Karnı Kıllı Solucanlar (Gastrotricha)

Gözlem Bilgileri

Görselde yer almakta olan Gastrotricha'nın örnekleme çalışması Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bulunan Karagöl Milli Parkı'ndan gerekli izinler alınarak gerçekleştirilmiştir.

Artvin ili coğrafi konumundan dolayı geçiş bölgesi özelliği gösterip yüksek tür çeşitliliğine zemin hazırlamakla birlikte Karadeniz ikliminin tipik özelliklerini bünyesinde barındırmaktadır. Artvin ili, ülkemizin diğer illeri ile kıyaslandığında yıllık ortalama yağış miktarı Türkiye ortalamasının üstündedir. Yıllık yağış miktarının fazla olması il sınırları içerisinde çok fazla sucul habitatın yer aldığına/alabileceğine işarettir. Gastrotricha gibi sucul habitatlarda yaşamlarını sürdüren canlılara Artvin gibi habitat çeşitliliği bakımından zengin şehirlerimizde rastlama ihtimalimiz oldukça yüksektir.

Örnekleme işlemimizi gerçekleştirdiğimiz Karagöl hakında da sizlere bilgi vermek isteriz. Karagöl, deniz seviyesinden 1.450 metre yukarıda Artvin ilimizin Şavşat ilçesine bağlı Klaskur yaylasında yer almaktadır. Klaskur Yaylasında meydana gelen toprak kayması sonucu yine aynı isimle anılan Klaskur Deresi’nin ağzının kapanması sonucunda Karagöl meydana gelmiştir.

Örneklememiz Gastrotrichaların habitatları olan göl suyundan gerçekleştirilmiştir. Göle vardığınızda örnekleme için uygun bir alan arayışında iseniz gölün açıklarına nazaran besinin çok daha fazla olduğu litoral zondan (bitki örtüsünün gözlemlendiği ve güneş ışığının su tabanına nüfuz edebildiği yüksek düzeyde fotosentez olayına olanak veren tatlı sulardaki sığ kıyı bölgesi) örnekleme yapmanızı tavsiye ederim. Gölden alınan su pastör pipeti ile petriye alınmış daha sonrasında stereo mikroskop altında tespit işlemi gerçekleştirilmiştir. Detaylı inceleme için petri içerisinden dikkatli bir şekilde alınıp lamın üzerine yerleştirilmiş ve ardından lamel kapatılmadan yakın plan inceleme işlemleri gerçekleştirilmiştir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Gastrotricha şubesi sucul ekosistemler olan deniz, acı ve tatlı su ekosistemlerinde yaygın olarak bulunan 830'dan fazla canlı türünü bünyesinde barındırmaktadır. Bu hayvanlar üzerinde çok fazla çalışma gerçekleştirilmediğinden dolayı araştırmacıların deyimi ile hala iyi bilinmeyen bir şube olmakla birlikte, meiobentik faunanın (genel olarak boyutları 1 milimetrenin altında olan sucul habitatların bentik kısmında yer alan omurgasız canlıları niteleyen terim) kantitatif olarak önemli bir bileşenini temsil etmektedir. Gastrotricha, iç su ortamlarında küçük fakat ekolojik olarak önemli bir şubedir, çünkü bu canlılar mikrofaj, detritivor (detritusu tükerek beslenen) zoobentik topluluğunun bir bileşenidir ve mikrobiyal döngü ile daha yüksek trofik seviyeler arasında temel bir bağlantıyı temsil eder. Bu özellikleri sayesinde yapılan araştırmalar sonucunda bazı deniz ve tatlı su türlerinin değerli bilgiler sunan biyoindikatörler olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Gastrotricha şubesine ait türler bilateral simetrili vücuda sahip olup şeffaf bir görünüşe sahiptirler. Vücut uzunlukları 100 mikrometre - 3 milimetre arasında olup morfolojileri vermiform (solucan benzeri görünüş) veya fusiform (iğsi benzeri görünüş) tipindeki mikrometazoanlardır. Geniş bir ventral siliat ile aktif olarak içinde bulunduğu alanı tarar veya aynı "organı" ile yüzer. Bazı türlerinin arkasında yer alan iki ile dört kaudal (furcal) yapışkan tüp ile alt tabakaya tutunabilir. Genel vücut şekli ve oranları, kafanın ana hatları (koruyucu sefalik plakaların varlığına ve büyüklüğüne bağlı olarak), kaudal ucun şekli ve boyutu (özellikle yapışkan tüpler), kütikülün yüzey yönü (genellikle ölçekler, dikenler veya plakalar gibi çeşitli harici elemanlar) temel taksonomik öneme sahip özelliklerdir. Kuvvetli kaslı farinks, sırasıyla Macrodasyida ve Chaetonotida'ya farklı şekilde yönlendirilmiş üç taraflı bir lümene sahiptir; farinksin şekli de tanısal bir özelliktir, bu yüzden ilgili yapının şekli canlının daimi preparat hazırlamak için öldürülmesine bağlı olarak değişebileceği için canlı olarak gözlemlenmelidir.

