Marie Antoinette Sendromu: Saç Rengi, Strese veya Travmaya Bağlı Olarak Bir Gecede Beyazlaşabilir mi?

İddia

1793 yılında tahtından indirilen Marie Antoinette, giyotine gideceğini bildiği için müthiş düzeyde strese maruz kalmış ve saçları 1 gecede bembeyaz olmuştur.

2. İddia

Aşırı stres altında kalan veya travmatik olaylar yaşayan insanların saçları sadece bir gecede beyaz veya gri renge dönüşebilmektedir.

Gerçek mi?

Gerçek

İddianın Kökeni

Journal of the Royal Society of Medicine dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre bu iddianın kökeni Yahudiler'in kanun kitabı olan Talmud'a, yani 83 yılına dayanmaktadır. Ancak daha yakın tarihteki en meşhur vaka, Marie Antoinette'in giyotine gideceğini öğrenmesi sonrasında saçlarının beyazlamasıdır. Ne var ki o vakada gerçekten de beyazlamanın nedeninin stres ve travma olduğu kesin değildir; çünkü hapishane şartlarında kendisine saç boyası verilmemiş ve dolayısıyla saçları gerçek gri rengine dönmüş olabilir. Ancak yapılan güncel araştırmalar, sebebi tam olarak bilinmese de bazı insanlarda saçın çok hızlı (hatta 1-2 günde) beyazlaşabileceğini göstermektedir. Buna bağlı olarak, eskiden bir mit olarak görülen bu olay, giderek gerçekçilik kazanmaktadır.

Wikimedia

Bilgiler

Saçların renginin yaşlılığa bağlı olarak neden değiştiğini, beyaz saçların koparılması halinde saçların genelinin beyazlaşmasına yönelik iddiaya yönelik buradaki analizimizde incelemiştik. Mekanizmasını oradan okuyabilirsiniz. Ancak burada hatırlanması gereken en kritik nokta şudur: Saça rengini veren kimyasal melanin pigmentidir; dolayısıyla saç rengi değişimi de bu pigmentte meydana gelen bir değişmenin ürünü olmak zorundadır. Bu değişim, söz konusu pigmentin doğrudan doğruya yıkımı veya üretilememesi gibi "mutlak değişimler" olabileceği gibi, kafadaki pigmentli saç oranının değişmesi gibi "göreli değişimler" de olabilir.

Stres ve travmaya bağlı olarak saç beyazlaması olarak bilinen canities subra isimli olay, 1800'lü yıllardan itibaren çok kez raporlanmıştır. Fakat buna yönelik sistematik bir çalışmanın yapılmamış olması dolayısıyla tıp dünyasında büyük ihtimalle bir mit olarak algılanmıştır ve göz ardı edilmiştir.

Fakat 2013 yılında International Journal of Trichology dergisinde yayınlanan bir makalede araştırmacılar, son 200 küsür yılda akademik literatürde "ani saç beyazlaması veya grileşmesine" yönelik tüm raporları tespit etmeye yönelik bir çalışma yapmışlardır. İngilizce, Flemenkçe, Fransızca, Almanca, İtalyanca ve İspanyolca bütün akademik literatürü tarayan araştırmacılar, bu konuya yönelik 196 vaka raporu tespit etmişlerdir. Bunları "onaylı vakalar", "onaylanmamış vakalar" ve "anekdotal anlatımlar" olarak üçe ayırdılar. Onaylı vakalar, makale yazarlarının bizzat gözlemledikleri vakalardı. Onaylanmamış olanlar, söz konusu renk değişimi yaşandıktan sonra bireyleri gözlemlemeye başlayan vakalardı. Akendotal olanlar ise, makale yazarlarının saç değişimini veya bu değişimin yaşandığı bireyleri görmedikleri, sadece duydukları vakalardı. Ellerindeki 196 vakadan 44 tanesi onaylı idi.

International Journal of Trichology

Bu vakalarda yaşlılık, somatik hastalıklar, duygusal travma, stres ve psikiyatrik hastalıklardan söz edilmekteydi. Vakaların birçoğunda sadece tepe kıllarının (saçların) değil, aynı zamanda sakalların, kaşların ve diğer vücut kıllarının da beyazlaması bildirilmekteydi. Makale yazarlarının birçoğu, kişilerde saç dökülmesi olmadığını bildirmekteydi: 44 onaylı vakadan sadece 6 tanesinde, 82 onaylanmamış vakadan sadece 16 tanesinde saç dökülmesi görülmüştü. Dolayısıyla alopecia areata diffusa olarak bilinen nadir saç dökülmesi durumu bunları açıklamak konusunda yetersizdi.

