Balina Evrimine Dair Yeni Tür Tanımlandı!

Balina ve yunusların (Cetacea) evrimi, günümüzde en net olarak bilinen evrimsel süreçlerden birisidir. Elimizde bolca bulunan fosil sayesinde zaten aydınlatılmış durumda.

Ancak yaşayan bütün türleri bulmak elbette mümkün değil. Kapsamlı genetik ve morfolojik çalışmalar ve grubun günümüzde yaşayan temsilcilerinin yaygın olarak bulunuyor olması, evrimsel tarihi net bir şekilde ortaya koyabilmemizi sağlamaktadır. Bu durum, sesli harfleri kaldırılan bir cümleyi okurken, sesli harfler olmasa bile cümleyi anlamamıza benzer.

Dahası, günümüz balinaların uyluk (femur) kemikleri, hiçbir işe yaramamasına ve omurgaya bağlı olmamasına rağmen halen vücutlarında bulunmaktadır. Bu körelmiş uyluk kalıntıları, evrimin tartışmaya yer bırakmayan en net kanıtlarından birisidir.

Ancak balinaların evrimine dair bildiklerimiz bununla sınırlı değildir. Ağız ve burun yapılarının bile evrimini harika bir şekilde görebiliyoruz. Ağız yapılarını incelediğimiz yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Cell

2011 yılında Fransa, İtalya, Peru ve Hollanda'dan gelen bilim insanı ekibi, Peru'da birkaç fosil örneği çıkarmıştı. Bu kemikler arasında kafatası arkası (postkraniyal), çene kemiği (mandibula), kaudal omur (vertebra), ön ve arka uzuvlar vardı.

Sonra 4 Nisan 2019'da Cell'de yayımlanan makalede fosillerin tanımlandığı anlaşıldı ve tanımlanan bu türe Peregocetus pacificus adı verildi. Kelime anlamı olarak "Pasifik'e ulaşan gezgin balina" demektir. Çünkü bu örneği farklı kılan, Pasifik ve Güney Yarımküre'de bulunmuş en bütün ilkin balina fosili olması. Zira balinaların Güney Asya'dan evrimleştiği ve oradan yayıldıkları düşülünülüyor. Yoksa yaklaşık 50 milyon yıl önce Eosen'de yaşamış karasal Indohyus cinsi, ardından birkaç milyon yıl sonra sucul hayata biraz daha uyum sağlayan Pakicetus gibi cinsler, daha sonra kısa ve perdeli bacakları ile ağırlıklı olarak suda yaşayan Ambulocetus cinsi gibi fosiller zaten biliniyordu. İleriki dönemlerde ise Kutchicetus, Remingtonocetus ve Rodhocetus gibi cinsler biliniyor.

Dolayısıyla bu fosil, balinaların karadan suya geçişini göstermedi. Asya'dan nasıl ve ne zaman Amerika kıtasına ulaştıklarını aydınlattı! Yoksa yaklaşık 50 milyon yıl önce ufak quadropedal (dört ayaklı) bir çift toynaklı (Artiodactyla) üyesinden evrimleştikleri zaten biliniyordu. Fakat bu fosil sayesinde 10 milyon yıldan kısa bir sürede Yeni Dünya'da yayılmaya başladıkları anlaşıldı. Zaten Eosen zamanında Atlantik Okyanusu günümüzdekinden biraz daha dardı.

Cell

Uzun çene kemiği (mandibula) ve sivri dişlerinin morfolojik özelliklerinin anlaşıldığı üzere ağırlıklı olarak balıklar ve kabuklular ile beslendikleri görülüyor. Kaudal omuru da oldukça önemli bir örnek. Çünkü omurun arka taraflarındaki processus transversus isimli enine uzantının tıpkı kunduzlar ve su samurları gibi çatallı ve önden arkaya doğru (anteroposterior) genişlemiş olduğu görüldü. Yani kuvvetli kuyruk kasları ve ligamentleri vardı. Buradan da günümüz kunduzlar ve su samurları gibi yüzerken ağırlıklı olarak kuyruklarını kullandıklarını anlayabiliyoruz.

Önceden Pakistan ve Hindistan'da bulunan atalarına benzer olarak, parmakları arasında perdeler bulunuyor ve parmak uçlarında toynak benzeri tümsekler var. Bu yüzden günümüz kunduzlardan çok daha başarılı bir şekilde karada yürüyebiliyorlardı. Zaten uyluk (femur) kemiğinin leğen (pelvis) kemiğindeki sıkı girişi ve uyluktaki geniş yuvarlak (round) ligament izi bunu destekliyor. Dolayısıyla evrimin "basitten gelişmişe" doğru lineer bir yol olmadığını hatırlatmakta tekrar fayda var. Kunduzların da, ilkin balinaların da bulundukları coğrafya ile şekillendiği unutulmamalıdır. Dolayısıyla biri diğerinden "üstün" veya "gelişmiş" değildir. Zaten bu yüzden "ilkel" değil de "ilkin" terimini kullanıyoruz.