Balina Düşüşü Nedir? Balina Cesetleri Yeni Ekosistemler Oluşturabilir mi?

Balina düşüşü (İng: "whale fall"), aslında adından da anlaşılacağı üzere, bir balinanın ölmesi sonrası leşinin okyanus tabanına batmasıyla başlayan büyüleyici bir doğa olayıdır. Bu, böylesine görkemli bir canlı için üzücü bir son gibi görünse de balina düşüşü aslında çeşitli derin deniz canlıları için zengin ve benzersiz bir ekosistem sağlar. Bir balinanın leşi, leşçillerden avcılara tüm bir ekosistemi onlarca yıl boyunca besleyebilir. Bu yazıda, balina düşüşünün okyanus tabanının biyolojik çeşitliliğini şekillendirmede oynadığı rolü keşfedeceğiz.

Balina Düşüşünün Yarattığı Ekosistem

Derin okyanus, orada hayatta kalmaya çalışan organizmalar için epey zorlu bir yaşam alanıdır. Güneş ışığının yokluğu, besin kaynaklarının azlığı ve yüksek basınç bu zorluklardan sadece birkaçıdır. Ancak bu derinliklerde yaşayan birçok canlı, bu aşırı koşullarla başa çıkmak için çeşitli adaptasyonlar geliştirmiştir. Bu adaptasyonların yanı sıra, bazı doğa olayları da bu canlıların yaşaması için gerekli ortamı sağlayabilir.

Örneğin derin deniz ekosistemi, besinlerinin neredeyse tamamını yüzey sularından inen döküntülerden alır. Besin zincirleri; ölü plankton, ölen organizmaların kabukları ve dışkıyı içeren ve deniz karı (İng: "marine snow") olarak bilinen organik parçacıkların ve atık malzemenin kademeli olarak derinlere çökmesiyle sürdürülür. Bu maddeler her ne kadar az miktarda olsa da muazzam basınç etkisi gibi olağandışı şartlardaki ekosistemi sürdürmek için yeterlidir. Bununla birlikte; bu besin açısından kıt ortam nadiren çok büyük bir besin kaynağıyla karşılaşır.

Balina düşmeleri, bir balinanın leşi okyanus tabanına battığında meydana gelir ve besin açısından zengin kalıntılarla ziyafet çekmek üzere geniş bir organizma kitlesini üzerine çeker. Balina düşüşünün yarattığı ekosistemler, ilk olarak 1988'de Hawaii Üniversitesi'nde Craig Smith liderliğindeki bir araştırma ekibi tarafından incelenmiştir.^{[1], [2], [3]}

Bilim insanları, ortalama 40 tonluk bir balina cesedinin tortulaşmasının 50 metrekarelik bir alana deniz karı olarak düşen iki bin yıllık normal arka plan karbonuna eşdeğer olabileceğini tahmin etmektedirler.

SIMoN

Bir balina leşi dibe battığında, vücudu değerli bir besin kaynağı haline gelir ve okyanus tabanının besin yönünden fakir bir bölgesinde aniden bir organik madde kaynağı oluşturur. Onlarca yıl boyunca çürüyen beden, çeşitli deniz organizmaları için yaşam alanı sağlayan çeşitli aşamalardan geçer.

Balina Düşüşünün Evreleri

Bilim insanları, bir balina düşüşü ekosisteminin, tipik olarak dört farklı ardışık ekolojik aşamadan geçtiğini gözlemlemişlerdir.

İlk aşama, balinanın leşi okyanus tabanına yerleştikten hemen sonra başlar. Çürüyen etin kokusu birkaç saat içinde hagfish, sıçan balığı ve köpekbalıkları da dahil olmak üzere çeşitli leş yiyicileri kendine çekecektir.^[5] Bu canlılar, çok gelişmiş koku alma duyularını kullanarak balina leşinin yerini uzaktan tespit edeler ve yumuşak dokuyla beslenmek için hızla balina leşine ulaşırlar. Yağ ve kasları sıyırıp kemiğe kadar tüketmeye başlarlar. Bu süreçte, aynı zamanda cesedin parçalanmasına ve besinlerin etrafa yayılmasına yardımcı olarak, ekosistemin gelişiminin sonraki aşamaları için ortam hazırlarlar.^[4] Zamanla, balina cesedi çıplak bir iskelete indirgenir ve ilk aşama yerini bir sonraki aşamaya bırakır. Birinci aşama birkaç ay içerisinde tamamlanır. Ancak besinlerden bu kadar yoksun bir ekosistemde, bu kadar büyük bir şey derinlere düştüğünde hiçbir parçası boşa gitmez.

National Ocean Service

İkinci aşamada, nihayet büyük boyutlardaki leşçillerin işi bittiğinde, sıra daha küçük organizmalara gelir. Organik parçalar, civardaki tortuyu zenginleştirir. Bu süre zarfında solucanlar, kabuklular ve yumuşakçalar gibi çeşitli canlılar; kalan balina parçaları ile beslenirler.

Sülfofillik aşama olarak bilinen üçüncü aşama ise, bir balina düşüş ekosistemindeki en uzun aşamadır. 10 ila 50 yıl veya daha fazla sürebilir. Bu aşamada balinanın sadece iskeleti kalmıştır ve bakteriler kemiklerde hapsolmuş yağları parçalamaya başlar. Bu süreçte, mikropların bu ortamda gelişmesini sağlayan hidrojen sülfit üretilir. Üretilen madde, sekiz fit mesafeye kadar çevredeki tortuya salınır ve kemik yüzeylerini kolonize etmeye başlayan zengin bir bakteri, midye, istiridye ve solucan karışımı meydana getirir.^[6]

Monterey Bay Aquarium

Bunlara ek olarak, kalın bakteri örtüleri hızla balina kemiklerinin yüzeyini kaplayarak yeni bir besin ağının temelini oluşturur. Bu da ayrışma sonucu üretilen bol miktarda enerjiyle beslenen süngerlerin gelişmesine izin verir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bilim insanları; ekosisteminin son aşamasında balinanın vücudundaki tüm yağ tüketildikten sonra bile kemikler gibi mineral kalıntılarının plankton gibi yiyeceklerini sudan filtreleyerek elde eden canlılar tarafından değerlendirildiğini keşfetmişlerdir.

Sonuç

Bu balina cesetlerinin etrafında gelişen ardışık topluluklar, balina düşüşü olaylarının derin deniz ekosistemi için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Balinaların muazzam biyokütlesi ve özellikle yüksek besin içeriği; leşlerin, enerji açısından fakir derin okyanuslarda bulunamayacak çeşitli ve karmaşık ekosistemler yaratmasına olanak tanır. Balina düşmeleri sadece derinlerde yaşayan canlılar için değil, aynı zamanda bilimsel anlamda da bir hayli öneme sahiptir, çünkü bu leşlerin çevresinde birçok yeni tür gözlemlenmektedir. Bu türler arasında birçok halkalı solucan türü bulunmaktadır.