Radon

Özellikler

Radon, sembolü "Rn" olan kimyasal elementtir. Element, periyodik cetvelin 18. grubuna aittir ve ağır radyoaktif bir elementtir. Radon, soygaz grubunda yer almaktadır ve renksiz bir gazdır. Radon, -61,8°C'de (-79,2°F) sıvılaşır ve -71°C'de (-96°F) donar. Daha fazla soğursa katı radon, turuncu-kırmızıya dönüşen yumuşak sarı bir ışık gibi parlar. Radon, doğada nadirdir çünkü izotoplarının tümü kısa ömürlüdür ve kaynağı radyum da doğada bulunması zor bir elementtir.^[1]

Doğada bulunan radon, üç doğal radyoaktif parçalanma serisinin (uranyum , toryum ve aktinyum serisi) her birinden bir tane olmak üzere üç izotoptan oluşmaktadır. Radonun en kararlı izotopu olan radon-222'nin yarı ömrü yaklaşık 3-8 gündür. Radon atomları, kararlı bir elektronik konfigürasyon olan sekiz elektrona sahiptir. Bununla birlikte, radon kimyasal olarak pek de inert değildir.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Radon, kayalarda bulunan radyum-226 izotopunun bozunmasından doğal olarak üretilir. Ortalama olarak, dünyanın atmosferinin 0.0000000000000000001% radondur.^[2] Radon seviyeleri, uranyum mineral yatakları içeren jeolojik oluşumların üzerine inşa edilmiş evlerde en yüksektir.

Uygulama ve Kullanım Alanları

Radon, radyoaktif polonyum ve alfa parçacıklarına dönüşür. Yayılan bu radyasyon, radonun kanser tedavisinde kullanılmasını sağlamıştır. Radon, gaz halde küçük tüplere kapatılara ve bunlar tümörlü bölgeye yerleştirerek, hastalığı yerinde tedavi etmek için kullanıldı; fakat günümüzde daha güvenli tedavi yolları olduğu için, bu yöntem pek yaygın olarak kullanılmamaktadır. Yüksek radon konsantrasyonları olan bazı yerlerde radon, yerden kaçarak iç mekanlarda birikebilir. Bu durumları analiz etmek için kullanılan test kitleri geliştirilmiştir.^[3]

Tarihi

1899'da Ernest Rutherford ve Robert B. Owens, toryum tarafından salınan radyoaktif bir gaz tespit ettiler. Aynı yıl Pierre ve Marie Curie de radyumdan çıkan radyoaktif bir gaz tespit ettiler. 1900'de Almanya, Halle'deki Friedrich Ernst Dorn, radyum ampullerinin içinde bir gaz biriktiğini fark etmiştir. Aslında bütün bilim insanları radon gözlemliyorlardı. Radyumdan gelen, yarı ömrü 3,8 gün olan daha uzun ömürlü radon-222 izotopuydu ve Curielerin gözlemlediği izotopla aynı idi. Rutherford'un tespit ettiği radon, yarı ömrü 56 saniye olan radon-220 idi. 1900'de Rutherford, kendini yeni gazı araştırmaya adadı ve radon izotopunu bir sıvıya yoğunlaştırmanın mümkün olduğunu gösterdi. 1908'de, Londra Üniversitesi Koleji'nden William Ramsay ve Robert Whytlaw-Gray, özelliklerini belirlemeye yetecek kadar radon topladı ve bunun bilinen en ağır gaz olduğunu bildirdi.^[3]

Etimolojisi

Elementin ismi, radyoaktif bozunma sırasında radyum elementinden bir emisyon olarak tespit edildiği için radyumdan türetilmiştir.

Önlem ve Güven

Radon, doğada esas olarak gaz fazında bulunur. Bu sebepten dolayı, insanlar çoğunlukla solunum yoluyla radona maruz kalırlar. Açık havadaki radon seviyesi oldukça düşüktür; ancak kapalı mekanlarda ortamdaki radon seviyeleri daha yüksek olabilir. Evlerde, okullarda ve binalardaki radon, yapıların temellerinde ve bodrumlardaki çatlaklarda bulunduğu için buralarda bulunma seviyeleri yüksektir. Bazı derin su kuyularında radon bulunabilir. Yeraltı suyundaki radon seviyeleri oldukça yüksektir; ancak genellikle yeraltı suyu yüzey sularına girer girmez ve radon hızla havaya salınır. Solunum yoluyla yüksek seviyelerde radona maruz kalmanın akciğer hastalıklarına neden olduğu bilinmektedir. Uzun süreli maruz kalmalarda radon, akciğer kanserine yakalanma olasılığını artırır. Radon ancak birkaç yıl maruz kaldıktan sonra kansere neden olabilir.^[4]

İlginç Bilgiler ve Diğer

• Radon gazı renksizdir; ancak donma noktasının altındaki sıcaklıklarda parlak sarı bir fosforesans (algılanabilir ısı olmadan bir maddeden yayılan ışık) yayar.^[5]
• Radonun artık Amerika Birleşik Devletleri'nde sigara içmeyenler arasında akciğer kanserinin en büyük nedeni olduğu düşünülmektedir.^[1]
• Radon; uranyum, toryum, radyum ve polonyumdan sonra keşfedilen beşinci radyoaktif elementtir.^[5]