Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

John Snow Kimdir? Epidemiyoloji Tarihi İçin Neden Önemlidir?

Kimsenin Bilmediği Bir Şeyleri Biliyorsun, John Snow!

John Snow Kimdir? Epidemiyoloji Tarihi İçin Neden Önemlidir?
6 dakika
4,056
  • Epidemiyoloji
  • Biyografi Araştırmaları

Günümüz dünyasında fark etmediğimiz, fakat büyük katkıları sayesinde hayatımızı inanılmaz derecede kolaylaştıran insanlar bulunmaktadır. Bu insanları fark edebilmek için "Acaba hayatımızda X olmasaydı, başımıza neler gelirdi?" diye sorulabilir. Biraz kafa yorduktan sonra, bulaşıcı hastalıkların nasıl incelendiği, hayatımızı kolaylaştıran ama hayatımızdaki büyük etkilerini fark edemediğimiz bilimsel gelişmelerden biri olarak gösterilebilir.

2 seneden beri dünyanın gündemi olan COVID-19 hastalığına neden olan SARS-CoV-2 virüsü ile ilgilenen çok sayıda bilim insanı olmuştur. Bir tek COVID-19 da değil, geçmişte bunun gibi salgınlar yaşanmıştır ve biz, bu salgınları araştırmalarının merkezine alan bilim insanlarının emekleri neticesinde çok daha rahat yaşayabilmekteyiz. Salgınları incelemeyi merkezine alan bilim dalı, “epidemiyoloji” olarak bilinir. Bu bilime sayısız katkıları dokunan ama adını pek duymadığımız bilim insanı ise John Snow'dur.

Tüm Reklamları Kapat

John Snow Kimdir?

Londra’nın Soho bölgesinde insanları tedavi etmesiyle, buradaki sonuçlarından epidemiyolojiye katkılarıyla, hijyen ve anestezi ile ilgili çalışmalarıyla bilinen John Snow, 15 Mart 1863’te, York’ta, yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Babası maden işçisi, annesi ise ev hanımıdır. Zor durumda olmalarına rağmen, annesi onu yakınlardaki özel bir okula göndermiştir. Daha 14 yaşındayken New Castle’da aldığı cerrahi eğitimi sırasında, William Hardcastle’ın en gözde öğrencilerinden olmuştur.

Snow 17 yaşındayken, Newcastle şehrinde kolera salgını patlak vermiştir. Bir öğrenci olarak, koleradan mustarip hastalarla ilgilenmiştir. Kolera ile ilgilenirken, hastalığın sanıldığı gibi hava yoluyla değil, yutma yolu ile geçtiğini fark etmiştir. Böylece Snow, Miyazma Teorisi adı verilen teoriyi açıkça reddetmiştir. Miyazma Teorisi, hastalıkların mikroplar yoluyla değil de "kötü hava" yoluyla bulaştığını ileri süren, günümüzde tamamen çürütülmüş olan, geçersiz bir hipotezdir.

Tüm Reklamları Kapat

John Snow'un hastalıkların iletimiyle ilgili düşünceleri, "doktor" unvanını alabilmek için daha sonradan gittiği Londra’da daha da somutlaşmıştır. Londra’da bir süre hastanede çalıştıktan sonra, Kraliyet Cerrah Okulu'na girmeye hak kazanabilmiştir. Buradaki eğitiminden sonra, Eczacılar Topluluğu'ndan "eczacı" unvanını alarak ayrılmış, ileride çalışmalarını yapacağı Soho mahallesinde bir eczane açmıştır. Bununla kalmamış, Londra Üniversitesi'nden tıp doktoru olarak ve Kraliyet Tıp Akademisi'nden de Elit Doktor tabakasına mensup olarak ayrılmıştır.

Koleranın Sırrını Çözmek...

Snow’un düşüncesine göre kolera hava yolu ile değil, su ile bulaşmaktadır. Gerekçe olarak, sanılanın aksine mezbahaların havayı kirletmediğini ve kolerayı yaymadığını, böyle olsa idi ilk etkilenenlerin mezbaha çalışanları olacağını öne sürmüştür. Yutma ile geçtiğini, otopsi çalışmalarında, akciğerler yerine bağırsaklardaki tahribat ile kanıtlayabilmiştir. Burada suyun koleranın yayılmasında önemli katkıları bulunduğunu öne sürmüştür.

Kolera salgınlarının bitmek bilmediği dönemin Londra'sında bir kolera salgını patlak vermiş ve Soho bölgesini derinden etkilemiştir. Snow, ilk yaptığı çalışmasındaki gibi salgın bölgelerinin haritasını çıkartmıştır, böylece ne kadar vakanın nerede olduğuna ulaşabilmiştir. Snow’un sonuçlarına göre, Broad Sokağı'ndaki bir su pompasına yaklaştıkça, kolera vakalarının sıklığı da artmaktaydı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

John Snow'un kolera salgınının yayılımını gösteren epidemiyoloji haritası
John Snow'un kolera salgınının yayılımını gösteren epidemiyoloji haritası
Wikimedia

Topladığı bu veriler sayesinde, bölgedeki tek bir çeşmenin koleranın ana kaynağı olduğunu tespit etmeyi başarmıştır. Bunun üzerine yerel hükümeti çeşmenin pompasını sökmeye ikna eden Snow, bu basit hamleyle, 1854 yılında bölgedeki kolera salgınını dikkate değer miktarda azaltmayı başarmıştır.