Tatlı su türleri partenojeniktir. Tam yetiştirilen oositlerin uzunluğu ile Chaetonotida'nın vücut uzunluğu arasındaki oran, 1: 3'e kadar, Hayvanlar aleminde bilinen en büyükler oositler arasındadır. Dış morfoloji ile ayırt edilebilen iki çeşit yumurta üretilir, hızlı kuluçka ve geç kuluçka. Birincisi şeffaftır ve gelişen embriyo içeride gözlenirken, ikincisi çok daha kalın, koyu bir zarfa sahiptir ve mat görünür.

Bu canlılardan X-organı adı verilen bir yapı yer alır ve sadece yetişkin örneklerde bulunmakla beraber oldukça nadir görülebilir. Terminal bağırsağı çevreleyen bu kompakt, açıkça görülebilen at nalı şekilli organa benzemektedir. Muhtemelen biyolojik döngünün postpartenenojenik, hermafroditik bir fazı ile ilişkilidir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Karnı Kıllı Solucanlar (Gastrotricha) şubesi Platyzoa adı verilen ve içerisinde Yassı solucanlar (Plathenmintes [örn. Planaria]), Tekerlekli Hayvanlar (Rotifera), Çeneli solucanlar (Gnathostomulida) ve Dikenbaşlı Solucanları (Acanthocephala) barındıran bir taksonun üyesidirler. Bu şube içerisinde Macrodasyida ve Chaetonotida adında iki takım yer almaktadır. Macrodasyida takımı altında 360'ın üzerinde, Chaetonotida takımında ise 470'den fazla tür bulunmaktadır.

Palearktik tatlı su Gastrotrichlerin cins seviyesi tanımlanması görece nispeten basittir, çünkü jenerik teşhis karakterleri genellikle açık ve iyi tanımlanmıştır. Cins düzeyinde tanımlama, mümkünse canlı olarak yetişkin örneklerin dikkatli bir mikroskobik incelemesini gerektirir.

Buna karşılık, yakın taksonları ayırt etmek için gereken son derece ince detaylar ve çok çeşitli değişkenlik nedeniyle türlerin tanımlanması çok zordur. Ayrıca, tanımlanmamış türler hala keşfedilmeyi beklemektedir. Özel tanımlama, yakından ilişkili çok sayıda tür arasındaki belirsiz sınırlar nedeniyle çok daha sorunludur. Bu özellikle revizyona ihtiyaç duyan en büyük cins Chaetonotus için geçerlidir. Özellikle tatlı su türleri için tür düzeyinde taksonominin tutarsız ve dengesiz olduğu vurgulanmalıdır, çünkü: (1) Gastrotrichler hakkındaki birçok orijinal açıklama on dokuzuncu ve yirminci yüzyılın başlarına dayanır ve genellikle belirsiz, yetersiz ve modern standartlardan oldukça uzaktır ; ve (2) sayısız türün morfolojik türler arası değişkenliği, taksonominin bir miktar orijinal taksonun korunması veya ayrı taksonlara bölünmesi bakımından bir ölçüde isteğe bağlı olmasına yol açmıştır.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Gastrotricha şubesi tanımlama kısmında bahsedildiği üzere sucul habitatlarda yaşamlarını sürdürmektedir. Morfoloji, biyoloji ve ekolojide çok farklı olan Macrodasyida ve Chaetonotida olmak üzere iki takıma ayrılmıştır. Macrodasyida iki türü hariç tümü denizel veya nehir ağzı bölgelerinde yayılım göstermektedir. Tatlı su habitatları ise neredeyse tamamen Chaetonotida tarafından kolonize edilmiştir, bunların çoğu iç sularda yaşar ve heterojen olarak dağılır. Çoğu tatlı su gastrotrichleri ötrofik göl habitatlarında epibentik, perifitik veya semiplanktoniktir. Sadece birkaç interstisyel tür, lotik veya acı sularda ve düşük sayılarda tortuları kolonize eder.

Güncel tatlı su Gastrotrichlerinin bilgisi esas olarak Palearktik'ten elde edilen verilere dayanmaktadır. Bu bölgedeki araştırmacıların sayısı nedeniyle gastrotrichler için en çok çalışılan biyocoğrafik bölge olmuştur. Şu anda, Palearctic'in tatlı su gastrotrich faunası yaklaşık 235 Chaetonotida türü ve tek bir Macrodasyida türü içermektedir. Buna karşın tatlı su kaynaklarının yer aldığı hemen hemen her ekosistemde izlerine rastlamak mümkündür.

Etimoloji

Gastrotricha kelimesi yunanca iki kelime olan gastro ve thrix kelimelerinin birleşiminden meydana gelir. Bilindiği üzere gastro kelimesi mideyi/karnı, thrix kelimesi ise saçı ifade etmektedir. İki kelimenin birleşimi ve solucana benzer görünüşleri nedeni ile karnı kıllı solucanlar ismini almışlardır. İngilizcede "hairyback" diye de geçmektedirler fakat bu yanlış çevirinin bir örneğidir.