Araştırmanın yazarları konuyla ilgili nihai kanılara varmak için yeterli bilgi bulunmadığını; fakat vaka sayısının dikkate değer miktarda fazla olduğunu, dolayısıyla konunun araştırmaya değer olduğunu söylemektedirler.

Saçlar Ne Hızla Renk Değiştiriyor?

Araştırmacıların bulgularına bakacak olursak, saç rengi değişimi farklı hızlarda yaşanabilmektedir:

• 38 yaşındaki bir kadında saçlar 5 saat içinde beyazlaşmıştır.
• Menenjal kanama geçiren bir adamın bıyıklarının ve sakallarının yarısı, 3 gün içinde tamamen beyazlaşmıştır.
• 63 yaşındaki bir adamın saçları sadece 1 günde beyazlamıştır.
• 12 yaşındaki bir çocuğun saçları sadece 1 günde beyazlamıştır.
• Sol gözü çıkan 9 yaşındaki bir çocuğun saçları 3 günde beyazlamıştır.
• 62 yaşındaki bir kadının saçları, ayağı kayıp düştükten sonra geçirdiği travma sonrasında 2 günde beyazlamıştır.
• Bir diğer kadın hastada saçlar 6 ayda grileşmiştir.
• Bir makalenin yazarı, 30. doğum gününden hemen önce eşinin ölmesi sonrası saçının 1 gecede beyazlaştığını yazmaktadır.
• Bir diğer çalışmada, duygusal stres sonrası saçlar 5 günde siyahtan griye dönmüştür.

Bu Ani Beyazlaşma Nasıl Yaşanıyor?

Bunun nasıl yaşanıyor olduğuyla ilgili birkaç hipotez bulunmaktadır:

Saç Şaftında Hava/Baloncuk Hipotezi

Bunlardan birisi, saç kıllarının gövdelerinde (şaft kısmında) meydana gelen aşınma sonucu kıl içlerinin hava ile dolmasıdır. Bu hatalı üretilen saçlar, dışarıdan beyazmış gibi gözükmektedir; ancak aslında beyaz renkte değildirler. Sadece ışığın yansıma biçimi bu rengi vermekteir. Vakalardan 16 tanesinde bu durum gözlenmiştir; ancak hepsinde bulunmamaktadır.

Pigmentofaj

1902 yılında Proceedings of the Royal Society London'da yayınladığı makalesinde Metchnikoff, bu ani değişimin, saç medullasında üretilen pigmentofaj adını verdiği savunma sistemi hücrelerinin saçtaki pigmentleri parçalaması sonucu oluştuğunu düşünmüştür. Ne var ki yapılan araştırmalarda bu tarz savunma hücreleri tespit edilememiştir.

Geçici Saç Boyaları

Geçici saç boyalarının ani bir şekilde dökülmesi sonrasında saçın gerçek gri rengi ortaya çıkıyor olabilir. Özellikle de 1907 yılı öncesinde, henüz parafenildiyamin olarak bilinen kalıcı saç boyaları üretilmemişken; henna, kamomil, kurşun ve gümüş yaygın olarak saç boyası olarak kullanılıyordu ve bunların aniden dökülmesi sonucu ani beyazlama görülmüş olabilir. Ancak bu durum, modern birçok vakayı açıklamakta yetersiz kalmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Alopecia areata

Özel bir saç dökülmesi türü olan alopecia areata diffusa, tek bir gecede meydana gelebilir ve otoimmün bir hastalıktır; yani savunma sisteminin kendi vücut hücrelerine saldırmasıyla oluşur. Bu hücrelerin pigmentlere saldırması sonucu, renkli saçlar hızla dökülebilir ve geriye, içinde pigment olmayan, beyaz renkte saçlar kalabilir; bu da saç renginin aniden değiştiği algısını yaratabilir.

Sonuç

Sonuç olarak, henüz bu ani beyazlamanın nasıl yaşandığı net olarak tespit edilememiştir; ancak akademik camiada genel görüş bunun giderek artan ihtimalle gerçek vakaların raporlanmasıyla oluştuğu yönündedir. Yani ortada henüz mekanizmaları tam olarak tespit edilememiş bir renk değişimi durumu var gibi gözükmektedir. Biz de bu nedenle iddiaları "gerçek" olarak kategorize etmekten yanayız; ne var ki ortada çözülmeyi bekleyen birçok soru işareti olduğu hatırlanmalıdır.