolojik saatin daha iyi anlaşılması birçok tedavi yolunun da kapısını aralayacaktır. Örneğin jet gecikmesini tedavi etmenin bir yolu yolcunun parlak ışığa maruz kaldığı ışık kutusudur. Bu ışığın içinde renkler de eklendiğinde tedavi daha iyi sonuçlar verecektir.