Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Limon, Portakal, Mandalina ve Diğer Turunçgiller Nasıl Evrimleşti?

Limon, Portakal, Mandalina ve Diğer Turunçgiller Nasıl Evrimleşti? Wikimedia
4 dakika
25,397
Tüm Reklamları Kapat

Turunçgiller, Citreae oymağına ait olan bitkilerin tümüne verilen genel isimdir. Oymak, taksonomide cins ile aile arasındaki bir basamaktır. Bir bütün olarak sedef otları olarak bilinen Rutaceae ailesi içerisinde yer alırlar. Oymağın adı, oymağı temsil eden sitron, bilimsel adıyla Citrus medica türünden gelmektedir. Her ne kadar Akdeniz çevresinde yetişiyor olsa da, en güncel çalışmalara göre anavatanı Avusturalya, daha yaygın olarak kabul edilen anavatanı ise Asya kıtası olan bu bitkiye Türkiye'de pek aşina değiliz; ancak ülkemizde bitkinin meyveleri "ağaç kavunu" olarak bilinmektedir. Limona oldukça benzeyen bu meyve, limondan kısmen farklıdır. Çünkü limon, ekşi portakal ile ağaç kavununun melezlenmesinden elde edilmiştir.

Turunçgiller, insanların müdahalesi dolayısıyla çok karmaşık bir evrimsel değişim sürecine girdikleri için sistematik ve taksonomileri çok açık değildir. Ancak yapılan genetik analizler, tüm oymağın 4 farklı ata türden evrimleşmiş olabileceğini göstermektedir. Oymak içerisinde sayısız hibrit tür evrimleşmiştir, dolayısıyla tür sayısını bile kestirmek güçtür.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak kabaca listeleyecek olursak, bilinen turunçgil türleri ve hibritleri şu şekildedir: Omani yeşil limon, pomelo, ağaç kavunu (sitron), Mandarin portakalı, trifoliyat portakalı, parmak yeşil limonu, Avusturayla yuvarlak limonu, çöl limonu, kamkat, Hint yabani portakalı, kasi papeda... Hibritler de işin içine katılacak olursa (ki bilinen portakal, greyfurt, limon gibi turunçgiller hibrit türlerdir), bitki sayısını 100 civarına kadar arttırmak mümkündür!

Fotoğrafta bilinen birçok turunçgil bir arada gösterilmektedir. Sizin favoriniz hangisi?
Fotoğrafta bilinen birçok turunçgil bir arada gösterilmektedir. Sizin favoriniz hangisi?
La Boite Verte

Turunçgillerin Evrimi

Yeryüzündeki en yaygın tarımsal meyve ürünlerinden olan turunçgillerin (Citrus cinsi bitkilerin) evrimsel kökenleri ve türlerin birbiriyle ilişkisi henüz tam olarak aydınlatılmış değildi. Bu, Nature dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmayla değişti. 58 farklı turunçgilin ve turunçgil olmayan 2 türün genomu üzerinde yapılan çalışma, türlerin ortak atasının günümüzden yaklaşık 8 milyon yıl önce, Çin'in Yunnan bölgesinde, Himalayalar'ın eteklerinde yaşadığını, sonrasında Avustralya ve Asya'nın geri kalanına yayıldığını ortaya koydu. Böylece bu bitkilerin Avustralya'da evrimleşip, sonradan Asya'ya geldiklerine yönelik hipotez de çürütülmüş oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Citrus cinsi turunçgiller ile onların en yakın akrabaları olan Fortunella, Poncirus, Eremocitrus ve Microcitrus gibi cinsler, kapalı tohumlular alt ailelerinden olan Aurantioideae'ye dahildirler. Günlük yaşantılarımızda sıklıkla tükettiğimiz bu bitkiler, Pakistan'ın batısından Çin'e kadar; Doğu Hindistan'dan Yeni Gine, kuzeydoğu Avustralya, Melanezya ve batı Polinezya Adaları'na kadar yayılan muson bölgesinde yetişirler. 

Bu bitkilerin evrimsel geçmişleri ve Dünya'ya nasıl yayıldıkları bugüne kadar çözülebilmiş değildi; çünkü yapay seçilim yoluyla evrimleştirilmiş olan bu bitkilerin genomik yapısı ve özellikleri yeterince iyi çalışılmamıştı. Dahası, kullanılan kültürleme yöntemleri dolayısıyla eşeysiz yollarla (apomitik yöntemlerle) üreme sağlandığı için, bu canlıların akrabalık ilişkileri de belirsizliklerle doluydu. Dolayısıyla literatürde, birbiriyle çelişkili sonuçlar veren evrimsel analizler bulmak mümkündür. Araştırmacılar, bu muğlaklığa bir son vermeye karar verdiler.

