Modern Evrim Çalışmalarında Bir Yıldız: Avrupa Evrimsel Biyoloji Derneği (ESEB) Nedir?

Avrupa Evrimsel Biyoloji Derneği (European Society of Evolutionary Biology – ESEB), İsviçre Basel’de 1987 yılında, 450 evrimsel biyoloğun katılımıyla kurulan, alanın en büyük derneklerinden biridir.

Dernek tarafından her iki yılda bir düzenlenen Avrupa Evrimsel Biyoloji Kongresinin 16.'sı bu yıl 20-25 Ağustos tarihleri arasında, Hollanda’nın Groningen şehrinde gerçekleşti. Kongre evrimsel biyoloji alanında yapılan en büyük bilimsel toplantılardan biri olarak bu yılda yüksek katılım oranıyla hiç şaşırtmadı.

Tüm hafta süren kongreye yaklaşık 1700 evrimsel biyolog katıldı. Kongre boyunca 35 ana sempozyum çerçevesinde, 440 sözlü sunum ve 930 poster sunumuyla evrimsel biyolojinin hemen her dalından seçilmiş çalışmalar yer aldı. Kongrenin büyüklüğü ve aslında yalnızca yaklaşık 35 ülkeden katılımcı ile gerçekleşmiş olması, evrimsel biyolojinin ne kadar yoğun çalışılan ve geniş bir akademik kitleyi barındıran bir bilim dalı olduğunu bir kere daha vurgulayan nitelikteydi.

Kongre boyunca evrimsel biyolojinin hemen her alanından yüzlerce bilimsel çalışma konuşuldu, tartışıldı ve hafızalara yerleşti. Örneğin bu yıl evrimsel biyolojinin tıp alanındaki uygulamaları ve tıp alanının ilerlemesindeki önemli katkısı üzerinde duruldu. Tedavilere yanıt olarak parazitlerin evrimi, bulaşıcı hastalıkların evrimi, evrimsel biyoloji ve tıp alanında ağ tabanlı yaklaşımlar, bağışıklık çeşitliliğinin evrimi, yaşlanmanın evrimsel biyolojisi gibi pek çok konuda sempozyumlar düzenlendi. Alanın en önemli bilim insanlarından olan, Yale Üniversitesi’nden biyolog Prof. Stephen Stearns’in evrimsel bakış açısının tıbbi araştırmaları ve uygulamaları geliştirmek için bilimsel bir zorunluluk halini almasını vurgulayan bir konuşması da yer aldı.

Tıp dışında, evrim alanında son yıllarda yapılan, kısa veya uzun dönemli bilimsel çalışmaların genel derlemeleri sunuldu. Kongrede ele alınan diğer konulardan bazıları;

• Sosyal çevrede uyum başarısı ve evrim
• Kavramanın ve iletişimin evrimi
• Çevresel etkenlerin eşeysel seçilime etkisi
• Modern kantitatif genetik ve deneysel evrim
• Adaptasyon genomiği
• Rekombinasyon ve gen ekspresyonunun evrimi
• Epigenetik
• Parazit ve konakçı birlikte evrimi
• Hızlı evrimleşme
• Global iklim değişikliği sonucu adaptasyonlar
• Mikro ve makro evrim
• Filogenetikte genomik devri
• Kentsel evrim
• Evrimsel biyolojinin tarım ve endüstrideki uygulamaları

Kongrenin açılış konuşmacıları olarak önemli bilim insanları davetliydi. İngiltere, Londra Üniversitesi ve Almanya, Max Planck Enstitüsü üyesi Prof. Linda Partridge sağlıklı yaşlanma ve evrimsel biyoloji başlıklı konuşmasında, temel besinlerin ve genlerin birlikte yaşlanmayı nasıl etkilediğini anlattı. Yine Almanya Max Planck Enstitüsü’nden Prof. Svante Pääbo genomumuzdaki Neandertal izlerini ve olası Neandertal ve Homo sapiens karşılaşmalarını yeni bulgularla açıkladı. İsviçre, Zürih Üniversitesi’nden Prof. Andreas Wagner rekombinasyonun evrimsel açıdan önemini ve İngiltere, Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Chris Jiggins ise muhteşem kelebeklerin evrimini anlattı.

Dernek başkanlığını İsviçre, Lozan Üniversitesi’nden Prof. Laurent Keller’den devralan İngiltere, Exeter Üniversitesi üyesi Prof. Nina Wedell başkanlık konuşmasında özellikle evrimin toplumdan ne kadar uzak kaldığı sorununa dikkat çekti. Türkiye ve Sırbistan’da evrim öğretiminin engellenmiş olmasını da konuşmasında örnek olarak gösteren Wedell, evrimsel biyologlar olarak yaptığımız işin ne denli sofistike olduğunu ve geldiği noktanın oldukça tatmin edici olduğunu, fakat topluma evrimi anlatmak ve öğretmek adına çok geride olduğumuzu vurguladı.

Evrimsel biyolojinin son yıllarda geldiği nokta, bu alanda giderek daha çok soruya ve anahtar bilgilere ulaşmamızı sağlıyor ama evrimsel biyolojinin her eve ulaşabilmesi, bilimsel metotların ve bilimsel düşünme yeteneğinin insanlara ulaştığı anlamına gelmiyor ne yazık ki. Aksine, pek çok kesimden bireyin evrim hakkında hiçbir fikri olmaması büyük bir sorun. Bu bağlamda, Avrupa ülkelerinde toplum içinde evrimi anlama seviyesinin araştırıldığı yeni bir çalışmada, pek çok ülkede evrimi bilen ve kavrayan birey oranının beklenenden çok düşük olması, dünyanın her yerinde evrim eğitiminin desteklenmesi gerektiğini vurgulayan nitelikte. Yeni bir platform olan EvoKE (Evolutionary Knowledge for Everyone - Herkes için evrimsel bilgi), evrimi öğretme yöntemlerini geliştirmek adına medya kuruluşları, bilim insanları, gazeteciler, sanatçılar ve öğretmenleri bir araya getiren yeni bir yapılanma vaat ediyor. EvoKE'nin yaptığı araştırmaya göre çok az Avrupa ülkesinde evrimin yüzde seksenden fazla oranda kabul edilmiş olduğu görülüyor.

Böylesi bir faaliyette tabii çocuklarda unutulmadı. Bilim insanlarının çocuklarını da beraberlerinde getirebildikleri kongrede tüm hafta boyunca her yaştan çocuk deneyler ve oyunlarla hem evrimi öğrenip hem de çok eğlendiler.

Derneğin alanın diğer dernekleri, Amerikan Natüralist Derneği (ASN), Evrim Araştırmaları Derneği (SSE) ve Sistematik Biyologlar Derneği (SSB) ile birlikte her altı yılda bir düzenlendiği 2. Ortak Evrimsel Biyoloji Kongresi, 19-22 Ağustos 2018 tarihleri arasında Fransa'nın Montpellier kentinde gerçekleşecek. Bu tür kongrelere katılımcı olmanız için herhangi bir üniversitenin üyesi olmak zorunluluğu yok, ilgilenen herkes başvurup katılma ve çalışmaları takip etme fırsatı bulabilir.