Kanserin En Korkutucu Hali: Bulaşıcı Kanser!

Çok az sağlık sorunu kanserden daha derin bir korku yaratabilir. Kanser, basitçe, kendi vücut dokunuzun size karşı gelmesi ve yönetimi ele geçirmesinden kaynaklanan bir hastalıklar grubudur. 2011 yılında sadece Amerika’da yaklaşık 1.5 milyon yeni kanser vakası teşhis edilmiştir ve buna ek olarak 571,950 civarında insan kanserden ölmüştür. Üstelik bu sayıya, bilinmeyen kanser türleri veya kayıt altına alınmamış cilt kanseri vakaları dahil değildir! Bir diğer deyişle, kanser büyük bir endişe. Ve olmalı da...

Neyse ki kanserin bir diğer insandan bize bulaşmasından endişe etmeyiz. Çünkü kanser, bulaşıcı bir hastalık değil. Kanser; AIDS, MRSA, soğuk algınlığı veya diğer bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi, kişinin bir başkasından enfeksiyon kapmasından değil, kişinin bedeninin (veya yaşam biçiminin) ona ihanet etmesinden kaynaklanıyor.

Ancak her tür, bu konuda insanlar kadar şanslı değil.

Tazmanya Canavarlarında Görülen Bulaşıcı Kanser!

Tazmanya canavarları, bu türlerden birisi. Bu ilginç canlılar, kanserin bulaşıcı bir türüyle baş etmekteler. Üstelik Tazmanya canavarlarının halihazırda doğal yaşam ortamlarını mahvedilmesi ya da bu alanlara doğal olmayan hayvanların getirilmesi de göz önüne alınacak olursa, daha da vahim bir hal alıyor. Canavarların yaşam alanlarının yok olmasına bağlı olarak sosyal yaşantılarındaki saldırganlığın artışı, ısırma ve tırmalama gibi yollarla bulaşan bu virüsün yayılmasına yol açıyor.

McCallum vd. (2007) kanserin birinden ötekine geçişi ve ölüm oranı bu şekilde devam ederse 25- 30 yıl arasında Tazmanya canavarlarının neslinin tükeneceğini öngörüyor. Araştırmacılara göre bu türün nihai sonu tümörün bekleme süresi ve türün geri kalanlarının oluşturduğu popülasyon yoğunluğu gibi birkaç etkene bağlı... Tüm bunların sürekli takip edilmesi ve gözlenmesi de alınacak tedbirler için son derece önemli.

Kanserin Bulaşıcı Hale Gelmesi Mümkün mü?

Durumun rahatsız ediciliği yetmezmiş gibi bir de şu sorular akla geliyor: Bir kanserin bulaşıcı olması ne kadar olağan? Tümör tehlikesi altındaki öteki türlerde de benzer bir salgın baş gösterebilir mi?

İşin aslı, bulaşıcı tümörlere örnekler yok değil. Çiftleşme ya da genital bölgeyi koklama, yalayarak temizleme gibi yollarla köpekler arasında bulaşabilen CTVT (Canine Transmissible Venereal Tumor) histiositik tümörü bunlardan biri. Düşünülmesi gereken nokta, bu hastalığın sebebinin HPV'ye benzer bir şekille cinsel yolla bulaşması... Ancak burada söz konusu olan bir virüsün hastalığı aktive etmesi değil, hücrelerin kendisinin enfeksiyonlu olması. Örneğin, hastalıklı bir köpek ötekiyle çiftleştiğinde aktarılan madde hücre bölünmesini hızlandıran ve tümöre sebep olan virüsler değil; aksine, her iki köpeğin genetik yapısından farklı olan ve yeni konağında çoğalmaya devam eden kanser hücrelerinin kendisi. Bu bakımdan CTVT, parazit kanser olarak adlandırılıyor.

Bu tümörün bulunduğu yerler çoğunlukla dış genital bölge olsa da, tümör bazen burun ve ağız bölgesinde de kendini gösterebiliyor. CTVT'nin birkaç ilginç özelliği daha var: Normal köpek ve kurt hücreleri 78 kromozom içerirken, tümör hücreleri daha az kromozom içeriyor; hücreler ortalama 57- 64 kromozom sayısına sahip. Dahası, bu kromozomlar sağlıklı doku hücrelerindekinden daha farklı bir morfolojik yapıdalar. Hastalık, aynı zamanda çakalları (78 kromozom) ve kırmızı tilkileri (34 kromozom) de etkiliyor. Tüm bunlara rağmen CTVT aniden gerileyebiliyor (Chu vd. 2001) ve bazen köpekler kemoterapi ile tedavi bile edilebiliyor (Scarpelli vd. 2008).

Bulaşıcı Kanser İlk Ne Zaman Görüldü?

Rebbeck vd.'nin çalışmaları CTVT nin ilk kez 6,000 yıl kadar önce büyük ihtimalle Doğu Asya’da kurtlarda ya da baskın köpeklerde görüldüğünü söylüyor. McCallum ise bir popülasyondaki düşük genetik çeşitliliğin bu bulaşıcı tümörlere sebep olabileceğini belirtiyor. Köpekler elbette şu anda oldukça çeşitli, ancak CTVT’nin küçük ve safkan bir popülasyonda başlayarak öteki köpek türlerine yayılmada bir avantaj sağladığı düşünülüyor. Tazmanya canavarlarının talihsizliğine karşın, neyse ki CTVT köpek türleri için şu anda önemli bir tehlike arz etmiyor.

Şimdiye dek tıpta tanımlanmış üç çeşit bulaşıcı kanser görülüyor: CTVT, Tazmanya canavarı yüz tümörü ve 1960’larda keşfedilmiş, sivrisineklerden (Banfield vd. 1965) veya sivrisineklerin yokluğunda insanların deri altı iğnelerinden bulaşan (Fabrizio 1965), laboratuar farelerinde görülen bir çeşit ur.

Ameliyat sırasında hastadan alınan histositomayı yalnışlıkla eline enjekte eden cerrahta görülmüş uç örnek (Gartner vd. 1996) dışında insanlar arasında doğrudan birinden diğerine geçen bulaşıcı bir kanser türü henüz görülmedi. Bu garip bulaşıcı parazit kanser her ne kadar Tazmanya canavarları için tehlikeli ve hatta ölümcül olsa da insanlar, şimdilik güvenli bölgede yer alıyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bu kanserin bir benzerinin köpeklerde nasıl evrimleştiğiyle ilgili bir çalışmayı buradaki yazımızdan okuyabilirsiniz.