Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İşbirlikçi Göz Hipotezi: Evrim Göz Renklerimizin Ön Plana Çıkmasını Sağlamış Olabilir!

İşbirlikçi Göz Hipotezi: Evrim Göz Renklerimizin Ön Plana Çıkmasını Sağlamış Olabilir!
4 dakika
2,635
Tüm Reklamları Kapat

İnsanlar için gözler sadece dışarıya açılan pencerelerden fazlasıdır. Aynı zamanda insanın içine açılan kapılar gibidir. Diğer bireylere iç dünyamız ve hislerimiz hakkında ufak da olsa bilgiler verir. Tüm primatlar içerisinde insanlarınki en bariz şekilde görülebilir olandır. Gözlerimiz görür ancak aynı zamanda görülmeleri için de özelleşmişlerdir. Renkli irislerimiz beyaz bir arkaplan üzerinde parlak bir şekilde ayırt edilebilir ve merkezlerinde yine renk farkı yaratacak biçimde siyah gözbebeklerimiz bulunur. Bu renk zıtlığı birçok diğer primatta bulunmamaktadır.

İşbirlikçi Göz Hipotezi adı verilen bir düşünceye göre gözlerimizin ortaya çıkmasını sağlayan ayırt edici özellikler, diğerlerinin bakışlarını takip etmemizi kolaylaştırmak amacıyla evrimleşmiştir. Bu, özellikle iletişim kurarken ve yakın temas ve iş birliği gerektiren çalışmalarda avantaj sağlamaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Bu teoriyi doğrudan test edebilecek deneylerden ilki, Almanya'da bulunan Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nde yapılmıştır. Araştırma, kafa ve göz hareketlerinin, bakılan tarafın değişmesi sırasında diğer büyük kuyruksuz maymunların (insanlar, şempanzeler, bonobolar, goriller ve orangutanlar) bebeklerini nasıl etkilediğini gözlemeyi hedeflemiştir. Çalışmada, deneyi yapan araştırmacı şunları yapmıştır:

  1. Gözlerini kapatmış, ancak kafasını tavana doğru kaldırmıştır.
  2. Kafasını sabit tutarak tavana bakmıştır.
  3. Hem gözlerini hem de kafasını kaldırarak tavana bakmıştır.
  4. Kafasını sabit tutarak dümdüz karşıya bakmıştır.

Bu araştırma sonucunda deneyde kullanılan büyük kuyruksuz maymunlar (11 şempanze, 4 goril ve 4 bonobo), deneyi yapan araştırmacının bakışlarını, eğer ki araştırmacı kafasını hareket ettiriyorsa daha fazla takip etmiştir. Buna zıt olarak, deneyde kullanılan 40 insan bebeği, eğer ki araştırmacılar gözlerini yukarı doğru hareket ettirirlerse, daha sık olarak yukarı bakmayı tercih etmişlerdir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu bulgular, insan haricindeki büyük kuyruksuz maymunların bir diğer bireyin bakışlarını takip ederken, o bireyin göz hareketlerinden ziyade kafa hareketlerinden daha fazla etkilendiği; insanlarınsa aynı koşullar altında gözlere daha fazla odaklandığını ortaya koymaktadır. Michael Tomasello tarafından yürütülen bu araştırmanın sonuçları Journal of Human Evolution dergisinde yayımlanmıştır.

Ufak Şeyler

Los Angeles'ta bulunan Kaliforniya Üniversitesinde (UCLA) antropolog olan ve araştırmada yer almayan Kevin Haley, LiveScience'a İşbirlikçi Göz Hipotezi'nin oldukça muhtemel bir açıklama olduğunu söylüyor ve şunları ekliyor:

"Özellikle de insanların bebeklerinin ve çocuklarının diğerlerine yönelik olarak işbirlikçi niyetlerinin olduğunu ima ettiklerini ve gösterdiklerini ortayakoyan araştırmalar göz önüne alındığında, bu hipotez oldukça mantıklıdır."

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İnsan gözlerinin diğer primat türleriyle kıyaslanması, bazı çok bariz farkların ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Örneğin insan gözlerinde, primatlarda bulunan bazı pigmentler bulunmaz. Dolayısıyla gözün dış kısmında bulunan ipliksi koruyucu yapı olan "sklera" insanlarda beyaz renktedir. Buna zıt olarak primatlarda düzenli bir şekilde dağılmış kahverengi veya siyah tonlardaki renklerde olan skleralar bulunur. Bu nedenle sadece gözlerine bakarak onların ne yöne baktığını anlamak daha zordur.

Ne yöne baktığımızın anlaşılması konusunda primatlarla aramızdaki bir diğer bariz farklılık, yüzümüzün derisinin rengi ile sklera ve irisin renklerindeki zıtlıktır. İnsan haricindeki birçok kuyruksuz maymunda gözleri ile derileri arasında daha az renk zıtlığı bulunur.