Nature

Geniş ve uluslararası bir araştırma ekibinin yaptığı çalışmada, turunçgillerin kökenleri filogenetik ve biyocoğrafya yöntemleri kullanılarak Asya'ya kadar takip edildi. Araştırmacılar, Asya'dan hızla yayılan türlerin ilk olarak Avustralya limongillerine evrimleştiğini gösterdi. Bu evrimin kökenleri günümüzden 4 milyon yıl kadar öncesine, Pliyosen Çağ'a gidiyor. Uzmanlar, türün kültür bitkisi olarak yapay seçilim yoluyla evrimini de incelediler. Bunun sonucunda, özellikle mandalina ve tatlı portakalların çok yakın akraba oldukları ve bir arada evrimleştikleri görüldü. Bu evrimsel sürece pomelo (şadok) bitkisinin de sıklıkla karıştığ ortaya kondu. Pomelo genlerinin, mandalina gibi yaygın meyvelerin tadına ve yenilebilirliğine büyük katkılar yaptığı görüldü. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Araştırma sonuçlarına göre envai türdeki turunçgillerin kökeninde 10 adet bitki yatıyor. Bunlardan üç tanesi sitronlar (C. medica), mandalina (C. reticulate) ve pumelo (C. maxima). Limon, portakal ve greyfurt gibi daha aşina olduğumuz bitkiler, bu üç türün birbiriyle farklı miktarlarda karıştırılmasıyla evrimleştirilmiş türler. Yani araştırma, yaygın bir kanı olan mandalinanın portakaldan evrimleştiği fikrini yanlışlıyor. Portakal, mandalinadan evrimleşmiş bir meyve olarak karşımıza çıkıyor.

Araştırmacılar, turunçgillerin karmaşık akrabalık ilişkilerini çözmek için 362.748 ayrı tekil nükleotit polimorfizmlerini (çok biçimlilik, SNP) inceledi. Bu detaylı inceleme sonucunda, tüm turunçgillerin tek bir ortak atadan evrimleştiği, yani monofiletik bir grup oldukları doğrulandı.  

Nature

Araştırmanın ilginç sonuçlarından birisi de, daha önceden ayrı cinsler olarak görülen kamkat (Fortunella), çöl limonu (Eremocitrus) ve Microcitrus gibi cinslerin tek bir cins altında toplanması gerektiğini göstermesi oldu. Böylece turunçgillerin sınıflandırılmasında kullanılan meşhur Swingle Taksonomisi de darbe almış oldu. Buna karşılık, Japon Portakalı veya Uçan Ejder olarak bilinen Poncirus cinsinin, daha önceden de tespit edildiği gibi, genomik olarak da Citrus cinsinden tamamen bağımsız bir kuzen cins olduğu gösterildi.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
16
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 10
  • Bilim Budur! 3
  • İnanılmaz 3
  • Muhteşem! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/10/2023 01:45:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5330

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Sıcak
Hastalık Yayılımı
Bilişsel
Uydu
Mers
Köpekler
Önyargı
Coğrafya
Müzik
Kadın Sağlığı
Çiçek
Semptom
Radyo
Taklit
Canlılık Ve Cansızlık Arasındaki Farklar
Enfeksiyon
Teyit
Kişilik
Bilim Tarihi
Albert Einstein
Aşı
Gen
Biyoçeşitlilik
Optik
Evrim Ağacı Duyurusu
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Antarktika'daki Canlıların Kaçamadığı Ölümcül Buz Büyüsü!
Antarktika'daki Canlıların Kaçamadığı Ölümcül Buz Büyüsü!
Fukushima'nın Radyoaktif Suları Okyanusa Boşaltılınca Ne Olacak?
Fukushima'nın Radyoaktif Suları Okyanusa Boşaltılınca Ne Olacak?
Bu Lamba Sizi Hackerlardan Nasıl Koruyor?
Bu Lamba Sizi Hackerlardan Nasıl Koruyor?
Sizin Kulağınız Bu Tuhaf Şeylerin Kaçını Yapabiliyor?
Sizin Kulağınız Bu Tuhaf Şeylerin Kaçını Yapabiliyor?
Kırık Kalp Sendromu: Aşk Acısı Sizi Öldürebilir mi?
Kırık Kalp Sendromu: Aşk Acısı Sizi Öldürebilir mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Limon, Portakal, Mandalina ve Diğer Turunçgiller Nasıl Evrimleşti?. (8 Şubat 2018). Alındığı Tarih: 5 Ekim 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5330
Bakırcı, Ç. M. (2018, February 08). Limon, Portakal, Mandalina ve Diğer Turunçgiller Nasıl Evrimleşti?. Evrim Ağacı. Retrieved October 05, 2023. from https://evrimagaci.org/s/5330
Ç. M. Bakırcı. “Limon, Portakal, Mandalina ve Diğer Turunçgiller Nasıl Evrimleşti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 08 Feb. 2018, https://evrimagaci.org/s/5330.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Limon, Portakal, Mandalina ve Diğer Turunçgiller Nasıl Evrimleşti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 08, 2018. https://evrimagaci.org/s/5330.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close