Kullandığımız İlaçların Artıkları, Nehir Balıklarını Daha Agresif, Daha Anti-Sosyal veya Daha Açgözlü Yapıyor!

İnsanların varlığı Dünya'yı sayısız farklı açıdan etkiliyor, bunu artık hepimiz gayet iyi biliyoruz. Ancak doğa üzerindeki bazı etkilerimiz, gerçekten akla gelmesi güç olabiliyor. Örneğin hastalıklar için kullandığımız ilaçların bazı nehirlerdeki balıkların davranışlarını etkilediğini biliyor muydunuz?

Sadece ABD içerisinde kullanıma kayıtlı 100.000 civarında farklı ilaç türü bulunuyor. Baş ağrısı ilaçları, böbrek ilaçları, sakinleştiriciler, psikiyatrik ilaçlar, şeker hastalığı ilaçları ve daha nicesi... Kültürel evrimimiz sayesinde geliştirdiğimiz teknoloji, doğayla mücadelemizde bize binlerce farklı silah sunuyor ve ilaçlar da bunlardan bazıları.

Ancak vücutlarımız ilaçların tüm içeriklerini %100 sindirebilecek kadar kusursuz değil. Aynı şekilde, ilaçlarımızın tüm içeriği vücudumuz tarafından kullanılacak şekilde üretilemiyor. Dolayısıyla belli aralıklarla veya günlük olarak tükettiğimiz ilaçların vücudumuz tarafından kullanılamayan kısmı, idrar veya dışkımızla kanalizasyona atılıyor. Bu kanalizasyonlar da -umuyoruz ki genellikle- filtrelerden ve arıtma tesislerinden geçerek sulara karışıyor.

Ancak neredeyse hiçbir arıtma tesisinin filtreleri, bizlerin ilaç artıklarını önleyecek filtrelere ve kimyasallara sahip değil. Zaten hepsini hedef alan bir arıtma stratejisi de imkansız. İşte bu arıtma tesislerini kolaylıkla aşabilen ilaç artıkları, nehirlere ve denizlere dökülerek buralarda birikiyor. Bu durum, bu bölgelerde yaşayan hayvanların yaşam biçimlerini kökünden etkiliyor.

Bu konuyla yapılan araştırmalardan biri oldukça ilginç sonuçlar veriyor. İsveç'te bulunan Umeå Üniversitesi'nden araştırmacılar, benzodiyazepinler olarak da bilinen ve genellikle anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçların içerisindeki maddelerden biri olan oksazepam kimyasalının doğaya etkilerini incelediler. Doğada kolay kolay bulunmayan bu kimyasalın, Avrupa'nın bazı nehirlerinde ciddi anlamda birikerek tatlı su levreklerinin (Perca fluviatilis) davranışlarının oldukça değişmesine neden olduğu tespit edildi. Bu kimyasallara maruz kalan levrekler daha korkusuzlar ve yeni yerler keşfetmek konusunda çok daha cesurdurlar. Sürülerindeki diğer bireylerden ayrılmaya çok daha meyilliler ve avlanma konusunda çok daha seridirler.

Bu durum, hayvanların evrimlerinin gidişatını da kökünden etkiliyor. Çünkü davranışları değişen bu hayvanlar üzerinde yepyeni ve normalde olması beklenmeyen seçilim baskıları oluşuyor. Örneğin normalde bu balıkların sürülerinden ayrılmayan, uysal ve çekingen balıklar olması beklenir. Ancak oksazepam etkisi altında olan balıkların cesaretleri, onlara olumlu ve olumsuz birçok yenilik kazandırıyor. Daha hızlı avlanmaları ve yeni yerler keşfetmektei cesaretleri, sürüyü arkalarından çekerek yepyeni ve avcıların bulunmadığı yaşam alanlarına yayılmalarını sağlayabilir. Ancak aynı zamanda bu bireylerin sürüden ayrılmaları, avcılara yem olmalarını da kolaylaştırabilir.

Ne olursa olsun, tükettiğimiz anksiyete ilaçlarının artıklarının doğada birikerek canlıların evrimine yön verdiğini gösteren bir araştırma olduğu aşikardır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Üstelik oksazepam bu tür bir değişimi başlattığı gösterilen ilk ilaç değil. Örneğin çok meşhur bir depresyon ilacı olan Prozac'ın yassı kafalı golyan balıklarında (Pimephales promelas) ava ve avcıya verilen tepki sürelerini azalttığı gösterildi. Benzer şekilde çok yoğun olarak tüketilen ağrı kesici kimyasallarından biri olan ibuprofen maddesinin zebra balıklarının üreme davranışlarını etkilediği biliniyor.

Bu sorunun çözümü elbette ilaç tüketimini durdurmak değil. Bunun yerine, atık arıtma tesislerinin ekolojik dengeyi değiştirebilecek bu tür atıklarımızı da filtreleyip temizleyebilecek bir şekilde geliştirmek. Ayrıca daha fazla araştırma da gerekiyor, çünkü ilaçlarımızın artıklarının biriktiği bölgeler, sandığımızdan çok daha fazla canlıyı tehdit ediyor olabilir. Bunların erken tespiti, gerekli önlemlerin alınmasını hızlandıracak ve kolaylaştıracaktır.