Çok çeşitli kuş türlerinin tüy rengine bakarak sundukları o renk cümbüşüne hem hayran oluruz hem de şu soruları ve daha nicesini kendimize sorarız: Papağanlar gibi bazı kuşların üzerinde neredeyse gök kuşağının her rengi bulunurken bazıları neden sadece belli renklerdedir? Saksağan gibi kimi kuşun kanat ucu niçin siyahtır? Bazı kuşların üst kısmı daha koyu renk iken gövdeleri neden daha açık renktedir?
O halde merakımızı gidermeye başlayalım.
İlk olarak, kuş tüylerinin renginin nasıl oluştuğuna bir bakalım. Tüylerin rengi iki şekilde oluşmaktadır: Bu yollardan birincisi pigmentler sayesinde elde edilen renklerdir. İkincisi ise tüyün yapısı sebebiyle ışığın kırınımından oluşan renklerdir. Hatta bazı durumlarda hem pigmentler hem de yapısal renkler, ikisi bir arada, kuşlara o albenili görünümlerini kazandırabilmektedir. Örneğin, tüy yapısından kaynaklı mavi ışığı yansıtan bir katman üzerinde bulunan sarı pigmentler bazı papağanlara yeşil rengini verir.
Şimdi dilerseniz renklendirmeyi sağlayan bu iki yoldan kısaca bahsedelim.
1- Pigmentasyon
Pigmentler hayvanlarda ve bitkilerde bulunan renk içeren maddelerdir. Kuşlarda pigmentler aracılığıyla renklendirme üç farklı grup sayesinde oluşmaktadır: 1- Karotenoidler 2- Melaninler 3- Porfirinler.
Karotenoidler, bitkiler tarafından üretilir ve kuşlar bu pigmenti ya bitkileri yiyerek ya da bitki yemiş bir canlıyı yiyerek elde eder. Kuzey Kardinal kuşuna (Cardinalis cardinalis) kırmızı rengini karotenoidler adı verilen bir grup pigment verir. Yine, saka kuşuna sarı rengini ve erkek Turuncu-boğazlı ötleğen kuşuna (Setophaga fusca) o parlak rengini veren bu pigment grubudur. Bazı kuşlarda görülen zeytin yeşili rengi karotenoidlerin melaninlerle etkileşime girmesiyle oluşur.
Melanin grubu pigmentler kuşların hem derisinde hem de tüylerinde bulunmakta olup yoğunluğuna ve nerede bulunduğuna bağlı olarak siyah ve kızılımsı kahverengi tonlarından soluk sarı rengine kadar geniş bir yelpazede renk katkısı sunar. Melanin sadece renk vermekle kalmaz aynı zamanda tüyleri aşınmaya karşı da korur. Bu sebeple, melaninden yoksun tüylerin en güçsüz tüyler olduğunu söyleyebiliriz. Beyaz renkli kuşların kanatlarının üzerindeki ya da kanat uçlarındaki siyah tüyleri fark etmişsinizdir. Uçmaya yarayan tüyler yıpranmaya en meyilli tüyler olduğundan melanin pigmentinin sağladığı bu siyahlık onlara ekstra güç kazandırmaktadır.
Üçüncü pigment grubu olan porfirinler değişen aminoasitler tarafından üretilir. Her bir porfirin pigmentinin kimyasal terkibi birbirinden farklılık gösterse de hepsinin ortak bir özelliği vardır: Morötesi ışığa maruz kaldıklarında parlak bir kırmızı renk yayarlar. Bunun yanı sıra pembe, kahverengi tonları, kırmızı tonları ve yeşil tonları da üretirler. Bazı baykuşlarda, güvercinlerde ve tavukgillerde bulunurlar.
2- Tüyün Yapısından İleri Gelen Renkler (Yapısal Renkler)
Yapısal renkler, tüy içerisinde bulunan proteinlere yansıyan ışığın kırılmasıyla meydana gelirler.
