Propolis Nedir? Arıların Ürettiği Propolis, Kanser Tedavisinde Kullanılabilir mi?

Bal arılarının bitkilerin sap, tomurcuk veya yaprak gibi kısımlarından salgıladıkları çeşitli maddeleri toplayıp enzimlerle işlemesi sonucunda ürettikleri reçinemsi maddeye propolis denir. Ham propolis; su geçirmeyen, yapışkan, nem ve ısı yalıtımı sağlayan bir yapıya sahiptir. Bu madde ile arılar hem kovan yüzeyindeki çatlakların veya deliklerin onarımını yaparlar, hem de bakteri ve mantar enfeksiyonlarına karşı kovanın sterilizasyonunu sağlarlar. Aynı zamanda diğer böcek ve hayvanların kovana girişini engellemek için de kullanırlar.^{[1], [2]}

Çeşitli hastalıkların tedavisinde destek olarak kullanımı nedeniyle tüketimi son yıllarda popülerleşse de propolisin faydaları antik çağlardan beri bilinmektedir. Örneğin, Hipokrat ve İbn-i Sina'nın propolisi antiseptik ve antienflamatuar özellikleri nedeniyle yaraların ve ülserin tedavisinde kullandıkları bilinmektedir. Aynı zamanda Antik Yunan medeniyetleri tarafından da antibiyotik olarak kullanılmıştır.^[3]

Ham propolis, yeşilden koyu kahve rengine kadar her renkte bulunabilmektedir. Dokusu, renk tonu, içeriğindeki maddeler ve bu maddelerin oranları iklim türüne, propolisi üreten arı ırkına ve bitki çeşitliliğine göre değişkenlik göstermektedir. Genellikle yapısının %30'u mumdan, %50'si reçine ve bitki balsamından, %10'u esansiyel ve aromatik yağlardan, %5'i polen ve diğer bileşenlerden oluşmaktadır.^[4] Ham propolis, direkt olarak tüketildiğinde vücutta sindirilemeyen, dolayısıyla biyoyararlanımı oldukça düşük bir maddedir. Bu nedenle ham propolis, içinde barındırdığı polifenoller gibi bileşiklerin verimli eldesi için etanol gibi çözücülerde ekstrakte edildikten sonra tüketilmektedir.^[5]

Günümüze dek başta gaz kromatografisi (GC), yüksek performanslı sıvı kromatografisi (HPLC), ince tabaka kromatografisi ve kütle spektroskopisi (MS) gibi çeşitli ayırma teknikleri kullanılarak propolis içerisindeki 300'den fazla kimyasal bileşik tanımlanmış ve saflaştırılmıştır.^[6] Propolisin bilinen ana bileşenleri aromatik asitler, flavonoidler, fenolik bileşikler, triterpenoidler ve diterpenoid asitlerden oluşmaktadır.^[7]

Propolis, Kanser Tedavisine Destek Olabilir mi?

Propolisin antibakteriyel, antioksidan, antifungal, antiviral, antiprotozoal, antienflamatuar ve sitotoksik etki gibi pek çok özellliğe sahip olduğu daha önce çeşitli deneylerle kanıtlanmıştır. Ayrıca son zamanlarda ise immünomodülatör özelliği keşfedilmiştir.^[8]Peki antitümör özelliği için ne söyleniyor?

Günümüzde pek çok çalışma, etanol ile ekstrakte edilmiş propolis özütünün özellikle içerisindeki yüksek miktardaki flavonoidler ve fenolik bileşikler sayesinde güçlü bir antitümör etkiye sahip olduğunu göstermektedir. En etkili olduğu kanser hastalıklarının meme, kolon, pankreas, prostat, ağız ve mide kanserleri olduğu düşünülmektedir. Propolisin vücuttaki kanser hücrelerinin proliferasyonunu önlemede, kanser hücrelerinin iletişimlerini bloke etmede ve sağlıklı hücrelerin kanser hücrelerine dönüşmesini engelleme etkili olduğu çeşitli çalışmalarla keşfedilmiştir.^[8] Aşağıda, bunların bir kısmına yer vereceğiz.

