Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Pygmalion ve Golem Etkisi: Kişilere Yönelik Beklentilerimiz, Algılarımızı Nasıl Etkiliyor?

Beklenti Seçimini Doğru Yapmak, Yersiz Kehanetlerin Doğmasına Engel Olur!

6 dakika
14,239
Pygmalion ve Golem Etkisi: Kişilere Yönelik Beklentilerimiz, Algılarımızı Nasıl Etkiliyor? Pixabay
Geleceğe şekil vermek
Tüm Reklamları Kapat

Birbirimiz üzerindeki beklentimiz fark yaratır mı, ümit verir mi, umutsuzluk yaratır mı, güç verir mi, inanç doğurur mu? Biraz işveren gözüyle bakalım, biraz da çalışanın konumuna geçelim. Birbirlerinden beklentilerinin oluşturduğu etki dünyasına bakalım. Büyük ya da küçük, bir destek veya küçümsemenin değişim yaratıp yaratmadığını görelim.

Kişilerin (özellikle sizden bazı alanlarda üstün olduğunu düşündüğünüz kişilerin) sizin yapabileceğinize inandıklarını belli ettikleri konularda sizin de davranışlarınız onu gerçekleştirmeye yönelik ortamı hazırlıyor (Tauber 1998, akt. Abdullahi 2018).

Pygmalion etkisi ve Golem etkisi. Kendini gerçekleştiren kehanet…

Tüm Reklamları Kapat

İnsanlara Yönelik Beklentilerimiz

Pygmalion Etkisi

Pygmalion etkisi ilk olarak sosyolog Robert Merton (1948) tarafından konu edilmiştir (Özkan & Gündüzalp, 2017; Balcı & Cengiz, 2018). Merton, Pygmalion etkisine "kendini gerçekleştiren kehanet" adını uygun bulmuştur (Balcı & Cengiz, 2018). [kehanet: Bir olayın gerçekleşeceğini önceden bilme, kâhinlik, ön deyi, prediksiyon (TDK, 2019)] Pygmalion etkisi aslında kendini gerçekleştiren kehanet dediğimiz şeydir. Bu etki bir beklenti sonucunda oluşan beklentiye tepki değil, daha ziyade kişinin özyeterliğini, motivasyonunu ve beklentilerini oluşturan bir süreçtir. (Wang 2000, akt. Özkan & Gündüzalp 2017). Bu yüksek beklentinin, davranışı beklenen şeye doğru yönelttiğini ve davranışın oluşmasını sağladığını göstermektedir.

Golem Etkisi

Bunun tam tersi de geçerli olabilir. Olumsuz beklentiler olumlu davranışın sönmesini, oluşmasını, ilerlemesini durdurabilir. Buna da Golem etkisi adı verilmiştir. Golem etkisi, Pygmalion etkisinin olumsuz tarafını temsil etmektedir (Özkan & Gündüzalp, 2017).

Kendini Gerçekleştiren Kehanetler...

Kendini gerçekleştiren kehanetlerin bazıları sosyal normlar aracılığı ile oluşmaktadır ve günlük hayatta oldukça yaygın bir şekilde karşılaştığımız bir durumdur. “Hemşireler yardımseverdir.” “Çocuklar her söze karışmaz.” “Büyüklerin karşısında bacak bacak üstüne atılmaz.” (Madran, 2012) Kişinin vücut yapısı, cinsiyeti, ırkı, etnik kökeni, arkadaşları tarafından verilen isim, çekiciliği, lehçesi ve sosyoekonomik düzeyi beklenti oluşumunda etkili şeylerdir (Özkan & Gündüzalp, 2017).

Ön yargılar kendini gerçekleştiren kehanetlerin temel yapı taşlarıdır. Günlük hayattan somut bir örnek vermek için hayali bir A ve B kişisi düşünelim. A kişisinin B kişisi ile tanışmak için bir randevusu vardır. A kişisi aslında sosyal hayatta aktif, başarılı ve pozitif bir kişidir; ancak B ile ortak bir arkadaşları B'ye "A'nın iş yerinde birkaç kişiye karşı davranışlarını gördüm. Kendisi biraz kaba bir kişidir." der. B kişisi A kişisiyle buluştuğu zaman A'ya karşı olumsuz bir davranış takınır ve A da buna tepki olarak olduğundan soğuk davranışlar sergiler. Buluşmadan sonra B kişisi A ile ortak arkadaşının ne kadar haklı olduğunu düşünecektir. Yani normalde var olmayan bir durum, kişiler arasında geçen gerçekten bağımsız bir konuşma sayesinde var edilmiş olacaktır (Özkan & Gündüzalp, 2017).

