"Kuş Evrimi Teorisi"ni Zora Sokan Bir Fosil Keşfedildi mi?

İddia

Çin'de bulunan ve kuş gibi tüylü bir dinozor türüne ait fosiller, 'Kuş Evrimi Teorisi'ni zora soktu. Fosil Bilimcisi Doç. Gareth Dyke'a göre uçmanın kökenine dair teorinin baştan yazılması gerekebilir.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Keşfedilen fosil, kuşların evrimini herhangi bir şekilde "zora sokmamaktadır". Önemli evrimsel yol ayrımlarında keşfedilen her fosil gibi, bu yeni keşif de bilgilerimizi gözden geçirip, daha bütüncül bir evrimsel süreç portresi çizebilmemizi sağlamaktadır.

İddianın Kökeni

Yeni bir fosilin keşif haberi Vatan Gazetesi, Radikal Hayat ve dönemin NTV Bilim gibi haber siteleri tarafından çarpıtılarak yansıtılmıştır. Bu yalan/çarpıtılmış haber, kısa sürede popüler bilim dahilinde ünlenmiş sözde "Kuş Evrimi Teorisi" diye bir teoriyi çürüten bir fosil hakkındadır.

Bilgiler

Daha işe başlamadan, bu saçmalık kolayca fark edilebilir, zira Evrim Teorisi içerisinde "Kuş Evrimi Teorisi" gibi ayrı bir teori bulunmamaktadır. Kuşların evrimine dair çok sayıda yaklaşım elbette vardır; ancak bunlara "Kuş Evrimi Teorisi" demeyiz. Zira bu teorinin özel alt birimleri bulunmamaktadır, evrim teorisinin kendisine ait unsurlarını kullanarak, diğer tüm türlerin evrimi açıklanabildiği gibi, kuşlar sınıfının evrimi de açıklanabilmektedir. Gazete yazarlarının burada imâ etmeye çalıştığı, "kuşların evrimleştiği iddiasının" zora girdiğidir. Ne var ki, bu da tamamen asılsızdır.

Haberin 2 büyük hatası bu sonucu doğurmaktadır. İlki, popülerlik ve prim uğruna, başkalarından duyulan söz ve haberlerin abartılarak çarpıtılmasıdır. Bulunan kuş olan Eosinopteryx brevipenna türünün haberi ilk olarak Nature dergisinin bir eki olan Nature Communications tarafından duyurulmuştur. Bu haberin içeriğinde kuşların nasıl evrimleştiğiyle ilgili açıklamaları "zora sokan" hiçbir argüman ileri sürülmemektedir. Sadece özet kısmında şu sözlere yer verilmektedir:

Eosinopteryx, Jurasik Dönem'de yaşadıyan küçük vücutlu dinozorların bilinen çeşitliliğini arttırmıştır ve hem benzer vücut planlarına sahip canlıların farklı nişlere sahip olabileceğini göstermiş, hem de uçuşun kökenleriyle ilgili daha karmaşık bir resim çizmiştir.

Görüldüğü üzere burada "zora sokma" ile ilgili herhangi bir unsur bulunmamaktadır. Gazeteler ise, haberin orjinalini değil, 3News isimli kanala röportaj veren, makalenin de yazarları içerisinde yer alan Southampton Üniversitesinden Dr. Gareth Dyke'ın şu sözlerini baz alarak abartı bir haber yapmıştır:

Keşfimiz ünlü fosil Archaeopteryx'in, ya da bazen isimlendirildiği gibi 'ilk kuş'un, modern kuşların evriminde ilkin rol oynadığına dair teoriye şüphe düşürmektedir.

Sonrasında ise Dr. Dyke şunları söylemiştir:

Bulgularımız göstermektedir ki uçuşun kökeni önceden düşünüldüğünden çok daha karmaşıktır.

Burada, evrim kuramını ya da sözde "kuş evrimi teorisi"ni zora sokan bir durum bulunmamaktadır. Bahsedilen tek şey, 150 milyon yıl önce yaşamış ve "ilk kuş" türü olarak kabul edilen Archaeopteryx'e, kuşların evrimine bilgi sağlayacak bir "kuzen tür" geldiği ve eski kabulün daha doğrusuna ulaşıldığıdır.

Bu haber kaynaklarının ikinci hatası ise, gerçeği anlamadan haber yapma merakıdır. Yani kaynağı doğru düzgün okumadan, başka haber kaynaklarının okumasından yola çıkarak habercilik yapma merakıdır. Bu, Türkiye halkının haberlere 2. elden değil, 3. ve hatta 4. elden ulaşmasına neden olmaktadır. Basit bir "kulaktan kulağa oyunu" akla gelmektedir.

Habere göre bulunan fosilin "kuş evrimi teorisi"ni zora sokmasının nedeni, bulunan fosilin kuşların atası konumunda olan Theropoda ("canavar ayak") kladının yaşadığı ilk zamanlardan daha öncesine gidiyor olmasıdır. Habere göre Theropoda, 120 milyon yıl önce yaşamıştır. Dolayısıyla fosili 160 milyon yıl öncesine dayanan Eosinopteryx cisninin varlığı, kuşların Theropoda'dan evrimine dair açıklamaları çürütmektedir.

Ancak elbette, bu iddia tamamen yanlıştır. Zira Theropoda kladının kökeni, günümüzden 231.4 milyon yıl öncesine, yani Geç Jurasik Dönem'e (Jura Dönemi'ne) kadar gitmektedir. Dolayısıyla bulunan fosilin, kuşların Theropoda'dan evrimiyle ilgili hiçbir sorun taşımadığını rahatlıkla söyleyebiliriz.

Evrim Zincirsel Değildir!

Evrim, hiçbir zaman düz bir zincir olmamıştır. Dolayısıyla Archaeopteryx'ten farklı, onunla aynı dönemde ve hatta daha önceden yaşamış bir kuş-benzeri Theropod'un varlığı, kuşların evrimiyle ilgili hiçbir teoriyi "zora sokmaz". Evrim, bir "evrim ağacı" şeklinde, dallanarak ve birbirine paralel kollardan ilerleyen bir süreçtir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Dolayısıyla günümüzdeki herhangi bir canlı grubu (taksonu), tarihteki tek bir türden evrimleşmiş olmak veya sadece onunla temsil edilmek zorunda değildir. Haber kaynaklarının hatası buradadır ve duygusal yorumlar katarak konunun bilimsel yönü baltalanmaktadır.