Hem insandan hem de farelerden alınan çeşitli mide kanseri hücre hatları tipleri ile yapılan bir in vitro çalışmada, ardışık 30 gün boyunca her hücre hattı damıtılmış su veya Filipin iğnesiz arıları tarafından üretilmiş ve etanol ile ekstrakte edilmiş propolis ile rastgele inkübe edilmiştir. Deney sonucunda kullanılan propolis tipinin seçici olarak mide kanseri hücre hatlarının çoğalmasını engellediği görülmüştür. Propolis ile inkübe edilen adenokarsinoma hücrelerinde, damıtılmış su ile muamele edilmiş kanser hücrelerine oranla boyutlarında %30 küçülme görülmüştür. Ayrıca deneyde kullanılan ve insandan alınan bir mide kanseri hücre hattı tipi olan MKN-45 hücrelerinde propolis ile inkübe edildiklerinde herhangi bir tedavi görmemiş hücrelere oranla apoptoz oranı yaklaşık %35 artmıştır. Antitümör etkinin aynı zamanda propolisin inkübasyon saatine ve dozuna bağlı olduğu ve bunlarla beraber etkinin doğru orantılı bir şekilde arttığı da kaydedilmiştir.^[9]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Diğer bir çalışmada ise, insandan alınan melanoma hücre hatlarının Tayvan ham propolislerinden etil alkol ile ekstrakte edilen propolisler ile muamele edildiklerinde apoptoza ne derece teşvik edildikleri test edilmiştir. Deneyde melanoma hücreleri 6 saat boyunca 20 μg/ml’lik dozlarda çeşitli Tayvan propolisleri ile inkübe edilmiştir. 6 saat sonunda yapılan ölçümlerde kullanılan propolis türlerinin hepsinin belirli oranlarda sitotoksik etkiye sahip oldukları ve apoptozu farklı şiddetlerde indükledikleri gözlenmiştir. Özellikle hücre döngüsünün G2 fazından M fazına geçişte ciddi hücre kayıpları görülmüştür. Bazı propolis türleri kullanılan canlı kanser hücrelerinin yarısının apoptoz geçirmesine neden olurken, diğer bir propolis türü neredeyse tüm denek hücrelerde apoptozu başlatmıştır. Aynı zamanda deney sonucunda propolisin, serbest radikal temizleme aktivitesinin oldukça yüksek olduğunu göstermiştir.^[10]

Propolisin antitümör özelliği ile yapılan pek çok çalışmadan bir diğeri ise, erkek sıçanlara DNA hasarını ve kolon kanserini indüklemek için 2 hafta boyunca 1,2 dimetilhidrazin verilmiştir. Son DMH dozundan 4 saat sonra kan örnekleri alınarak anormal kript odaklarının miktarına bakılmıştır. Anormal kript odakları kolonda veya rektumda, kolorektal polip oluşumundan önceki kansere sebebiyet veren ve normal epitel hücrelerine kıyasla apoptoza daha dirençli olan anormal oluşumlardır. Akabinde hayvanlar 3 farklı gruba ayrılarak 3 hafta boyunca 10, 30 ve 90 mg/kg’lık farklı dozlarda propolis tedavisine maruz bırakılmıştır. 5. hafta sonunda alınan ve analizlenen kan örnekleri ile propolisin DNA hasarı üzerinde hiçbir etkisinin olmadığı fakat preneoplastik lezyonların büyümesini baskıladığı gözlemlenmiştir. Bu veriler bize propolisin karsinogenez başlangıcını önleyemediğini fakat hastalık sürecinde koruyucu etki yaptığını anlatmaktadır.^[11]

Sonuç

Sonuç olarak, düzenli propolis tüketiminin kanser hastalığını baskıladığı ve ilerlemesini yavaşlattığını kanıtlayan pek çok deney ve çalışma bulunmaktadır. Bunların genellenebilirlikleri daha fazla araştırılmalı ve klinik faydaları sağlamlaştırılırsa propolis, hekimler tarafından uygun görülen vakalarda kanser tedavisine dahil edilmelidir.