Pelikanlar ve Sıra Dışı Gagaları Hakkında Bilgiler

Bu yazımızda size, pelikanlar ile ilgili birkaç ilginç bilgi vermek istiyoruz:

Pelikanlar gerçekten büyük kuşlardır. Kanat açıklıkları 5 metreyi bulabilir ve yerden 3000 metre irtifada uçabilirler. Dünya üzerinde Antarktika haricindeki bütün kıtalarda yaşayabilen pelikanların, günümüzde 8 farklı türü bulunmaktadır. Bunların büyük bir kısmı ılık ve sıcak bölgelerde yaşar. Çoğu zaman kıyı kenarları ve haliçlerde görülürler.

Fotoğrafta da görebileceğiniz üzere, pelikanlar çoğu zaman balıklar ile beslenirler. Ancak iribaşları, deniz kabuklularını ve hatta kimi zaman kaplumbağaları bile avlayabilirler. Avını yakalayan bir pelikan, kafasını sallayarak ağzının kenarlarından suyun çıkmasını sağlar. Sonrasında avını yutar.

Pelikanlar, söz konusu avlanmak olduğunda son derece sosyal hayvanlardır. Gruplar halinde avlanırlar. Bu konuda oldukça zeki oldukları da söylenebilir. Örneğin derin sulardaki balıkları, kanatlarını hızla suya vurup korkutarak sığ sulara yönlendirirler ve burada avlarlar.

Alt gagaları, irili ufaklı birçok farklı hayvanı su gibi akışkan bir ortamda yakalayabilmek üzere özelleşmiştir. Üst gagaları ise, kaygan avların geri kaçmasını engelleyecek şekilde evrimleşmiştir. Gezegen üzerindeki bütün kuşlar arasında gagası en fazla hacme sahip olan kuş pelikandır. Ortalama büyüklükteki kovalardan 3 tanesine sığdırabileceğiniz kadar balığı tek seferde içerisinde barındırabilir.

Pelikanlar aynı zamanda en ağır kuşlardan birisidir de... Buna karşılık iskeletleri, vücut ağırlıklarının sadece %10'una denk gelir. Kemikleri içerisinde, göğüslerinde, boyunlarında, kanatlarında ve deri altlarında uçabilmelerine yardımcı olan hava kesecikleri vardır. Bu keseler aynı zamanda yüzme konusunda da yardımcı olmaktadır.

Pelikanların burun delikleri yoktur. Gagalarından nefes alıp verirler.

Kahverengi Pelikan

Cüneyt Özdaş

Her ne kadar bu pelikanla ilgili dikkat çeken ilk özellik sapsarı kafasıysa da, türün adı Kahverengi Pelikan (Pelecanus occidentalis) olarak geçmektedir. İkinci dikkat çeken özellik, devasa gagasıdır ki vücut oranlarına göre en iri gagalı pelikanlardan birisidir. Kahverengi Pelikanlar, su yüzeylerini tarayarak uçarlar ve avları üzerine hızla dalarak dev gagalarıyla yakalarlar. 

Kahverengi Pelikanlar, aynı zamanda evrimsel biyoloji ve ekolojinin ortak çabasının müthiş zaferlerinden birisidir. 1960-1970'lerde DDT isimli böcek ilacının kullanımı, doğayı sadece küresel bir felaketin eşiğine getirmemiştir, aynı zamanda bu pelikanların yumurtalarının kabuklarının müthiş derecede incelmesine neden olmuştur. Bu nedenle yumurtaları çok daha kolay kırılmaya başlamıştır. Öyle ki, kuluçkaya yatan annenin ağırlığıyla bile yumurta kırılabilmektedir. Bu sebeple, yavruların neredeyse tamamı daha doğmadan ölmeye başlamıştır. Bu, Kahverengi Pelikan popülasyonunda kritik bir darboğaz yaratmıştır.

Sonradan, DDT'nin kullanımdan kalkmasıyla birlikte, biyologlar bu hayvanları kurtarmak amacıyla onları koruma altına almışlardır. Genleri detaylıca incelenen bireyler, özellikle birbirleriyle çiftleştirilerek çeşitliliğin artması hedeflenmiştir. Uzun çabalar sonunda, "neredeyse tamamen yok olmuş" statüsündeki kahverengi pelikanlar, "neredeyse hiç tehdit altında değil" statüsüne kadar kurtarılabilmiştir. Bu hayvanların sayısı halen artıştadır ve yok oluşun eşiğinden kurtulmuşlardır.

En yakın akrabaları, Peru Pelikanlarıdır. Bu iki pelikan türü, ortak atalarından coğrafi izolasyon dolayısıyla ayrılmıştır. Peru Pelikanları, bu türleşmeden sonra biraz daha iri hale gelmişlerdir. Bu iki pelikan türü, avlanmak için dalış yapan tek pelikan türleridir. Av üzerine dalma sırasında bu pelikanlar vücutlarını ve kafalarını sağa doğru eğerler. Bunun, yutak ve nefes borusunu koruma amaçlı bir davranış olduğu düşünülmektedir.

Bilinen en yaşlı Kahverengi Pelikan, 43 yaşındadır.