Lyme Hastalığı

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Kronikleşmiş hastalıklarınız var ve geçmeyen bir yorgunluk hissediyorsunuz. Sürekli doktora gidip tahliller yaptırıyorsunuz fakat bir türlü bu hastalığın tanısı konulamıyor; Lyme hastası olabilirsiniz. Her yıl binlerce insan Lyme hastalığına yakalanıp antibiyotik tedavisi görerek bu hastalıktan kurtulabiliyor ancak bu hastalığa sahip olduğunu bilmeyen ve bir türlü tanısı konulamayan binlerce insan hayatları boyunca bu hastalığın semptomlarıyla yaşamak zorunda kalıyor.

Lyme hastalığı, sarmal şekli ile ayırt edilen bir bakteri olan Borrelia cinsi bakterilerin neden olduğu ve kene ile insanlara bulaşan bakteriyel enfeksiyondur. Her kene türü bu hastalığa sebep olmaz, özellikle Ixodes cinsi kenelerde taşıyıcılık gözlenir. Lyme hastalığı çok değil daha geçen yüzyılın sonlarında, 1976 yılında Amerika’nın Connecticut eyaletinde görülmüş ve tanısı konulmuş bir hastalıktır. Araştırmacılar, Lyme hastalığı bakterisinin Kuzey Amerika'da yeni olmadığını ve en az 60.000 yıl boyunca sessizce ormanlarda dolaştığını düşünüyor.

Independent

Belirti ve Semptomlar

Lyme hastalığının erken belirtilerinden biri, kenenin ısırdığı deri üzerinde dairesel ve kırmızı bir deri döküntüsünün gelişmesidir. Yalnız en belirgin belirti olan bu döküntüyü herkes geliştirmediği için Lyme hastalığı tanısının konulması epey zorlaşabilmektedir. Döküntülerin çoğu ilk 4 hafta içinde ortaya çıkar, yalnız bu döküntüler kene ısırdıktan sonra 3 ay içinde de ortaya çıkabilir ve bu kızarıklığın geçmesi genellikle birkaç hafta sürer.

Lyme Disease Action

Bu arada, kızarıklık dairesel olmak zorunda değildir, döküntü dağınık kenarlara sahip ve çok geniş olabilir (40 cm çapında), sadece bir tane değil; çok sayıda kızarıklık olabilir. Ayrıca, döküntü mutlaka kene ısırığı bölgesinde olmayabilir. İngiltere'de yapılan araştırmalarda, her üç kişiden 1'inde bir kızarıklık görülmemiştir.

NHS

Hastalığın ilk etaptaki diğer belirtileri arasında; yüksek ateş, baş ağrıları, kas ve eklem ağrıları, yorgunluk ve enerji kaybı yer almaktadır. İlk etapta tedavi edilmeyen Lyme hastalığı bazı insanlarda aylar veya yıllar sonra daha ciddi semptomlar geliştirebilir. Bu semptonlar; eklemlerde ağrı ve şişlik, sinir sistemi sorunları, kalp sorunları, hafıza veya konsantrasyon sorunları olabilir.

Teşhis Yöntemleri

Lyme hastalığını doğrulamak için iki tür kan testi mevcuttur ancak bu testler hastalığın erken dönemlerinde her zaman doğru sonuçlar vermeyebilir. Yani test sonucunda negatif çıksa bile bu hastalığa sahip olabilirsiniz. O yüzden insanların bu konuda bilinçlenip semptomları iyi teşhis etmeleri gerekir. Her yıl binlerce insan bu yüzden erken tedavi şansından mahrum olmaktadır.

Lyme hastalığının teşhisi hem test sonuçlarına hem de diğer semptomaların varlığına bağlıdır. Klasik dairesel döküntü, özellikle diğer semptomlar tarafından desteklendiğinde Lyme hastalığına neredeyse kesin olarak teşhis konulabilir. Yalnız bu döküntülerin olmama ihtimalini de düşünerek bu hastalıktan muzdarip olduğunuzu düşünüyorsanız mutlaka bu alanda uzmanlaşmış bir doktoru görmekte yarar vardır. Ayrıca, belirtiler antibiyotiklerle tedaviden sonra geri gelirse veya iyileşme olmazsa mutlaka doktora gidilmelidir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Öncelikle, belirgin semptomların hepsi yoksa Lyme hastalığının teşhisi zor olabilir. Örneğin, çok belirgin olan dairesel döküntünün yokluğu teşhisi zorlaştırabilir. Aynı zamanda, diğer hastalıklarda da benzer semptomlar olabilir.

