Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Kopernik Prensibi Testi: Evren'in Özel Bir Yerinde Olmadığımızı Kanıtlayabilir miyiz?

5 dakika
3,912
Kopernik Prensibi Testi: Evren'in Özel Bir Yerinde Olmadığımızı Kanıtlayabilir miyiz? Murat Sana
NGC 6888 - Crescent Nebulae
Tüm Reklamları Kapat

Kopernik Prensibi, Dünya’nın evrenin merkezinde olmadığını, dolayısıyla evrende özel bir yer kaplamadığımızı belirtir. İlk kez 16. yüzyılda Kopernik tarafından ileri sürülen bu teori, günümüzde bilim insanlarının çoğu tarafından kabul görmektedir ve birçok astronomik teorinin temelinde doğru varsayılan bir konsepttir.

Fakat Hanover, New Hampshire’daki Dartmouth Üniversitesi‘nden Robert Caldwell ve Batavia, Illinois’deki Fermilab’dan Albert Stebbins isimli iki fizikçi, Kopernik prensibinin hiç bir zaman tamamen doğrulanmamış olduğuna dikkat çekiyor. Physical Review Letters dergisinde yayınlanan "A Test of Copernician Principle" isimli makalede, bu iki bilim insanı kozmik mikrodalga arka plan ışımalarını (Cosmic Microwave Background, kısaca CMB) gözlemleyerek 500 yıllık bu teoriyi kanıtlamak için kolları sıvadı.

Kopernik Prensibi, astronominin büyük bir kısmının temelini oluşturuyor, sorgulanmadan doğru olduğu kabul ediliyor ve kozmolojik modellerin devamlılığını sürdürebilmesinde önemli bir rol oynuyor. Ayrıca kozmolojik prensibe dayanarak evrende bizim özel bir yere sahip olmamamızla beraber, evrende özel bir yer bulunmadığı sonucuna da rahatlıkla varabiliriz. İstatiksel sapmalar haricinde, her şey, her yerde aynı.

Tüm Reklamları Kapat

Oldukça da kullanışlı bir ilke. Burada ve şimdinin, orada ve şimdi ile aynı olduğunu; burada ve sonranın, orada ve sonra ile aynı olduğunu belirttiği için geçmişte bulunduğumuz konumda evrenin nasıl olduğunu görebilmek için geriye bakmamıza gerek kalmıyor. Gerçekten çok uzağa bakmamız yeterli olacaktır. Eğer yeterince ışık yılı uzaklığa bakarsak; evrenin uzak bir köşesinin, geçmişteki uzak bir zaman dilimini görebiliriz. Çünkü kozmolojik prensibe göre, onların geçmişi bizim geçmişimizle aynı.

Kozmik Bükülme (Uzay Zaman Bükülmesi)

Evren sadece 400.000 yaşlarındayken, madde ve (elektromanyetik) dalga radyasyon birbirinden ayrıldı ve günümüzde hala evrenin tamamına yayılan elektromanyetik dalga kalıntıları bıraktı. Bu CMB ışımalarındaki ufak değişimleri ölçerek; bilim insanları evrenin şekli, boyutu ve genişleme oranı gibi bazı bilgilere ulaşabiliyor. Evrenin sürekli artan bir ivmeyle genişlemeye devam etmesi, bilim insanlarını karanlık enerji, yeni yerçekimi yasaları ve diğer çoğunlukla egzotik olan diğer muhtemel teoriler üzerine düşünmeye itiyor.

Peki ya evrenin ivme kazanan genişlemesi sadece bir yanılsamaysa? Caldwell ve Stebbins’in de belirttiği üzere, Kopernik Prensibi üzerinde biraz oynamalar yapılırsa bu gayet muhtemel bir senaryoya dönüşüyor. Evren; Kopernik Prensibinin söylediği gibi homojen ve izotropik, yani eşyönlü olmak yerine, bizim konumumuzun çevresinde şekillenmiş, kendine has bir maddesel dağılıma sahip olsaydı; o zaman evrenin merkezinde az yoğunluklu, madde ağırlıklı bir boşluk olurdu. Böyle bir evren ivme kazanarak genişliyor olmazdı ve karanlık enerji ve benzeri teorilere ihtiyacımız kalmazdı.

Kopernik Prensibinin doğru olup olmadığını bilmek önemli; çünkü CMB gözlemlerinin evren genişlemediği halde genişlediğini söylediği şeklinde yanlış yorumlanmadığından emin olacağız. Prensibi test etmek için, Caldwell ve Stabbins bir CMB-sapma testi hazırladılar: İdeal bir kara cisimden yayılan CMB spektrumunu inceleyip büyük, yerel bir deliğin meydana getirebileceği sapmaları aradılar. Bir delik veya diğer ’Koperniğimsi olmayan yapı‘, iyonize olan gazın CMB dalgasına göre göreceli olarak hareket etmesini sağlayacaktır. Bize doğru saçılan, Doppler etkisiyle dalga boyu değişmiş CMB dalgaları da bir kara cisime ait tespit edilebilir sapmalar taşıyabilir. Araştırmacılar çalışmalarını şu şekilde açıklıyor:

Tüm Reklamları Kapat

Aslında, yeniden iyonize olmuş evreni, kendimize CMB ışığı altında bakmak için kullanıyoruz. Eğer aynada kendimizi görürsek, evrende özel bir konumda bulunduğumuz içindir. Eğer hiçbir şey görmezsek, o zaman Kopernik Prensibi doğrulanmış olur.