Yanardöner Tüyler
Pekçok sinekkuşu türünün boğaz kısmı yanardöner, parlak tüylere sahiptir. Bu tür renkler gelen ışığın büyük tüylerin kenarındaki küçük tüylerin (barbules) mikroskobik protein yapısı aracılığıyla ışığın kırılmasıyla meydana gelir ve tüylere olan bakış açımızı değiştirdikçe renkler de parlak, yanardöner bir hal alır. Taklacı Arap güvercinin boyun kısmındaki tüyler buna örnek olarak verilebilir.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Yanardöner Olmayan Tüyler
Mavi Dağ kuşu (Sialia currucoides, Twitter'ın logosu olan kuş) veya mavi alakarga (Cyanocitta cristata) gibi kuşların tüylerinin kılları (barbs) içinde kalan minik hava koridorları gelen ışığı dağıtabilir. Böyle olduğunda mavi dışında diğer renkler melanin katmanı tarafından soğurulurken mavi ışık her tarafa dağılır. İşte, kuşa farklı yönlerden baktığımızda onun bu yapısal mavi renginin değişmemesi bu sebepledir.
Morötesi Tüyler
Birçok kuş türünün tüy yapısı ışığı morötesi tayfta da yansıtabilir. Bizler morötesi dalga boylarını çıplak gözle göremesek de çoğu kuş türü birbirlerini morötesi renklerde de görebilirler.
Tüy Rengi ve İşlevleri
Kuş cıvıltılarının bizlere hoşluk vermek için evrim geçirmemiş olması gibi kuş tüyü renkleri de gözümüze güzel gözükmesi için evrimleşmemiştir. Tavuskuşunun tüyleri gibi bizlere göz ziyafeti sunan tüy renkleri eş seçiminde büyük bir role sahiptir. Dahası, dikkat çekmeyen bazı diğer kuş tüyü renkleri de sıklıkla kuşu (örneğin, dişi Kral kuşu, Somateria spectabilis) avcılarından korumaktadır.
Göze çarpmayan bir diğer savunma stratejisi ise kuşlar ve balıklar gibi pek çok hayvanda görülen karşıt renk perdesi (countershading) özelliğidir. Yani kuşlar için konuşacak olursak, kuşun sırt kısmı boyunca yer alan koyu renk tonunun gövde bölgesine doğru açılarak kısmen beyaz hale gelmesine denir. Normalde ışık, bir küre gibi üç boyutlu bir yüzeyin üzerine düşecek olursa, kürenin üst kısmı daha açık, alt taraflara indikçe daha koyu görünecektir. Işık ve gölgenin oluşturduğu bu görünüm, nesnenin daha somut ve keskin hatlarıyla görünmesini sağlayarak fark edilmesini daha olası hale getirir. Ancak karşıt renk perdesi özelliği sayesinde kuş, yukarıdan -yani güneş ışığının en parlak olduğu üst kısımlardan- aldığı ışığı sırtındaki koyu renk aracılığıyla soğuracak; ışığın en az olduğu açık renkli alt bölgesinden yansıtacaktır. Bu durum, gölgeyi keskin hatlarıyla tanımlamayı güçleştirerek yukarıdan bakıldığında kuş tüylerini ortamdaki zemin rengi ile daha uyumlu hale getirdiği için kuşa bir nevi kamuflaj avantajı sunar.
Kuşların harikulade canlılar olduklarını zaten biliyorduk... Renkleri de eşit derecede nefes kesici ve ilginç, öyle değil mi?
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
8
-
6
-
5
-
3
-
3
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Türev İçerik Kaynağı: Bird Academy (Cornell Lab) | Arşiv Bağlantısı
- Bird Academy. How Birds Make Colourful Feathers. (16 Eylül 2018). Alındığı Tarih: 16 Eylül 2018. Alındığı Yer: Cornell Lab | Arşiv Bağlantısı
- Stanford University. Color Of Birds. (17 Eylül 2018). Alındığı Tarih: 17 Eylül 2018. Alındığı Yer: Stanford University | Arşiv Bağlantısı
- Wikiwand. Countershading. (18 Eylül 2018). Alındığı Tarih: 18 Eylül 2018. Alındığı Yer: Wikiwand | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 13:49:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7398
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