John Snow'un pompasının sökülmesi konusunda devleti ikna ettiği su çeşmesinin günümüzdeki replikası (ve orijinal lokasyonu)
John Snow'un pompasının sökülmesi konusunda devleti ikna ettiği su çeşmesinin günümüzdeki replikası (ve orijinal lokasyonu)
Wikimedia

John Snow, bu çalışmalarını 1857 yılında British Medical Journal dergisinde yayınlamıştır. Bu yayında sunduğu veriler, su dağıtım şebekelerinde kaynağa daha yakın olan hanelerde koleranın çok daha seyrek görüldüğünü, daha uzak yerlerde bulunan ve suyun ara duraklardan geçerek geldiği evlerde koleranın çok daha yaygın olduğunu göstermiştir. Dolayısıyla kolera, "kötü hava" gibi muğlak bir nedenle değil, doğrudan doğruya su kaynaklarıyla ilgili bir hastalık olmalıdır.

Düşüncelerini destekleyebilmek için yaptığı bir diğer çalışmasında, Londra’nın 32 mahallesinin ölüm oranlarını haritaya dökmüştür. Burada insan dışkılarının içme suyunda bulunmasının koleranın yayılmasına en çok hız katan faktör olduğu sonucuna ulaşmıştır. Ne var ki çalışması, hastalıkların "kötü hava" yoluyla bulaştığını savunan Miyazma Teorisi savunucuları arasında rağbet görmemiştir. Üstelik o dönemde kuyulara su, Thames Nehri gibi kontamine olmuş kaynaklardan pompalandığı için, dönemin su şirketleri ve hükümeti, bu su kaynaklarını değiştirmenin veya filtrelemenin mâli yükü altına girmek istememişlerdir. Miyazma Teorisi, geçersiz olmamasına rağmen daha kârlı bir teori olarak görülmüş ve savunulmuştur.

Ancak Snow, çalışmalarını durdurmamış ve yeni veriler toplamaya devam etmiştir. 1855 yılında geçirilmeye çalışılan bir yasanın görüşülmesi sırasında bilirkişi olarak ifade vermiş ve şunları söylemiştir:

Hava kirliliğinin hastalıklara neden olabilmesi olasıdır. Ancak kolera zehrinin ya su ile yutulduğuna ya da ailedeki bir diğer kişi tarafından direkt olarak aileye veya odaya taşındığına inanıyorum. Bana kalırsa bu hastalık, havayla taşınamayacak kadar sıra dışıdır. Ancak maddeler kuruyacak olursa, kısa mesafelerde hava yoluyla da taşınıyor olabilir.

Fakat Snow'un rakipleri güçlüydü. Miyazma Teorisi'nin güçlü savunucularından biri olan epidemiyolog William Farr, Snow'u, bulgularını ve genel olarak Mikrop Teorisi olarak bilinen bu yeni teoriyi sert bir şekilde eleştirmiştir:

Tüm Reklamları Kapat

Dikkatli bir incelmee sonucunda, bu yeni teoriyi benimsemek için hiçbir neden görememekteyiz. Suyun iddia edildiği gibi kontamine olduğunu gösteren verilere sahip olunduğunu düşünmüyoruz. Benzer şekilde, sözü edilen bölgede yaşayıp sözü edilen kuyudan su içen kişilerin, diğer bölgelerdeki ve diğer kuyulardan su içen kişilerden daha sık olarak koleraya yakalandıklarını gösterebilen bir veriyi görebilmiş değiliz.

Yani bilim komitesi, Snow'un bariz bulgularını göz göre göre görmezden gelmeyi seçmiştir. Ne yazık ki Snow'un çalışmaları, dönemin bilim insanlarının genelini Mikrop Teorisi'ni kabul ettirmeye yetmemiştir. Bu başarı, daha sonradan mikroorganizmalarla ilgili çalışmalar yapan Louis Pasteur'ün deneylerini beklemek zorunda kalacaktı. Pasteur, hastalıkların ana kaynağının mikroplar olduğunu deneysel olarak ispatladığında, kısa sürede epidemiyoloji ve tıp dünyasının görüşü değişti.

Öyle ki, John Snow'un ölümünden 8 sene sonra William Farr, koleranın yayılmasını açıklamak konusunda Miyazma Teorisi'nin başarısız olduğunu ve kendisinin istatistiki yargısının hatalı olduğunu resmen ilân etmiş ve geri adım atmıştır. Bu durum, bilim dünyasının dikkatini çekmeyi başarmıştır ve kısa sürede onu modern epidemiyolojinin babası konumuna yükseltmiştir.

