Onlara katil balina dünyasının kahinleri diyebilirsiniz. Menopoz dönemini atlatmış dişi katil balinalar, birikmiş tecrübelerini ve bilgeliklerini, özellikle durum kötüye gittiği zamanlarda, sürünün besin arayışına ve hayatta kalmalarına öncülük etmek için kullanıyor.
Birleşik Krallık’taki, Exeter Üniversitesi’nden Darren Croft, yapatıkları çalışmanın, menopoz sonrası dişi katil balinaların, önemli bilgilerin saklandığı bir depo olarak hareket ettiğini ilk defa gösterdiğini, bu durumun hayatta kalmayı sağlayacak önemli bilgilerin korunmasında çok önemli olduğunu dile getiriyor.
Bu sonuçlar, erkek balinalar, 50 yaşlarına kadar yaşarken dişi balinaların 40 yaşından sonra üreyememelerine rağmen neden yaklaşık 90 yıl yaşadıklarının da daha iyi anlaşılması için bir adım olarak görülüyor. Menopoz sonrası üreyememeye rağmen uzun yaşadığı bilinen diğer iki canlı türü ise insan ve kısa yüzgeçli pilot balinalardır.
Somon Avı
Croft ve meslektaşları, katil balina sürüsünün 750 saatlik kaydedilmiş vidyolarını izlediler. British Columbia ve Washington’un Pasifik açıklarında 1976’dan veri 100’ün üzerinde birey olarak tanınabilir katil balina filme alındı.
Araştırıcılar, menopoz sonrası dişilerin, sürüye menopoz öncesi dişilere ve yetişkin erkeklere göre %32 ila %57 arası daha fazla liderlik ettiğini gördüler.
Croft, “Göçmen alabalık ve ya somon avlayan biri, size zamanlamanın çok kritik olduğunu söyleyecektir, menopoz sonrası dişi katil balinalar büyük ihtimalle ne zaman ve nereye bakacaklarını biliyorlar, bu da olasılıkla birikmiş tecrübeleriyle ilgilidir.” demekte.
Aynı araştırıcıların daha önceki çalışmasında, erkek katil balinaların hayatta kalma konusunda annelerine bağımlı olduklarını gösterdi. Anneleri ölen erkeklerin bir yıl içerisinde, anneleri yaşayanlara göre 14 kat daha faza ölüm riskleri olduğu görülmüştür. Anneleri ölen kızların ise, ölmeyenlere göre ölüm riski 5,4 kat olarak görülmektedir.
Bilge Dişiler
Croft, bu durumun sürünün genç üyelerinin hayatta kalabilmesi için, anne katil balinaların hayatta kalmalarının, bilgeliklerinin ve neyin nasıl yapılacağını bilmelerinin hayati önem taşıdığını gösterdiğini düşünmektedir. Ayrıca erkeklerin, dişi yavrulara göre annelerini %29 oranda daha yakından takip etmelerinin nedenini de açıkladığını düşünmektedir.
Croft, üreyemedikleri halde hayatta kalıp ailelerinin hayatta kalmalarını sağlamalarının evrimsel olarak mantıklı olduğunu ve avcı-toplayıcı insan aile yapısına benzerliğini vurgulamaktadır.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Çoğu iyi bilinen hayvan türünce, erkekler hızlıca ailelerini terkeder ve bağımsız hareket ederler. Erkek ve dişi katil balinalar ise tam tersine hayatları boyunca aileleriyle kalır, sadece üremek için ara sıra sürü değiştirirler. Sonuç olarak, eğer bir dişi katil balina, sadece ilk üç dört on yılda üreyebilmesine rağmen onlarca yıl yaşarsa, sürü kendi torunlarıyla dolu olacaktır. Sürünün yaşayabilmesine yardımcı olmak, kendi genetik mirasını korumak anlamına gelecektir.
Bu bulgular, avcı-toplayıcı topluluklarda menopozu atlatmış yaşlı kadınların yemek bulma benzeri hayatta kalma ipuçlarını ve bilgeliklerini paylaşması anlamına gelen “büyükanne hipotezi”ni destekler nitelikte görülmektedir.
“Ana kuzuları”
University of College London’dan Ruth Mace, “Erkek katil balinalar, kendi güvenlikleri ve yiyecekleri konusunda “ana kuzusu” gibi görünmektedir.” demektedir. Açıklanmamış bir kaç konunun olduğunu vurgulayan Mace, “Erkekler neden balık avlamak veya diğer aile bireyleri için önemli olan konularda bilgi sahibi olamıyor? Erken öldükleri için mi öğrenmeleri engelleniyor, evrimsel olarak yaşamalarının bir avantaj sağlamaması nedeniyle mi erken ölüyorlar?” sorularını sormaktadır.
Ayrıca Mace, insan ve katil balinaların menopozlarının evrimsel temeline bakıldığında özdeş olmalarının olası olmadığını söylemektedir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Çeviri Kaynağı: New Scientist | Arşiv Bağlantısı
- Andy Coghlan. Post-Menopausal Orcas’ Wisdom Helps Family Survive. (5 Mart 2015). Alındığı Tarih: 18 Haziran 2018. Alındığı Yer: New Scientist | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/05/2025 12:18:45 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7130
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in New Scientist. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.