Ayrıca insanlar, gözün dış hatlarının ve irisin pozisyonunun açıkça görülebildiği tek primat türüdür. Buna ek olarak bizlerin gözleri yatay eksende daha uzundur ve birçok diğer kuyruksuz maymuna kıyasla vücut ölçülerimize göre çok daha orantısız bir biçimde büyüktür. Örneğin devasa vücutlarına rağmen gorillerde göreceli olarak küçük gözler bulunur.

İşbirlikçi Göz Hipotezi, bu farklı karakterlerin bizlerin sosyal gruplarımız içerisindeki diğer üyelerle olan iletişimine ve işbirliğine neden katkı sağladığını açıklamaktadır. Buna önemli bir örnek olarak, insanlardaki anneler ile yavrularının iletişimleri sırasında çok yoğun olarak göz temasına başvurmaları verilebilir. Yapılan bir araştırma, diğer kuyruksuz maymunlara kıyasla insan bebeklerinin annelerinin gözlerine 2 kat daha fazla süre boyunca baktığını göstermektedir.

İnsanlığımıza Dair İpucu

Neden bu kadar görülebilir gözlerimiz olduğuna dair başka hipotezler de geliştirilmiştir. Örneğin beyaz sklera güçlü ve sağlıklı bir bireyi gösteriyor olabilir; böylece diğerlerine potansiyel bir eş olduğu sinyalini veriyor olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Veya yine yapılan bir diğer araştırmanın gösterdiği gibi, kolayca görülebilir olan gözler bireyler arasındaki işbirlikçi ve fedakar davranışları destekleyerek gruba katkı sağlıyor olabilir. UCLA'de çalışan Haley ve Daniel Fissler tarafından yapılan araştırmada, kendilerinin izlendiğini hisseden insanların daha cömert davranışlar sergilediği ve daha fazla para bağışında bulunduğu tespit edilmiştir. Öyle ki, bu izleyen gözler, bilgisayarda çizilmiş ve gözü andıran çizimler olsa bile! Tomasello ve ekibi makalede şöyle yazıyor:

Söz konusu farklı hipotezler birbirlerini dışlamamaktadır. Rahatlıkla görülebilir gözler, tüm bu fonksiyonları yerine getiriyor olabilir.

Eğer ki doğruysa, İşbirlikçi Göz Hipotezi bizlerin neden şu anda olduğumuz kadar sosyal canlılar olduğumuzu açıklamaya katkı sağlayabilir. Tomasello ve arkadaşları makalede şöyle anlatıyorlar:

İnsanların kolayca görülebilir gözlerinin evrim tarihinin hangi noktasında evrimleştiğini bilmek özellikle faydalı olurdu. Çünkü bu, insanlara has işbirliği ve iletişim formlarının kökenlerinin olası tarihine dair bilgiler verirdi.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
2
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 2
  • Tebrikler! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: NBC News | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/12/2023 03:57:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2374

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Küresel Isınma
Lazer
Işık Yılı
Virüs
Fobi
2019-Ncov
Davranış
Habercilik
Zihin
Gözlem
Acı
Dünya Dışı Yaşam
Skeptisizm
Kromozom
Komplo Teorisi
Ekosistem
Molekül
Abd
Nötron Yıldızı
Kuş
İnsan
Doğa Yasası
İntihar
Algı
Ahlak
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Kurtlar Neden Dolunayda Ulur?
Kurtlar Neden Dolunayda Ulur?
Psikolojiyle İlgili 10 Sorunuza 10 Cevap! | Sorun Var #6
Psikolojiyle İlgili 10 Sorunuza 10 Cevap! | Sorun Var #6
Kulaklarınız Neden Çınlıyor?
Kulaklarınız Neden Çınlıyor?
Euler Diski Neden Durmuyor?
Euler Diski Neden Durmuyor?
Son Çiçek Salgını Bir Lab Sızıntısı Nedeniyle Başlamış Olabilir mi?
Son Çiçek Salgını Bir Lab Sızıntısı Nedeniyle Başlamış Olabilir mi?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
K. Than, et al. İşbirlikçi Göz Hipotezi: Evrim Göz Renklerimizin Ön Plana Çıkmasını Sağlamış Olabilir!. (29 Mayıs 2014). Alındığı Tarih: 1 Aralık 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2374
Than, K., Bakırcı, Ç. M. (2014, May 29). İşbirlikçi Göz Hipotezi: Evrim Göz Renklerimizin Ön Plana Çıkmasını Sağlamış Olabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved December 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/2374
K. Than, et al. “İşbirlikçi Göz Hipotezi: Evrim Göz Renklerimizin Ön Plana Çıkmasını Sağlamış Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı, Evrim Ağacı, 29 May. 2014, https://evrimagaci.org/s/2374.
Than, Ker. Bakırcı, Çağrı Mert. “İşbirlikçi Göz Hipotezi: Evrim Göz Renklerimizin Ön Plana Çıkmasını Sağlamış Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 29, 2014. https://evrimagaci.org/s/2374.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close