Tüm Reklamları Kapat

Ya da kadınların iş hayatında yer alan, bazı işlere uygun görülmeleri ve görülmemeleri ile kadınların hemşirelik, sekreterlik gibi mesleklere yönelmeleri buna bir örnektir. Yine aynı şekilde kadınların iş yerlerinde belli bir yere kadar yükselebileceği ön yargısı kadınların daha az çabalamalarına neden olmakta, üst konumdaki erkeklerin ise başaramazlar düşüncesi ile başarılı kadınları üst konumlara getirmemesi sonucunda cam tavan durumu oluşmaktadır (Candan, Oktay & Kaya, 2017). Cam tavan, resmi bir engel olmaksızın kadınların, azınlıkların, engellilerin belli bir yerden sonra kariyerlerinde yükselememe durumudur (Weyer 2006, akt. Candan, Oktay & Kaya 2017).

Kendini gerçekleştiren kehanet
Kendini gerçekleştiren kehanet

Rosenthal ve Jacobson 1968’de “Sınıftaki Pygmalion” adlı bir deney yapmışlardır. Deneyde sınıftaki herkese IQ testi uygulanmış ve sınıf öğretmenlerine ilk 10 kişinin listesi verilmiştir. Ancak öğretmenlere bildirilen bu 10 kişi, gerçek sıralamadaki ilk 10 kişi değil, rastgele seçilmiş kişilerdir. Buna karşın öğretmenlerinin gözünde artık en zeki olanlardır. Sene sonunda tekrarlanan zekâ testinde bu 10 kişinin sonuçlarında belirgin şekilde diğerlerine oranla çok daha fazla ilerleme olduğu görülmüştür. Öğretmenin zeki olarak gördüğü öğrencilerine karşı davranışları, tutumları, beklentileri öğrenciye yansımıştır ve öğrenci de kendine inanmış ve yapmıştır (Çobanoğlu & Badavan, 2017; Özkan & Gündüzalp, 2017).

Bu etki doktor-hasta ilişkisinde de görülmektedir. Doktorun hastalığın seyrinin kötüye gittiğini belirtmesi hastanın daha da kötüleşmesine yol açmaktadır ya da bir ilacın etkisinin pozitif olduğunun belirtilmesi o ilacın etkinliğini artırmaktadır (Özkan & Gündüzalp, 2017).

Yapılan meta-analiz çalışmasına göre Golem etkisinin, Pygmalion etkisinden çok daha etkili olduğu görülmüştür. Yani kişilere karşı olumsuz beklentilere girmemiz karşı tarafı daha fazla etkisi altına almaktadır. Ve çıkan sonuçlarda hem Pygmalion hem de Golem etkilerinden erkeklerin, kadınlara oranla daha fazla etkilendiği ortaya çıkmıştır (Özkan & Gündüzalp, 2017).

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Kişiler bu beklenti etkisinin farkında olarak duygularını belli etmemeye çalışsalar da bu, başarısız bir girişimdir. Örneğin bir yöneticinin duygu ve düşüncelerini yansıtmamak için sessiz kalması veya soğuk davranması kişi tarafından olumsuz bir geri bildirim olarak algılanabilir (Özkan & Gündüzalp, 2017).

Pygmalion ve Golem etkileri çoğu araştırmada üstün beklentisinin astın davranışını olumlu ve olumsuz olarak etkilemesi ve yönlendirmesi olarak açıklansa da Wang (2000:3) etkiyi aşağıdan yukarıya doğru incelediğinde de aynı etkileri bulmuştur. Yani yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya ve eşitler arası hiyerarşilerde de bu etki görülmektedir (Balcı & Cengiz, 2018).