Aslında Snow, bilime en büyük katkılarını epidemiyolojiden önce anestezi bilimine yapmıştır. Örneğin John Snow, hastaya verilen eter miktarını ölçebilecek için solunum cihazını icat etmiştir. Bu buluşu, her ne kadar Londra’nın önde gelen cerrahları tarafından hemen kabul edilmese de, genel anesteziye öncü olmuştur. Bunun yanında Prenses Beatrice ve Prens Leopold’un doğumunda anneleri Kraliçe Victoria’yı kloroform ile yine Snow uyutmuştur.

Sonuç

Döneminde çok popüler olmasa da ölümünden yıllar sonra salgınlar ve kolera ile ilgili yapılan araştırmalarda adının anılması sayesinde ünlenmiştir. Araştırmaların yanı sıra hekim ve biyografi yazarı olan var arkadaşı Benjamin Ward Richardson’un yazdığı biyografisi Snow hakkında tarihçilere önemli bir kaynak olmaktadır.

Ünlü olsun olmasın, Snow’un bilim dünyasına yaptığı katkıları oldukça büyüktür. Snow’un araştırma alanı sadece epidemiyoloji ve anestezi ile sınırlanmamaktadır, cerrah olması sayesinde hijyenin gelişiminde önemli faydaları olmuştur

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
11
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 4
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • İnanılmaz 2
  • Umut Verici! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Adeline. Qui Est John Snow, Ce Héros, Père De L’épidémiologie?. (22 Mart 2020). Alındığı Tarih: 11 Ağustos 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • AlloDocteurs. Histoire De La Médecine : John Snow Et Le Choléra. (17 Temmuz 2017). Alındığı Tarih: 11 Ağustos 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • T. Mahler. Septembre 1854 : John Snow Invente Le Tracking. (14 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • Centers for Disease Control and Prevention. Section 2: Historical Evolution Of Epidemiology. (12 Mayıs 2012). Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • S. Wong. John Snow. (19 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 9 Ağustos 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • F. Begum. Mapping Disease: John Snow And Cholera. (9 Aralık 2016). Alındığı Tarih: 11 Ağustos 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • La Boite Verte. John Snow A Révolutionné La Médecine Avec Cette Carte. (19 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 11 Ağustos 2021. Alındığı Yer: La Boite Verte | Arşiv Bağlantısı
  • Choses à Savoir. Qui Était Le Véritable John Snow ?. (19 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 11 Ağustos 2021. Alındığı Yer: Choses à Savoir | Arşiv Bağlantısı
  • Safe Water. Dr. John Snow. (19 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 11 Ağustos 2021. Alındığı Yer: Safe Water | Arşiv Bağlantısı
  • S. Halliday. (2001). Death And Miasma In Victorian London: An Obstinate Belief. BMJ, sf: 1469-1471. doi: 10.1136/bmj.323.7327.1469. | Arşiv Bağlantısı
  • P. C. Baldwin. (2003). How Night Air Became Good Air, 1776–1930. Environmental History, sf: 412-429. doi: 10.2307/3986202. | Arşiv Bağlantısı
  • C. M. Cipolla, et al. (1992). Miasmas And Disease: Public Health And The Environment In The Pre-Industrial Age. ISBN: 9780300048063. Yayınevi: Yale University Press.
  • J. Whorton. (2002). "The Insidious Foe"--Sewer Gas. BMJ, sf: 427-428. doi: 10.1136/ewjm.175.6.427. | Arşiv Bağlantısı
  • P. Bracken, et al. (2007). The Road Not Taken: How Traditional Excreta And Greywater Management May Point The Way To A Sustainable Future. Water Supply, sf: 219-227. doi: 10.2166/ws.2007.025. | Arşiv Bağlantısı
  • P. Thorsheim. (2006). Inventing Pollution: Coal, Smoke, And Culture In Britain Since 1800. ISBN: 9780821416815. Yayınevi: Ohio University Press.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 25/03/2023 10:19:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10867

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Zehirli Mantar
Mühendislik
Öğrenme
Diş Hekimi
Yayılım
Gözlem
Yeni Koronavirüs
Yılan
Bilinç
Mistisizm
Oyun Teorisi
Kimyasal Bağ
Mikoloji
Coğrafya
Uluslararası Uzay İstasyonu
Fosil
Test
Amerika
Kültür
Kadın Doğum
Matematik
Yüksek
Dalga
Canlılık Ve Cansızlık Arasındaki Farklar
Yüzey
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. R. Sasani, et al. John Snow Kimdir? Epidemiyoloji Tarihi İçin Neden Önemlidir?. (21 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 25 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10867
Sasani, A. R., Bakırcı, Ç. M. (2021, August 21). John Snow Kimdir? Epidemiyoloji Tarihi İçin Neden Önemlidir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 25, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10867
A. R. Sasani, et al. “John Snow Kimdir? Epidemiyoloji Tarihi İçin Neden Önemlidir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 21 Aug. 2021, https://evrimagaci.org/s/10867.
Sasani, Ali Rıza. Bakırcı, Çağrı Mert. “John Snow Kimdir? Epidemiyoloji Tarihi İçin Neden Önemlidir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, August 21, 2021. https://evrimagaci.org/s/10867.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.