Otostopçu Tardigradlar, Salyangozları Taşıt Olarak Kullanıyor!

Su filmi içerisinde hareket eden mikrometrik boyutlardaki tardigradlar, ekstrem koşullara karşı sahip olduğu direnç yeteneği sayesinde popüler bilim dünyasının maskotu haline gelmiştir. Evrim Ağacı'nda sıklıkla yer verdiğimiz tardigradların birbirinden farklı özelliklerine ve bu özelliklerine dayanan deneylere, şimdi bir yenisi daha eklendi.

Bir su damlası içerisinde dâhi diğer pek çok mikrometrik canlıdan çok daha yavaş hareket eden tardigradların, aynı habitatı paylaştıkları ve kendilerinden muazzam miktarda büyük olan salyangozlara tıpkı bir otostopçu gibi binip, kendi başlarına gidebileceklerinden çok daha hızlı hareket ettikleri ortaya çıktı.

Tardigradlar ve Dağılım

Tardigradlar, sahip oldukları mikrometrik ayaklar nedeniyle bulundukları habitattan başka bir habitata geçmekte oldukça zorlanırlar. Bu nedenle mikrodağılım gösteren bu canlıların bir yerden başka bir yere taşınması genellikle su veya rüzgar sayesinde olmaktadır. Bir başka taşınma şeklinin ise hayvanlar tarafından istemsiz bir şekilde gerçekleştirilmesidir.

National Geographic

Özellikle Antarktika'da yer alan tardigrad faunasının Güney Amerika'nın kıyılarında yaşayan kuşların ayaklarına ya da tüylerine karışan karayosunlarının oluşturduğu düşünülmekteydi. Bu düşüncenin test edilmesi adına Antarktika'da yer alan tardigrad örnekleri toplantı ve elde edilen genetik materyal sonucunda mevcut türlerin %53 oranında Antarktika'ya endemik olduğu keşfedildi. Bu nedenle nispeten her ne kadar taşınma ihtimali hala bulunsa da görünen o ki Antarktika'daki tardigradların geçmişi çok daha eskiye dayanmaktadır.

Tardigradlar beslenmek, hareket etmek, çiftleşmek gibi birçok yaşamsal faaliyeti gerçekleştirebilmek adına su filmine ihtiyaç duyarlar. Bu durum sucul tardigradlar için sorun yaratmasa da karasal habitatlara adapte olmuş tardigradlar için büyük bir problemdir. Öyle ki çok muhtemelen evrimsel süreç içerisinde ikincil sucul ve/veya karasal tardigradların sahip olduğu anhidrobiyosis formunun olası su kaybı durumuna adapte olmak adına kazanıldığı söylenebilir. Bu nedenle tardigradlar olabildiğince nemli habitatlarda bulunmaktadır. Ancak bu alanda tek başlarına değillerdir.

Aynı Habitatı Paylaşanlar

Salyangozlar tıpkı tardigradlar gibi olabildiğince nemli habitatları tercih eden omurgasız canlılardır. Böylesine nemli alanları seçmelerinin sebebi hem besinlerinin bu tür alanlarda bulunma olasılığının yüksek olması hem de suyun sürtünme kuvvetini azaltmasından ötürü kuru zemine göre çok daha rahat ve hızlı hareket edebilmeleridir. Böylesine benzer habitat istekleri tardigradlar ile salyangozları sık sık karşı karşıya getirmektedir. Sıklıkla yan yana yaşasalar da bu iki canlının birbirleri ile olan etkileşimlerine dair çok az miktarda literatür bilgisi bulunmaktaydı. Öyle ki neredeyse yok denecek kadar az olduğu ve bu nedenle henüz keşfedilmemiş bir birliktelik olduğunun altı çizildi. Araştırmacılar da hem literatürdeki bu eksikliği kapatmak hem de ikisi arasındaki etkileşimi deneyimlemek adına gözlemsel bir deney tasarladılar.

Nature

Deney, eski bir bilgiye dayanıyordu: Bu bilgi, karayosunlarında beslenen salyangozların beslenirken istemsiz bir şekilde tardigradları da yiyerek vücutlarının içerisine aldığını söylüyordu. Salyangozların midelerinde ve bağırsaklarında bir tura çıkan tardigradlara hem bir şey olmuyor hem de çok fazla enerji harcamadan bulunduklar alandan çok daha uzak başka bir alana geçebilmeyi başarabiliyorlardı. Bir anlamda tardigradlar, salyangozları bir taşıt gibi kullanmaktaydılar.

Otostopçu Tardigradlar

Araştırmacılar, yukarı bahsi geçirilen "otostopçu tardigrad" hipotezini doğrulayabilmek adına doğadan Cepaea nemoralis türüne ait salyangozlar ve Milnesium inceptum türüne ait tardigradlar topladılar. Seçilen her iki tür de Batı Avrupada benzer habitatları paylaştığından, birbirleriyle sıkça karşılaşan türlerdi ve seçilen Cepaea nemoralis salyangozu tardigradları taşıyabilmek adına 22 milimetrelik bir kabuk genişliği vardı.

Seçilen tardigrad türleri hem sadece suyun bulunduğu bir ortama hem de yosun parçalarının yer aldığı ortamlara yerleştirildiler. Daha sonrasında bu alanlara salyangozlar salınıp kaç tardigradı "taşıdıkları" öğrenilmeye çalışıldı. İlk sonuçlar doğrultusunda salyangozların sulu ortamdan 38 tardigrad, yosun ortamından ise 12 tardigrad topladığı tespit edildi.

Yapışkan Son

Normal koşullarda salyangozların iç organlarından geçen tardigradlar, birçok enzim aktivitesinden kurtulup anüsünden dışarı çıkmayı başarsalar bile, salyangozların geride bıraktığı yapışkan mukoza tabakasından kurtulmayı başaramazlar. Birçoğu, salyangoz mukozasının anlık olarak kurumasından dolayı henüz korunaklı halleri olan tun formuna giremeden ölürler.

Live Science

Deneylerdeki tardigradlar ise mukoza tabakasında kaldıktan sonra toplandılar ve 24-36 saat sonra suda bekletildikten sonra tekrar canlanmayı başardılar. Kontrol grubu olarak seçilen bireylerin ise beklendiği üzere %98'i hayatta kalmayı başardı.

Sonuç

Tardigradlar, aynı habitatı paylaştıkları canlıları kullanarak bulundukları alandan başka bir alana geçebilmeyi başarabilmektedirler. Araştırmalara göre bu yer değiştirme sadece birkaç santimetre dahi olsa bile bir tardigrad için oldukça önem arz eder; çünkü farklı popülasyon arasındaki gen alışverişine ev sahipliği yapabilecek ortamları oluşturur.

Her ne kadar kutup buzullarında meydana gelen fırtınalar sayesinde 1.000 kilometreye varan taşınmaların mümkün olacağı yazılsa da ağırlıklı olarak tardigradların başka canlılar tarafından yine benzer habitatlara bırakılması çok daha olası görülmektedir. Taşınma olayının tardigrad yumurtaları için de geçerli olup olmayacağı bir sonraki araştırma konusu olacağa benziyor.