Kara Tahtaya Tırnak Sürtmeyle Çıkan Ses Neden Rahatsızlık Vericidir?

Bilirsiniz, mutlaka sınıfınızda o "sinir bozucu" insan vardır: Kara tahtaya gider ve tırnaklarını yukarıdan aşağıya doğru bastırarak tahtaya sürer, kılları diken diken yapan, son derece rahatsız edici, dişlerinizi sıkıp kulaklarınızı tıkamanıza neden olan bir ses çıkarır. Kimi zaman vücudun kaşınması, bir kağıda tırnağı sürtmek vb. durumlar da benzer sesleri çıkarabilir ve benzer tepkilere neden olabilir. Daha ilginci, bu sesin var olmasına gerek bile yoktur! Şu satırları okurken bile vücudunuz inatla tepki gösteriyor ve rahatsızlık emareleri gösteriyor olabilir. Peki ama neden? Neden vücudumuz bu sese bu kadar şiddetli bir tepki veriyor?

Bu tür konuları çalışan bilim dalına psikoakustik adı veriliyor. Alana dair ilk tanımlamalar MÖ 335 yılında Aristo'nun yazılarına kadar gidiyor. Aristo, insana rahatsızlık veren bu seslere "sert sesler" adını veriyor. Bu davranışlar neredeyse tamamen evrensel olmasına ve Dünya'nın her köşesinden insanda benzer tepkiler yaratmasına rağmen, halen bu seslerin yarattığı etkinin nedenleri tam olarak bilinemiyor. Normalde çoğu insan bu seslerin yarattığı tepkileri onların yüksek frekanslarına bağlasa da, yapılan araştırmalar sesin frekansının oldukça az etkili olduğunu gösteriyor.

1986 yılında 24 kişi üzerinde yapılan bir araştırma, 16 farklı sesin onlara ne kadar kulağa "hoş" veya "kötü" geldiğini ölçtü. Kişilerin neredeyse tamamının aynı şeyleri rahatsız edici bulduğu tespit edildi. 16 farklı sesten en rahatsız edici sesler:

• tırnağın kara tahtaya sürtülmesine benzeyen bir ses,
• iki strafor köpüğün birbirine sürülmesinde çıkan ses,
• metallerin ve tahtanın birbirine sürtünmesinde çıkan ses,
• metal bir dolap kapağının açılmasında çıkan ses gibi sesler olduğu anlaşıldı.

Bu 16 sesten en az rahatsızlık verici olanlarsa:

• rüzgar çanları,
• bisiklet tekerinin yere sürtünmesinden çıkan sesler,
• akan su sesi,
• birbirine çarpan anahtarların çıkardığı sesler,
• kalemtıraşın kalemi açarken çıkardığı ses gibi sesler olduğu ortaya çıkarıldı.

Yani gerçekten de tırnağın tahtaya sürtülmesinden çıkan sesin ortak bir şekilde insanların tepki gösterdiği ve rahatsızlık duyduğu bir ses olduğu anlaşıldı.

Yapılan bu araştırmada, birçok farklı unsur teste tabi tutuldu ve bu sesin hangi özelliğinin insanları uyardığı tespit edilmeye çalışıldı. Öncelikle frekans test edildi ve farklı filtrelerden geçirilerek frekansları değiştirilen bu seslerin hiçbirinde frekansın doğrudan bir etken olmadığı anlaşıldı. Sonrasında, sesin şiddeti analiz edildi ve her çeşit ses aynı şiddette, yine farklı filtrelerden geçirilerek sunuldu. Sesin şiddetinin de tepkide etkisi olmadığı anlaşıldı.

Ancak son yapılan bir denemede, katı bir objenin bir kara tahtada sürtülürken çıkardığı sesin, insanların duyabileceği ses aralığının ortasına yakın bir bölgede toplanmış akustik enerjisi olduğu tespit edildi. Dolayısıyla akustik enerjinin buna neden olduğu tespit edilmiş oldu. Fakat ne yazık ki neden bu enerji düzeyinin rahatsız edici olduğu belirlenemedi.

Araştırmacılar, bunun nedeninin yavru hayvan ağlamasına yakın bir ses olmasından ötürü bu etkiyi yarattığı; ancak sesin doğal olmayışının böyle ekstrem bir tepkiye neden olduğu üzerinde duruyorlar. Örneğin makak maymunlarının yavrularının ağlarken çıkardıkları sesler ile tırnağın tahtaya sürülmesinde çıkan sesin akustik enerjisi birbiriyle neredeyse tamamen örtüşüyor. Bunun yanı sıra araştırmacılar aynı zamanda bu seslerin avcılara ait bazı seslere de benziyor oluşu olasılığı üzerinde duruyorlar.

2011 yılında yapılan bir araştırma, bu soru işaretlerini biraz daha giderir nitelikteydi: Michael Oehler ve Christopher Reuter, yaptıkları araştırma sonucunda tırnakların tahtaya sürüldüğünde çıkan sesin akustik rezonans özelliklerinin, kulak kanalımızın şekli nedeniyle katlanarak arttığını gösterdiler. Özellikle de tırnağın sürülmesi sırasında çıkan ve ortalama değerleri 2000-4000 Hz arasında olan sesler gerçekten de kulak kanalımızda şiddetlendiriliyorlar. Bu da, bu seslerin kulağımızda acı yaratmasına neden oluyor ve vücudumuz buna tepki gösteriyor.