Bu beklentilerin oluşması ve sürmesine ön yargılar, kalıp yargılar, sosyal yargılar, ilk izlenimler, davranışlar vb. neden olmaktadır. Yapılan bir çalışmaya göre bu sebeplerden oluşan beklentiler, bir taraftan da bu sebepleri beslemektedir. Yani döngüyü sürdürmektedir. Rubovits ve Maehr (1973) çalışmasında yapılan deneyde siyahilerin beyazlara oranla daha başarısız olduğu kalıp yargısı ele alınmıştır. Bu çalışmada 66 öğretmenin 2 siyah ve 2 beyaz tenli olmak üzere 4’er öğrenciyi çalıştırmaları sağlanmıştır. Bu kalıp yargıya sahip olmayan öğretmenlerin öğrencilerinin başarı sonuçlarında ölçülebilir bir fark çıkmamıştır. Ancak bu kalıp yargıya sahip olan öğretmenlerin beyaz tenli öğrencilerle daha fazla ilgilendikleri, onlara karşı daha fazla olumlu beklentiye sahip oldukları, onlara daha fazla yardım ettikleri, siyah tenli öğrencilere karşı ise daha ilgisiz durdukları ortaya çıkmıştır ve beklentilerin doğrultusunda ölçülebilir bir fark ortaya çıkmıştır. Bu da akıllarındaki kalıp yargıları doğrulamıştır ve sürmesine yol açmıştır (Madran, 2012).

Balcı (2018) kendini gerçekleştiren kehaneti kültürümüze göre örneklerle şöyle açıklamıştır:

Bu kavramın kültürümüzde karşılığı olarak, “Ne ekerseniz, onu biçersiniz” “Ne verirseniz, onu alırsınız” “İyi düşün, iyi olsun” söyleyişlerini göstermek mümkündür. İlişkiler açısından bakıldığında ise kendini gerçekleştiren kehanetin halk söyleyişi karşılığının “bir insana kırk gün deli dersen, deli olur” olduğunu görüyoruz. Bireysel psikoloji karşılığının ise “aklıma gelen başıma geldi” söyleyişi olduğunu söylemek mümkündür. Hatta başa gelmesinden korkulan beklentiler veya kehanetler için halk arasında “şeytan kulağına kurşun” söyleyişi de kullanılmaktadır. (Balcı, 2018)

Kendimize, arkadaşlarımıza, üstlerimize, çalışanlarımıza ya da öğrencilerimize başaracaklarına inanarak yaklaşmalıyız. Sahip olduğumuz beklentileri düşük değil, yüksek ama onları "gerçeklikten uzaklaştırmadan" seçmeliyiz.

Theodore Roosevelt’in de dediği gibi, “Bir şeyi yapacağımıza gerçekten inandığımızda, aslında en önemli adımı atmış oluruz. İnandığımız zaman, daha da azimle hareket ederiz. Kendimize güvenir, umutsuzluğa kapılmayız.” Yani evet, inanmak başarmanın yarısıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Henry Ford da bu konuya çok güzel değinmiştir: “İster yapabileceğini düşün, ister yapamayacağını düşün... Her halükarda haklısın.

Belki de birçok şey bu kadar basittir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
172
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 38
  • Muhteşem! 19
  • Umut Verici! 12
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 10
  • Bilim Budur! 7
  • İnanılmaz 7
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Güldürdü 2
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/12/2024 13:17:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7944

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnfografik
Evcil Hayvanlar
Mars
Jüpiter
Mikoloji
Evrimsel Tarih
İspat
Popülasyon
Hastalık
Yılan
Komplo Teorisi
Gıda
Böcek Bilimi
Önyargı
Yeni Doğan
Samanyolu Galaksisi
Biyokimya
Google
Kuantum Mekaniği
Hasta
Ortak Ata
Mikrobiyota
Gen İfadesi
Goril
Boyut
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. N. Günaydın, et al. Pygmalion ve Golem Etkisi: Kişilere Yönelik Beklentilerimiz, Algılarımızı Nasıl Etkiliyor?. (28 Eylül 2019). Alındığı Tarih: 2 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7944
Günaydın, A. N., Ölez, Ş. (2019, September 28). Pygmalion ve Golem Etkisi: Kişilere Yönelik Beklentilerimiz, Algılarımızı Nasıl Etkiliyor?. Evrim Ağacı. Retrieved December 02, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7944
A. N. Günaydın, et al. “Pygmalion ve Golem Etkisi: Kişilere Yönelik Beklentilerimiz, Algılarımızı Nasıl Etkiliyor?.” Edited by Şule Ölez. Evrim Ağacı, 28 Sep. 2019, https://evrimagaci.org/s/7944.
Günaydın, Ayşe Nur. Ölez, Şule. “Pygmalion ve Golem Etkisi: Kişilere Yönelik Beklentilerimiz, Algılarımızı Nasıl Etkiliyor?.” Edited by Şule Ölez. Evrim Ağacı, September 28, 2019. https://evrimagaci.org/s/7944.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close