Lyme hastalığına teşhisi konulan insanlara 28 güne kadar sürebilen antibiyotik tedavisi verilir. Tedaviyi sonuna kadar devam ettirmek çok önemlidir. Lyme hastalığı olan çoğu kişi antibiyotik tedavisinden sonra iyileşir. Bu bazı insanlar için bu iyileşme süreci aylar sürebilir.

Lyme hastalığı genellikle antibiyotiklere yanıt verir ancak hastalığın erken tedavisi en başarılı yöntemdir. Geç dönem hastalıkta, genellikle antibiyotikler bakterileri yok eder ve çoğu insanda artriti yani eklem iltihabını rahatlatır. Bununla birlikte, bazı kişilerde tedaviden sonra bile eklem iltihaplarına rastlanılmaktadır. Lyme hastalığı tanısı konulan ve tedavi edilen bazı kişilerde yıllarca sürebilen yorgunluk, ağrı ve enerji kaybı gibi semptomlar da ortaya çıkabilir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Lyme hastalığı, Kuzey Amerika'da en sık görülen hastalıklardan biridir. Hastalığın 1995'ten bu yana üç kattan fazla arttığı ve her yıl 300.000'den fazla Amerikalı'nın hasta olduğu tahmin ediyor. Yalnız bu hastalık dünyanın diğer bölgelerine de hızla yayılmaktadır. Her yıl İngiltere ve Galler'de serolojik olarak teşhis edilen yaklaşık 1000 Lyme hastalığı vakası açıklanmıştır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Gelişmekte olan ülkelerde henüz bu hastalık üzerinde çok fazla durulmadığı için vakaların sayısı tam olarak tespit edilememektedir. Araştırmacılar, hastalığın hızla yayılmasının sebebi olarak ekolojik değişimleri düşünmektedir. Orman yıkımları ve geyik popülasyonundaki artış kenelerin yayılması için uygun koşulları yaratmış ve salgına neden olmuştur.

Önlem Yöntemleri

Lyme hastalığına karşı alınabilecek en iyi yöntem, kenelerin olduğu bölgelerde bulunmamak veya bulunulacaksa da gerekli önlemlerin alındığından emin olmaktır.

Lyme hastalığını bulaştıran kenelerin çoğu Nisan-Eylül ayları arasında aktiftir ve ağaçlık alanlarda, özellikle de yüksek otların veya odun parçalarının bulunduğu, gölgeli, serin bölgelerde yaşarlar. Bu tarz açık alanlara giderken, vücudun (özellikle de bacakların) otlara temas etmeyeceğinden emin olmak, en önemli önlem yöntemlerinden birisidir.

Ayrıca açık deri olacaksa, DEET, pikaridin, IR3535, limonlu ökaliptüs yağı (OLE) veya paramentandiyol içerikli kene savıcı kimyasallar vücuda sıkılmalıdır. Permetrin gibi kimyasallar içeren savuşturucular, sadece keneleri uzak tutmakla kalmaz; aynı zamanda temas halinde keneyi öldürürler.

Dışarıda oynayan çocuklar, evcil hayvanlar ve dışarıda kullanılan alet edevat eve geldikten sonra kenelere yönelik kontrolden geçirilmelidir. Kıyafetler sıcak suda 10 dakika boyunca bekletilerek keneler öldürülebilir (sadece ılık su veya kurutucu içinde bekletmek keneleri öldürmez). Dışarıdan gelir gelmez duş almak ve vücudun genelinde keneleri aramak en iyi yöntemdir.

Kene Güvenli Bir Şekilde Nasıl Çıkarılır?

İnce uçlu bir cımbız ya da eczanelerden bu iş için kullanılan aletler kullanılarak kene cilde yakın tarafından tutulur ve ezmemeye dikkat ederek yavaşça yukarı çekilir. Kenenin hala bakteri taşıma ihtimalini düşünerek güvenli bir şekilde yok edilmelidir. Kene elle tutulup çekilmemelidir. Eğer kene çıkarılamazsa, zorlanmamalı ve bir sağlık kuruluşuna gidip yardım alınmalıdır. Daha sonra, ısırık antiseptik veya sabunlu suyla temizlenmelidir. Eğer yukarıda belirtiler semptomlar ortaya çıkarsa mutlaka doktora gidilmelidir.

Etimoloji

Hastalığın ismi, 1975 yılında ilk defa çok sayıda vakanın görüldüğü, ABD'nin Connecticut eyaletinin Lyme kentinden gelmektedir.