Köpekbalıkları, Virüslerle Mücadelemizde Bize Yardım Edebilir!

Köpekbalıklarının dokularında bulunan kolesterol benzeri bir maddenin, insanlarda hepatit gibi iyileşmesi zor olan hastalıklarla mücadele ettiği belirlendi. Skualamin (Squalamine) denen bileşik çoktan insan deneyleri üzerinde kanser ve çeşitli hastalıklar üzerinde denendi ve yüzlerce insanda yan etki görülmedi.

Yeni bir çalışmaya göre squalamine ayrıca virüsün yaşam döngüsünü bozup doku kültürlerinde ve canlı hayvanlarda çoğalmasını engelliyor. Bakteriyel enfeksiyonlara etki edecek ilaçlar olmasına karşın virüslere karşı sadece birkaç tane etkili ilaç var. Şu andaki ilaçlar oldukça belirli özellikteler –her biri sadece bir tür virüse etki etmekte- ama bu türler kolaylıkla mutasyona uğrayıp ilaca karşı dirençli olabiliyorlar. Georgetown Üniversitesi Tıp Merkezi’nden çalışma grubu lideri Michael Zasloff şöyle söylüyor:

Bu viral hastalıklara karşı tedavilerde yepyeni bir yaklaşım. Şu an kronik enfeksiyon olarak tedavi ettiğimiz birkaç hastalığı bu şekilde iyileştirmemiz oldukça mümkün.

Köpekbalığı Tabanlı Antiviral İlaç İçin “Evreka Anı”

Zasloff, skualamini 1993 yılında antibakteriyel maddeleri bütün virüsler dahil, bazı hastalıklara karşı bağışıklığı olan köpekbalıklarında ararken keşfetti. O zamana kadar hiç keşfedilmemiş ya da tanımlanmamış bir bileşik olan skualamin, kan hücrelerinin büyümesini baskılıyor; bu da bu molekülün kanser hücrelerinin çoğalmasını engelleyebileceğini gösteriyor. İnsanlar üzerindeki araştırmalar sonucunda skualaminin virüsleri etkisiz hale getirebilmesi, Zasloff’u “evreka anı”na götürdü. Şöyle anlatıyor:

"Virüsler üzerinde nasıl işe yaradığını sanki bir filmmişçesine izleyebiliyordum. Skualamin pozitif yüklü bir molekül, yani hücreye girdiğinde hemen negatif yüklü hücrenin iç zarlarına yapışıyor. Bunu yaparak squalamine, hücre zarına yapışmış bütün pozif yüklü proteinlerin hücreye zarar vermeden ayrılmasını sağlıyor. Virüs hücreyi işgal ettiği zaman, bu proteinlerin hücre zarında olmasını bekler; proteinler olmadığı zaman ise virüs üreyemez. Şu anda bu işi yapan başka bir bileşik bilinmiyor. Bu, çok önemli bir özellik."

Ayrıca skualamin isimli bu bileşik köpekbalıklarında yüz milyonlarca yıldır bulunmakta ve bu da köpekbalıklarının evrimsel olarak başarısını gösteriyor. Zasloff şöyle söylüyor:

Köpekbalıklarının antiviral savunmaları olağanüstü bir özellik, çok önemli bir bağışıklık sistemine adapte oldular ve öyle kaldılar

Skualamin İnsan Virüslerine Karşı da Etkili

Çalışmalarda, skualaminin insan kan hücresindeki virüslerin ve karaciğer hücresindeki Hepatit B ve D’nin enfeksiyonunu önlediği sonucuna ulaşıldı. 1995’ten beri squalamine bileşiği laboratuvarlarda üretildiği için artık köpekbalığı dokusuna ihtiyaç olmuyor.

Zasloff ve çalışma arkadaşları ayrıca squalamine’in sarıhumma, Doğu At Ensefaliti virüsü ve Murin Sitomegalovirüs gibi hastalıkları laboratuar hayvanlarında denendiğinde engellediği ve bazı durumlarda hastalığı tedavi ettiği, Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde de yayınladı.

Şimdiye kadar bulunan squalamine bileşikleri sadece girmelerine izin veren “kimyasal geçiş kapıları” olan karaciğer, kan damarı ve kılcal damar hücreleri gibi hücrelere erişebiliyor.Ama skualamin tabanlı bir ilaç, potansiyel olarak çeşitli hücrelerde virüslerle savaşmak için adapte edilebilir. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) Lincoln Laboratuvarı’nda ve Karşılaştırmalı Tıp Bölümü'nde bir araştırmacı olan Todd Rider, sonuçların ümit verici olduğunu söyledi. Ayrıca şunları ekliyor: 

Şu ana kadarki araştırmaları gösteriyor ki skualamin 6 çeşit virüse karşı etkili. Ayrıca bu araştırmalarda skualaminin bazı hücre çeşitlerine karşı eğer gereğinden fazla kullanılırsa zehirli etkisi yapabileceği ve yan etkiye yol açabileceği görüldü.

Zasloff ise şunları söylüyor: 

Skualaminin başka hangi virüslere karşı etkili olup olmadığını görmek ve bunlara tesir ederken zehirli etkiyi hiçbir şekilde göstermemesini başarmak ilginç olacak.

Ayrıca, bütün ilaçların belirli bir miktarından fazla olunca bir miktar zehirli olabileceğini ve denemelerin, bu ilaçların insan için ne kadar güvenli olduğunu göstereceğini ekledi. Ama şu ana kadar güvenli bir bileşik olduğu bilindiğinden ötürü, Zasloff antiviral denemelerin insanlar üzerinde denenmeye 1 yıl içinde başlayacağını tahmin ediyor. Son olarak Zafloff şöyle söylüyor: 

Skualamin, köpekbalıklarının vücutlarında 700 milyon yıldır saklanıyor ve şu an bu bize bir hediye gibi açığa çıktı.