Hubble Balonu

Başlangıç testi olarak, Caldwell ve Stebbins basit, küresel olarak simetrik bir boşluktan oluşan bir evren modeli üzerinde yoğunlaştı. Bu model ‚ "Hubble balonu" olarak da bilinir. Bu boş evren, düz, yani orta yoğunluklu bir evrenin içine gömülmüş açık, yani düşük yoğunluklu bir evren modelini andırıyor. Boşluğun boyutu gazın evrenin içine nasıl dağıldığına göre değişiyor. Temelde gaz, kızıla kaymaya göre değişen, üç farklı bölgede bulunabilir: Nötr, Yansıma ve Doppler. Bu üç bölgenin nasıl örtüştüğüne göre, boşluk; küçükten‚ ufukötesi (İng: "superhorizon") arasında değişen beş farklı boyutta olabilir. Ufukötesi boyutta olduğunda, gözlemlenebilen evrenin tamamını kaplar haldedir.

Araştırmacılar, CMB sapma testlerini kullanarak sadece en küçük boşluk modellerinin Kopernik prensibinin ihlaliyle ilişkilendirilebilecek şekilde sapmaya yol açabileceğini gözlemlediler. Daha sonra CMB spektrumu verilerini inceleyerek, neredeyse bütün Koperniğimsi olmayan boş Hubble balonu evren modellerini elemeyi başardılar. Yani Kopernik prensibi ilk testi başarıyla geçti. Fakat Coldwell ve Stebbins yoğunluğu daha fazla veya çapı daha küçük olan modellerin testten paçayı sıyırabileceklerini ekliyor.

Araştırmacılar, Kopernik prensibinin daha önce kısmen test edildiğini, fakat bu testin kalan dairesel homojensizliği bu kadar büyük ölçekte açıklayabilen ilk testlerden birisi olduğunu ekliyorlar. Caldwell, 1995’te Princeton Üniversitesi’nden Jeremy Goodman’ın da spektrumlardaki sapmalar ile ilgili benzer bir test önerdiğini; fakat bu testin daha kısıtlı sonuçlar verdiğini açıklıyor. Stebbins konu hakkında şunları söylüyor:

Bu büyük ölçekli testi uygulamak kolay değil çünkü uzaklara baktığımızda, zamanda geriye bakmış oluyoruz. Gördüğümüzün, Kopernik Prensibini ihlal etmeyen zamana bağlı değişimlerden mi yoksa prensibi ihlal eden mesafedeki değişimlerden mi kaynaklandığını söylemek zor. Bu nedenle böyle bir test daha önce yapılmamış.

Daha Fazla Test

Gelecekte, bilim insanları yerel Koperniğimsi olmayan yapıların sebep olabileceği CMB sapmalarını net olarak saptamayı ve ayrıca testi diğer daha genel evren modellerine uygulamayı planlıyor. Caldwell’in açıkladığı gibi bu testler alternatif karanlık enerji teorilerini elemeyi sağlamalı. Aslında, bu test ya astronomi alanındaki yüzyıllarca süren çalışmaların temelini doğrulayacak ya da –küçük bir ihtimalle- Kopernik prensibinin bizim sandığımız kadar kesin olmayabileceğini göstermiş olacak. Stebbins:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Eğer testimiz başarısız olursa; muhtemelen kabul edilmeyecektir ve emin olmak için çeşitli başka gözlemler yapılması gerekecektir. Eğer yapılacak bu testler büyük boşluğu doğrularsa; o zaman karanlık enerji hakkındaki fikirlerimizi bir daha düşünmemiz, daha doğrusu sıfırdan başlamamız gerekecek.

Bilim camiasının, düşük yoğunluklu geniş bir bölge fikriyle çok da mutsuz olmayacağını düşünüyorum. Sıcak bir büyük patlama teorisi kapsamında olsa bile, bu alanların nasıl oluşabilecekleri hakkında fikirler üretmek çok zor değil.  

Teşekkür: Bu yazıyı çeviren Yaren Yılmaz'a, düzenleyen Defne Kartal'a teşekkür ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
18
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 3
  • Tebrikler! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Üzücü! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Phys.org | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/12/2024 10:02:31 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5249

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsanlar
Genom
Uçak
Film
Madde
Buz
Memeli
Dalga
Uzay Görevleri
Evrimsel Psikoloji
Yas
Teknoloji
Boyut
Kas
Coronavirus
Isı
Eğilim
Hayvan Davranışları
Antropoloji
Venüs
Wuhan Koronavirüsü
Nükleer Enerji
Yeşil
Sıcak
Yer
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
L. Zyga, et al. Kopernik Prensibi Testi: Evren'in Özel Bir Yerinde Olmadığımızı Kanıtlayabilir miyiz?. (10 Kasım 2017). Alındığı Tarih: 4 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5249
Zyga, L., Ağacı, E. (2017, November 10). Kopernik Prensibi Testi: Evren'in Özel Bir Yerinde Olmadığımızı Kanıtlayabilir miyiz?. Evrim Ağacı. Retrieved December 04, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5249
L. Zyga, et al. “Kopernik Prensibi Testi: Evren'in Özel Bir Yerinde Olmadığımızı Kanıtlayabilir miyiz?.” Edited by Evrim Ağacı. Translated by Evrim Ağacı, Evrim Ağacı, 10 Nov. 2017, https://evrimagaci.org/s/5249.
Zyga, Lisa. Ağacı, Evrim. “Kopernik Prensibi Testi: Evren'in Özel Bir Yerinde Olmadığımızı Kanıtlayabilir miyiz?.” Edited by Evrim Ağacı. Translated by Evrim Ağacı. Evrim Ağacı, November 10, 2017. https://evrimagaci.org/s/5249.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close